Alyaska Sammiti: Tarixi yaddaş vasitəsilə qurulan geosiyasi mesaj

ABŞ və Rusiya arasında Alyaskada çoxdan gözlənilən sammit həm Vaşinqton, həm də Moskva üçün dərin simvolik əhəmiyyətə malikdir.

Turkustan.az xəbər verir ki, görüşdə iki ölkənin "qonşuluğu" vurğulanır, aralarındakı məsafənin yalnız Berinq boğazı qədər qısa olduğu xatırladılır.
Rusiya ictimaiyyəti üçün bu bəyanat 19-cu əsrin sonlarında Çar II Aleksandrın Alyaskanı ABŞ-a satması və ya bəzi tarixçilərin fikrincə, 99 illik icarəsi ilə bağlı xatirələri canlandırdı. 30 mart 1867-ci ildə imzalanan müqavilə Alyaskanı 7,2 milyon dollara ABŞ-a köçürdü. O dövrdə "Amerika Rusiyası" kimi tanınan bu bölgədə əsasən hələ də bütpərəstlik və şamanizm inancına sahib olan yerli əhali yaşayırdı və onun sərt iqlimi onu iqtisadi cəhətdən cəlbedici etmirdi. Halbuki qızıl və strateji faydalı qazıntılar illər sonra kəşf ediləcəkdi.
Bu transferin mahiyyəti bu gün rus millətçiləri arasında müzakirə mövzusu olaraq qalır. Bəziləri bu qərarın çar administrasiyasına sızmış “yəhudi-mason ittifaqı”nın təzyiqi ilə verildiyini, digərləri isə 99 illik icarə müddətinin 1968-ci ildə bitdiyini, lakin Sovetlərin onu geri ala bilmədiyini iddia edir. Sovet İttifaqının dağılmasından sonra Boris Yeltsin dövründə belə, Alyaskanı geri almaq cəhdi olmayıb.
Rusiyanın öz tarixi povestində Alyaska həm Qərblə münasibətlərin ən kövrək dövrlərini, həm də əldən verilmiş iqtisadi və strateji imkanlar anlarını təmsil edir. Bu gün bu simvol Ukraynadakı ərazi itkiləri kontekstində “ərazi satışları” və ya “ərazi itkiləri”nə haqq qazandıra biləcəyini nəzərdə tutur.

ABŞ Prezidenti Trampın sammit yeri kimi Alyaskanı seçməsi təkcə geosiyasi simvolizm deyil; həm də onun şəxsi siyasi üslubunun əksidir. Keçmiş şou-biznes fiquru kimi Tramp beynəlxalq səhnədə Hollivud üslubunda görüntülərdən həzz alır. Alyaska nəinki ABŞ və Rusiyanın praktiki olaraq “qonşu” qonşu olduğunu nümayiş etdirir, həm də çar II Aleksandrın torpaq müqabilində pul aldığı tarixi müqaviləni əks etdirir və “Torpaq müqəddəs deyil, ona mənfəət üçün sərəncam vermək olar” mənasına gəlir.

Aytən Yaşar/ Turkustan.az