200 minlik limit absurddur: Mərkəzi Bank tənqidə açıqdır

Amma hələ də hökumətdən fərqli düşünə bilmir

Mərkəzi Bankın sədri Taleh Kazımov oktyabr ayının 22-də ekspertlərlə növbəti dəfə görüşüb. Görüş zamanı pul-kredit siyasəti, nəzarət və tənzimləmə çərçivələri, maliyyə sektorunun inkişaf dinamikası, eləcə də mərkəzi bankçılığın aktual məsələləri ətrafında səmərəli və konstruktiv müzakirələr aparılıb. Qeyd edək ki, ekspertlərlə mütəmadi fikir mübadiləsi və ikitərəfli dialoqun inkişafı ictimai rəyin düzgün formalaşmasına, bununla da, Mərkəzi Bankın qərarlarının əhaliyə və tərəfdaşlara daha dolğun və şəffaf şəkildə çatdırılmasına mühüm töhfə verir.

Bank sektoru üzrə mütəxəsis Əkrəm Həsənov Sherg.az-a deyib ki, Mərkəzi Bankın sədri 10 ekspertlə ənənəvi rüblük görüşü zamanı həmişəki kimi açıq və konstruktiv müzakirə şəraitində bütün suallara dolğun və səmimi cavab verdi. Ekspert bildirib ki, bu dəfə əsas mövzular pul siyasəti və vençur maliyyələşməsi idi: 

"O cümlədən bəlli oldu ki, Taleh müəllim Mərkəzi Bankın kollegial qurumlarında həqiqi kollegiallığa şərait yaradaraq səsvermədə sonuncu olaraq iştirak edir və bir neçə dəfə hətta qəbul olunmuş qərarların əleyhinə də səs verib. Bu, digər dövlət qurumları üçün çox yaxşı nümunədir. Mənim sualım bank sistemi üçün ən əhəmiyyətli məsələlərdən biri ilə bağlı idi - əmanətlər haqda. Məlumdur ki, banklar uzunmüddətli əmanətlərdə maraqlıdır. Lakin hazırda bir bank - "Turanbank" uzunmüddətli əmanətlər üçün təhlükə yaradıb. Deməli, müştəri bu banka 100 min dollar əmanət yerləşdirib 2009-cu ildə, 3 il sonra isə vəfat edib. Övladı yalnız indi sənədlərin içində əmanət müqaviləsini və kassa çekini tapıb və notariusa müraciət edib. Lakin "Turanbank" bildirir ki, guya əmanətçi hələ 2010-cu ildə əmanətini çıxarıb. Bank bunu nə ilə sübut edir? Heç nə ilə! Deyir ki, 2016-cı ildə isə bununla bağlı bütün sənədləri məhv edib, çünki Mərkəzi Bankın qaydalarına əsasən sənədləri azı 5 il saxlamalıdır. 5 il bitib, o da sənədləri məhv edib. "Turanbank" demək istəyir ki, banklarımızda 5 ildən çox əmanət saxlamaq çox təhlükəlidir. Bank sistemi üçün bundan böyük təhlükə ola bilməz. Nəyə görəsə İsveçrə banklarına bir əsr sonra da müraciət edib pulunu istəyə bilərsən, amma bizim bir bankımız bütün bank sisteminin nüfuzuna xələl vuraraq belə absurd mövqe nümayiş etdirir. Problem özü də ondadır ki, bu mövqeyi sıravi bank işçisi deyil, bankın İdarə Heyətinin sədri yazılı şəkildə bildirir. Dəhşətdir! İndiyədək bu bank bilmir ki, Mərkəzi Bankın tələbləri sırf banklara aiddir, müştərilərə şamil olunmur. Mərkəzi Bank deyəndə ki, sənədi azı 5 il saxla, bu o deməkdir ki, yoxlamaya gələndə 5 illik sənədləri istəyə bilər. Baş bankir məsələnin araşdırılacağını bildirdi və təsdiq etdi ki, Mərkəzi Bankın tələbləri sırf banklara aiddir, müştərilərə aid deyil. Ümid edirəm ki, digər banklarda belə hallar yoxdur". 

İqtisadçı Eldəniz Əmirov da qeyd edib ki, təxminən 4 saatdək davam edən bu görüşdə bankçılıq və maliyyə sisteminin müxtəlif istiqamətlərini və mövcud vəziyyəti müzakirə ediblər:

 "Mən bir neçə məsələyə, o cümlədən də biznes kreditlərinin kredit portfelində artım dinamikasının yetərli səviyyədə olmamasına diqqət çəkdim. Sahibkarların maliyyə resurslarına çıxış imkanlarını genişləndirəcək təşviqedici mexanizmlərin hazırlanmasının vacibliyini vurğuladım.

Bu arada, mütləq qeyd etməliyəm ki, Mərkəzi Bankın bu cür kommunikasiya platformasını davamlı və sistemli şəkildə təşkil etməsi çox önəmli bir nümunədir. Uzun müddətdir bu dialoq formatı sabit və effektiv şəkildə idarə olunur. Belə açıq, inklüziv və davamlı dialoq ölkədə iqtisadi idarəçiliyin keyfiyyətinə müsbət təsir edən, öyrənilməyə dəyən nümunəvi bir modeldir".

İqtisadçı-ekspert Natiq Cəfərli də qeyd edib ki, MB-nin ekspertlərlə görüşü artıq ənənəyə çevrilib və bu, digər hökumət qurumları üçün də örnək olmalıdır:

 "Təqribən 3 saata yaxın davam edən görüşdə müxtəlif məsələlər ətrafında açıq müzakirələr oldu. Həmkarlarımın qaldırdığı problemlərin bir çoxu hökumətin işi ilə bağlı idi, Mərkəzi Bankın səlahiyyətlərini aşırdı. Sadəcə, hökumət qurumları açıq söhbətdən qaçırlar deyə, məcburən dövlət qurumuna iradlarımızı bildirdik. 

Mənim üçün iki önəmli məsələ oldu. Taleh Kazımov qeyd etdi ki, şəxsən özü və rəhbəri olduğu dövlət qurumu kiçik sahibkarlar üçün 2006-cı ildə tətbiq olunan və israrla dəyişdirilməyən 200 minlik dövriyyə limitinin dəyişdirilməsinin tərəfdarıdır. İndi kiçik sahibkarın dövriyyəsi 200 mini keçən kimi "şanlı" vergi orqanları onları ƏDV-yə cəlb edirlər. 18 faiz əlavə dəyər vergisi ödəyicisinə çevrilirlər. Bu, doğru deyil, 200 minlik məbləğ çox aşağıdır. Ən azı, 500 min manat olmalıdır. Bu problemi illərdir qaldırıram, kiçik sahibkarlara dəstək olmağa çalışıram. Xoş oldu ki, Taleh müəllim də eyni mövqedədir. Mərkəzi Bank ölkədə ÜDM-nin artım tempinin aşağı, inflyasiyanın yuxarı olmasından narahatdır, amma əlində olan alətlərlə bu problemlərin həllində aktiv ola bilmir. Mən onu da əlavə edim ki, indiki iqtisadi sistem o qədər primitivdir ki, MB-nin iqtisadi alətlərlə tənzimləmə imkanlarını məhdudlaşdırır. Deməli, məntiqlə, iqtisadi sistemdə köklü islahatlara getmək lazımdır ki, Mərkəzi Bank da öz requlyativ funksiyalarını effektiv yerinə yetirə bilsin. Mərkəzi Bank tənqidlərə, təkliflərə açıqdır, bu, təqdir olunmalı yanaşmadır. MB dövlət qurumu olaraq elə özü də hökumətin sistemdaxili tənqidçisinə çevrilməlidir, bax bu hələ ki, baş vermir".