Avropa Rusiyanın ağrılı nöqtələrindən vurur AKTUAL

Yaxud, 20-ci sanksiya paketi Moskvaya nə vəd edir?

Avropadakı dondurulmuş Rusiyanın aktivlərinə əsaslanan Ukraynaya verilən qondarma təzminat kreditinin texniki təfərrüatları ilə bağlı 16 saatlıq müzakirələrdən sonra Aİ liderləri Brüssel sammitində Rusiya vəsaitlərindən istifadə etməmək qərarına gəliblər. Adı açıqlanmayan diplomatların Reuters-ə izah etdiyi kimi, bu, siyasi baxımdan çox çətin idi. “Biz Ukraynanı xilas etməkdən, ən azı dondurulmuş aktivlərdən istifadə etməkdə israr edənlərin simasını xilas etməyə keçdik”, - agentlik avropalı məmurdan sitat gətirir.

Rusiya vəsaitlərini müsadirə etmək əvəzinə, Ukraynaya "Aİ büdcə ehtiyatı" ilə təminatla kapital bazarlarından götürülmüş 90 milyard avro faizsiz kredit verilib. İlkin plan Kiyevin 2026 və 2027-ci illərdə dondurulmuş Rusiya aktivlərindən 165 milyard avroya qədər kredit almasını və yalnız Moskvanın döyüşlərdən dəymiş ziyana görə kompensasiya ödədikdən sonra qaytarmasını nəzərdə tuturdu.

Bununla belə, bir neçə Aİ ölkəsi ilkin olaraq dondurulmuş Rusiya aktivlərinin istifadəsinə qarşı çıxıb. Macarıstan, Slovakiya və Çexiya ilə yanaşı Rusiyanın Avropada dondurulmuş 210 milyard avro vəsaitinin 193 milyard avrosunu saxlayan Belçika da dondurulmuş Rusiya aktivlərindən istifadənin məqsədəuyğunluğuna şübhələrini ifadə edib. Belçika Moskvanın cavab tədbirləri görəcəyindən və Aİ-nin investisiya mühitinin mümkün pisləşməsindən ehtiyat edib. Rusiya aktivlərindən istifadə olunarsa, Avropanı məhkəmələrlə hədələyib. Bundan əlavə, Belçika kreditlə bağlı hər hansı maliyyə riskini ödəmək üçün geniş təminat tələb edib və bu, Aİ liderlərini bu şərtləri rədd etməyə sövq edib.

Financial Times-ın məlumatına görə, Belçikanın Baş naziri Bart de Wever Avropa Komissiyası və Almaniyanın təklif etdiyi "aqressiv sxemi" məhdudlaşdırmağa müvəffəq olaraq bu diplomatik döyüşdə aşkar qalib kimi ortaya çıxdı. Onu İtaliyanın baş naziri Giorgio Meloni və Fransa prezidenti Emmanuel Makron dəstəkləyib, Belçikanın tələb etdiyi qeyri-müəyyən və qeyri-məhdud maliyyə zəmanətlərini parlamentlərindən keçirə bilməyəcəklərini bəyan ediblər. Payızda Rusiya aktivləri ilə təmin olunmuş “təzminat krediti”ni açıq şəkildə təklif edən Almaniya kansleri Fridrix Merz üçün sammitdə verilən qərar, əksinə, siyasi məğlubiyyət idi.

Dondurulmuş Rusiya aktivlərinə həbs qoyulması məsələsi az qala Aİ-nin parçalanmasına gətirib çıxarsa da, təcrübənin göstərdiyi kimi, 20-ci sanksiyalar paketinin müzakirəsi çətin ki, o qədər dramatik olsun. “Politico”nun Aİ mənbələrinə istinadən verdiyi məlumata görə, Avropa Komissiyası Yeni ildən dərhal sonra yeni anti-Rusiya paketi ilə bağlı təkliflər təqdim etməyi planlaşdırır. O, yanvarda hazırlana və Birgə Təhlükəsizlik Şurasının fəaliyyətə başlamasının dördüncü ildönümünə qədər təsdiqlənə bilər.

20-ci paketin mövcud məhdudiyyətləri təkmilləşdirməyə diqqət yetirəcəyi və ilk növbədə boşluqları aradan qaldırmağa yönələcəyi gözlənilir. Sanksiyalar çox güman ki, bankların SWIFT beynəlxalq maliyyə mesajlaşma sistemindən daha da ayrılmasını və ikili istifadə texnologiyalarının tədarükünə məhdudiyyətlərin sərtləşdirilməsini əhatə edəcək.

Enerji sektoru ilə bağlı hər hansı bir şey də sanksiyalara məruz qalmalıdır. Axı bunlar Rusiyanın ən həssas bölgələridir. Estoniyanın xarici işlər naziri Marqus Tsahknanın sözlərinə görə, yeni paket Rusiyanın ən böyük enerji şirkətlərinə qarşı tədbirləri əhatə edəcək. Litva Prezidenti Gitanas Nauseda indiyə qədər sanksiyalardan qorunmuş hesab edilən şirkətlərin hədəf alınmasının vacibliyini vurğulayıb. "İndi tərəddüd etmək vaxtı deyil. Biz Qazprom, NOVATEK və LUKOIL kimi toxunulmazları hədəf almalıyıq", - o, Aİ sammitinə gələrkən deyib.

Bu arada, Brüsselə gedərkən onlayn media brifinqində Vladimir Zelenski bildirib ki, Rusiya-Ukrayna silahlı münaqişəsinə diplomatik yollarla son qoymağın ən yaxşı yolu Rusiya iqtisadiyyatını sanksiyalarla “qurutmaq” və Aİ-nin Ukraynaya maliyyə dəstəyini davam etdirməkdir. O vurğulayıb ki, “biz təkcə enerji ilə bağlı sanksiya siyasətindən danışmalı deyilik, həm də Rusiyanın enerji sektorundakı vintləri mümkün qədər sıxmalıyıq”.

Ukraynanın xarici işlər naziri Andrey Sibiqa prezidentin fikirlərini təkrarlayıb: "Böyük yeddilik, Aİ və ABŞ hələ də istifadə edə biləcəkləri bir çox təsir rıçaqlarına malikdir. Hazırda bütün Rusiya hərbi-sənaye kompleksinin yalnız 20%-nə sanksiyalar tətbiq edilir. Qalanlarına məhdudiyyətlər tətbiq edilməlidir". O vurğulayıb ki, Aİ Rusiya neft və qazından asılılığı azaltmaq üçün ciddi tədbirlər görüb və indi “Rosatomdan asılılığa son qoymağın vaxtı çatıb”.

Öz növbəsində, Aİ-nin xarici işlər və təhlükəsizlik siyasəti üzrə ali nümayəndəsi Kaja Kallas bəyan edib ki, Rusiyanın “kölgə donanması”nın təqibi prioritet olaraq qalacaq. Buna görə də Brüssel sanksiyalar paketindən ayrı olaraq Rusiya neftini daşıyan tankerlərə qarşı sanksiyalar tətbiq etmək qərarına gəlib. Dekabrın 18-də isə Rusiyanın “kölgə donanması”na daxil olan daha 41 gəmi limanlara çıxışı və geniş çeşiddə dəniz xidmətləri göstərməsi qadağan edilən gəmilərin siyahısına əlavə edilib. Aİ-nin bəyanatında qeyd edildiyi kimi, bu tədbir neftin barelinin qiymətinin 47,6 ABŞ dolları həddini aşan və ya Rusiyanın enerji sektorunu dəstəkləyən tankerləri, habelə Rusiya Federasiyası üçün hərbi texnikanın daşınmasına cavabdeh olan və ya “Ukraynadan oğurlanmış taxıl və mədəni sərvətlərin daşınmasında” iştirak edən gəmiləri hədəf alır.

Aİ-nin sanksiya rejiminə nəzarət edən David O'Sullivanın sözlərinə görə, bu qərar sanksiyalara məruz qalan gəmilərin ümumi sayını 600-ə çatdıracaq. Bu, Rusiyanın “kölgə donanmasının” təxminən üçdə ikisini təşkil edir. Dekabrın 19-da başa çatan Aİ sammitinin qətnaməsi “Rusiyanın enerji gəlirlərini daha da azaltmaq üçün Üzv Dövlətlərin daha da koordinasiyalı fəaliyyətinə və G7 tərəfdaşları, habelə sahilyanı və liman dövlətləri, üçüncü ölkələrin bayraq dövlətləri və bütün kölgə donanması ekosistemi ilə əməkdaşlığa” çağırır.

İki gün əvvəl Avropa Parlamenti 2027-ci il noyabrın 1-dək Rusiyadan qaz idxalının mərhələli şəkildə dayandırılması planını təsdiqləyib. İdxal qadağası həm boru kəmərinə, həm də mayeləşdirilmiş təbii qaza (LNG) şamil ediləcək. Əvvəllər Aİ sanksiyaları boru kəməri qaz tədarükünü məhdudlaşdırırdı və Macarıstan, Yunanıstan və Slovakiya üçün istisnalar nəzərdə tuturdu. 2025-ci ildə Belçika, İspaniya, Hollandiya və Fransa LNG-ni aktiv şəkildə alırdılar. Hətta 2024-cü ildə Rusiya neftinə demək olar ki, ümumi embarqo və qaz idxalının əhəmiyyətli dərəcədə azalması ilə belə, Aİ hələ də Rusiya büdcəsinə ayda təxminən 1,5 milyard avro ödəyəcək. Avropa Komissiyasının hesablamalarına görə, embarqo Moskvanı ildə təxminən 10 milyard avro ixrac gəlirindən məhrum edəcək.

Yeni qanunu 500 deputat dəstəkləyib, 120 deputat əleyhinə səs verib. Sənəd Aİ-nin 27 ölkəsinə sanksiyalar mexanizminin tələb etdiyi kimi yekdilliklə deyil, ixtisaslı səs çoxluğu ilə Rusiyaya qarşı qaz embarqosu qoymağa imkan verəcək. Bu o deməkdir ki, o, Rusiyadan ucuz boru kəməri tədarükündən imtina etmək istəməyən Macarıstan və Slovakiyanın vetosunu ləğv edəcək. "Səsvermə aydın və güclü siqnal verir: Avropa bir daha heç vaxt Rusiya qazından asılı olmayacaq. Bu, Aİ üçün böyük nailiyyət və Avropanın enerji siyasətində tarixi dönüş nöqtəsidir", - Avropa Parlamentinin Beynəlxalq Ticarət Komitəsinin sədri İnese Vaidere qərarı şərh edib.

Aİ Rusiyadan demək olar ki, heç bir xam neft almır, lakin emal olunmuş məhsullarından tamamilə imtina etməyib. Avropa Komissiyasının məlumatına görə, Rusiya neft və neft məhsullarının tədarükünün 90%-i hazırda 2022-ci ilin fevral ayına qədər sanksiyalara məruz qalır. Qaz embarqosunu təsdiq edərkən Avropa Parlamenti də neft embarqosunda təkid edib. Lakin embarqo reallaşa bilmədi. Avropa Parlamentinin deputatları yalnız bir müddət təyin etməyə razılaşıblar ki, Komissiyanın təkliflərini 2026-cı ilin əvvəlində onlara təqdim etsinlər.

V.VƏLİ