4000 illik gil lövhələr dünyanın ilk imperiyasının sirlərini açdı

Arxeoloqlar təxminən 4000 il yaşı olan qədim gil lövhələr aşkar ediblər. Bu tapıntılar dünyanın ilk imperiyası hesab edilən Akkadın mövcudluğunu təsdiqləyən ən qədim yazılı sübutlardan biridir və onun son dərəcə mürəkkəb bürokratik sistemini üzə çıxarır.

Qaynarinfo xəbər verir ki, "Interesting Engineering" portalının məlumatına görə, tapılmış gil lövhələr qədim Şumer şəhəri Girsunun (indiki İraq ərazisində yerləşən Tello) dövlət arxivlərinin qalıqlarıdır. Onlar şəhərin xarabalıqlarında, arxiv binasının qalıqları arasında aşkarlanıb.

Bu sənədlər eramızdan əvvəl 2300–2150-ci illəri əhatə edir və həmin dövrdə Girsunun Akkad sülaləsinin nəzarəti altında olduğunu sübut edir. Lövhələr Akkad imperiyasının idarəetmə sisteminə dair ilk konkret dəlilləri təqdim edir.

Dövlət yazışmaları mixi yazı ilə yazılmışdı və təchizat, xərclər kimi müxtəlif hökumət fəaliyyətlərini sənədləşdirirdi. Bu qeydlərə balıq, mal-qara, taxıl, parçalar və hətta qiymətli daş-qaşlar daxildir.

"Onlar hər şeyi qeydə alırdılar. Əgər bir qoyun imperiyanın ən ucqar nöqtəsində ölsəydi, bu da mütləq qeyd olunardı. Akkadlılar bürokratiyaya tamamilə aludə idilər", deyə Britaniya Muzeyinin kuratoru Sebastyan Rey bildirir.

Bundan əlavə, lövhələr əhalinin siyahıya alınması, o cümlədən kişilərin, qadınların və uşaqların adları və peşələri barədə məlumatları da özündə ehtiva edir. Bu, Akkad dövlətinin genişmiqyaslı və sistemli bir idarəetmə aparatı qurduğunu göstərir.

Lövhələrdəki yazılar qadınların da Akkad cəmiyyətində mühüm mövqelərə sahib olduğunu göstərir. Ekspertlərin fikrincə, cəmiyyət əsasən patriarxal olsa da, qadınlar mühüm vəzifələr tuturdular, məsələn, ali kahinlər olurdular.

Eyni zamanda, lövhələr akkadlılar arasında müxtəlif peşələrin mövcudluğunu sübut edir. Onların arasında daş oyma ustaları kimi ixtisaslı sənətkarlar və məbədləri süpürən fəhlələr kimi adi işçilər də olub.

Maraqlıdır ki, bəzi lövhələrdə memarlıq çertyojları, əkin sahələrinin planları və su kanallarının xəritələri tapılıb. Bu isə Akkad idarəçiliyinin yüksək səviyyədə planlaşdırma və sənədləşdirmə aparmasından xəbər verir.

Bu tapıntılar qədim imperiyaların idarəçilik sistemlərini daha yaxşı anlamağa imkan verir və dünyanın ilk mərkəzləşdirilmiş dövlət strukturlarından birinin sübutu kimi qiymətləndirilir.

Aydın