Astronomlar: Asteroidlərin Ay ilə toqquşması böyük kanyonlar əmələ gətirib

Bakı, 6 fevral, AZƏRTAC

Astronomlar müəyyən ediblər ki, asteroidlərin Ay ilə toqquşması Yerin təbii peykində böyük kanyonlar əmələ gətirib.

AZƏRTAC “Reuters” agentliyin istinadla xəbər verir ki, Arizonadakı böyük kanyon Kolorado çayının tədricən eroziya gücü ilə milyonlarla il ərzində oyulmuş Yerin təbii möcüzələrindən biridir. Eyni zamanda, Ayın cənub qütbünə yaxın iki kanyon da var ki, onların hər biri ölçülərinə görə çox fərqli bir prosesdə doğulmuş böyük kanyonla müqayisə edilə bilər.

Yeni tədqiqat göstərir ki, Ayın daim Yerdən uzağa baxan tərəfindəki Şrödinger zərbə hövzəsi adlanan ərazidə bu kanyonlar təxminən 3,8 milyard il əvvəl bir asteroid və ya kometanın onun səthinə çırpıldığı zaman şiddətlə havaya göndərilən qayalıq dağıntılar tərəfindən 10 dəqiqədən az müddətdə meydana çıxıb.

“Nature Communications” jurnalında dərc olunan tədqiqatın aparıcı müəllifi, Hyustondakı Universitetlər Kosmik Tədqiqatlar Assosiasiyasının Ay və Planet İnstitutunun geoloqu David Krinqin sözlərinə görə, bu təsir nüvə silahlarının hazırkı qlobal inventarının enerjisindən təxminən 130 dəfə çox enerji yaradıb.

Alimlər NASA-nın robotlaşdırılmış “Lunar Reconnaissance Orbiter” kosmik gəmisi tərəfindən əldə edilən məlumatlardan istifadə edərək kanyonların xəritəsini çəkiblər və sonra uçan dağıntıların axın istiqamətlərini və sürətini müəyyən etmək üçün kompüter modelləşdirməsindən istifadə ediblər. Məlum olub ki, dağıntılar saatda təxminən 3600 kilometr sürətlə uçurmuş.

“Vallis Plank” adlanan kanyonlardan birinin uzunluğu təqribən 280 kilometr və dərinliyi 3,5 kilometrdir. “Vallis Schrödinger” adlanan digərinin uzunluğu isə təqribən 270 kilometr və dərinliyi 2,7 kilometr təşkil edir.

Asteroid zərbəsi Günəş sisteminin nəhəng planetlərinin - Yupiter, Saturn, Uran və Neptunun orbitlərindəki dəyişiklikdən sonra yerindən çıxdığı güman edilən kosmik süxurların güclü bombardmanı zamanı baş verib.

Aya çarpan obyektin diametrinin təxminən 25 kilometr olduğu təxmin edilir ki, bu da 66 milyon il əvvəl Yerə çarpan və dinozavrları məhv edən asteroiddən daha böyükdür.

Bu qayalar alimlərə Ayın böyük bir təsir cihazının Yerlə toqquşması və ərimiş materialın kosmosa göndərilməsi ilə yarandığı fərziyyəsini, eləcə də Ay səthinin əvvəllər maqma okeanı olması ilə bağlı fərziyyəni sınamağa imkan verəcək.