ABŞ təkətək dedi, İran razılaşmadı: Tehranı narahat edən 10 illik qərar

ABŞ Dövlət Departamentinin rəhbəri Marko Rubionun İranla birbaşa danışıqların aparılacağını bəyan etməsi beynəlxalq siyasi arenada diqqət çəkdi.

Buna əsasən Vaşinqton və Tehran nümayəndələrinin nüvə proqramı ilə bağlı aprelin 12-də Omanda keçirilməsi gözlənilən görüş artıq başlayıb. Məlumata görə, Maskatda İranın xarici işlər naziri Abbas Araqçı ilə ABŞ Prezidentinin xüsusi nümayəndəsi Stiv Uitkoff arasında müzakirələr aparılır.

Daha əvvəl ABŞ tərəfi İranla razılaşmanın əldə edilməyəcəyi təqdirdə bu ölkədəki nüvə obyektlərinin bombalanacağını, İsrailin də prosesdə iştirak edəcəyini açıqlayıb.

Hazırkı görüş gözlənilən hücum təhlükəsinin aradan qaldırılması, gərginliyin azalması ilə nəticələnə bilərmi?

Globalinfo.az-a danışan Siyasi və Hüquqi Araşdırmalar Mərkəzinin sədri, hüquqşünas Xəyal Bəşirov bildirib ki, ABŞ son zamanlar bir sıra dövlətlərlə münasibətlərini yenidən nəzərdən keçirməyə çalışır:

“Belə ölkələrdən biri də İrandır. Tehran ilə Vaşinqton arasında münasibətlər onsuz da gərgin idi. Lakin Ağ Ev, Prezident Donald Trampın hakimiyyətə gəlməsi ilə görüntü xatirinə də olsa, fərqli bir siyasət aparmağa çalışdı. ABŞ digər dövlətlərlə olduğu kimi, İranla da sanki münasibətləri normallaşdırmaq istəyirmiş görüntüsü yaradır.

Hesab edirəm, Vaşinqton və Tehran arasındakı əsas fikir ayrılığı üçüncü tərəflərin vasitəçiliyi ilə bağlıdır. ABŞ iddia edir ki, problemin həllinə  vasitəçilərsiz də nail olmaq mümkündür. İran isə əks mövqedədir və düşünür ki, gələcəkdə baş verə biləcək anlaşmazlıqlar zamanı şahidlərin, yəni vasitəçilərin olması vacibdir.

2015-ci ildə Almaniya, Çin və Rusiyanın iştirakı ilə ABŞ-İran danışıqları keçirilmişdi. Müzakirələr əsasən nüvə silahı və uranın zənginləşdirilməsi mövzusunda idi. 2017-ci ildə vəzifəyə gələn Tramp, prezidentliyinin ilk dövründə bu razılaşmadan birtərəfli şəkildə geri çəkildi. İran isə məhz ona görə bu dəfə vasitəçilərin iştirakını vacib sayır. Çünki bənzər hal baş verərsə, arxasında beynəlxalq dəstəyin olmasına çalışır.

Amma ABŞ danışıqların vasitəçilərin iştirakı ilə keçirilməsinin əleyhinədir. Çünki belə görüşlərdə adətən İranı açıq şəkildə hədələyir, sərt ritorika ilə çıxış edir. Tehran da bunu çox yaxşı anlayır.”

Xəyal Bəşirov

Ekspertin sözlərinə görə, hazırkı danışıqlar prosesini ABŞ-ın İranla birbaşa qarşıdurmadan yayınmaq cəhdi kimi qiymətləndirmək olar:

“Vaşinqton ümumiyyətlə bir ölkə ilə açıq toqquşmaya getməkdə maraqlı deyil. İran isə daha sərt və çətin tərəfdaşdır.

ABŞ supergüc statusunu qazanmasından bu günə qədər heç bir ölkə ilə birbaşa müharibəyə girməyib. Bəli, müxtəlif münaqişələrə qoşulub, amma ya son anda, ya da özünə sərf edən anda daxil olub.

ABŞ Vyetnamda və Əfqanıstanda açıq şəkildə məğlub olub. Bu müharibələr ona göstərdi ki, supergüc olsan da, tanımadığın coğrafiyada döyüşmək həmişə uğur gətirmir.

Rusiya-Ukrayna müharibəsinə baxanda da görürük ki, böyüklük və güc həmişə qələbə qazanılacağı mənasına gəlmir. ABŞ supergüc statusunu müharibə hesabına deyil, düzgün vaxtda və dəqiq hesablanmış müdaxilələrlə qazanıb”.

Turan Rzayev
Globalinfo.az