“Azərbaycan və Rusiya da daxil olmaqla, dünyanın əksər böyük şəhərlərində daşınmaz əmlakın qiymətləri kəskin artıb”

Dünya üzrə yaşayış standartları, şəhərlərin bahalığı, cinayət səviyyəsi, tıxac və digər sosial göstəriciləri toplayan məşhur məlumat platforması olan Numbeo 2025-ci il üzrə ev almağın ən çətin olduğu ölkələrin siyahısını açıqlayıb. Bu siyahıda ölkələr sırasında İsveçrə, Honq Konq, Cənubi Koreya və Sinqapur ön sıralarda yer alır. Azərbaycan 19-cu, İran 16-cı, Ermənistan 12-ci yerdə qərarlaşıb.

Numbeo-nun araşdırmasına görə, 2025-ci ildə ev almağın ən çətin olduğu ölkələr: Kuba, Kamerun, Nepal, Honq Konq, Vyetnam, Çin, Filippin, Tailand, Tayvan, Cənubi Koreya, Sinqapur, Ermənistan, Misir, El Salvador, Mavriki (Mauritius), İran, Kolumbiya, Peru, Azərbaycan, Əlcəzair, Albaniya, İndoneziya, Venesuela, Serbiya, Paraqvay, Rusiya, Dominikan Respublikası, Argentina, Uruqvay, Braziliya.

Sizcə bu statistikaya inanmaq nə dərəcə doğrudur? Siyahıda Türkiyənin olmaması normaldır?

Məsələ ilə bağlı Bizimyol.info xəbər portalına əmlak eksperti Elnur Azadov bildirib ki, həmin ölkələrdə boş torpaq sahələrinin demək olar ki, olmaması, xüsusən də şəhərlərin mərkəzində inşaat üçün məkan çatışmazlığı qiymətləri fantastik dərəcədə artırıb: “Məlumatların düzgün olduğunu deyə bilərəm. Çünki Honq Konq, Cənubi Koreya, Sinqapur kimi ölkələr dünyanın ən bahalı ölkələri sırasında yer alır. Bunun bir neçə əsas səbəbi var:

İlk növbədə bu ölkələrdə güclü inkişaf və tərəqqi müşahidə olunur. Həddindən artıq çox sayda əhalinin yaşaması və bu əhalinin qısa müddətdə zənginləşməsi daşınmaz əmlak bazarına ciddi təsir edib. Nəticədə daşınmaz əmlakın qiymətləri kəskin şəkildə bahalaşıb.

Eyni zamanda bu ölkələrdə boş torpaq sahələrinin demək olar ki, olmaması, xüsusən də şəhərlərin mərkəzində inşaat üçün məkan çatışmazlığı qiymətləri fantastik dərəcədə artırıb. Oxşar tendensiyanı bəzi Avropa ölkələrində də görmək mümkündür. Məsələn, İsveçrə və Skandinaviya ölkələrinin paytaxtlarında yeni yaşayış kompleksləri az tikilir, torpaq çatışmazlığı var.

Daimi gedən iqtisadi inkişaf, infrastruktur inkişafı ona gətirib çıxarır ki, qiymətlər daima artmaqda davam edir.

Birinci səbəb bəzi ölkələrdə infrastrukturun demək olar ki, mövcud olmamasıdır. Məsələn, Suriyada hərbi vəziyyət nəticəsində daşınmaz əmlak bazarı çökmüş, bir çox obyektlər yararsız hala düşmüşdür. Eyni vəziyyət İraqın paytaxtı və digər iri şəhərlərində də müşahidə olunur. Efiopiya, Kuba, Nepal, Kamerun, Vyetnam, Filippin, Tailand kimi ölkələrdə infrastrukturun zəifliyi və əhalinin yoxsul yaşaması daşınmaz əmlakın əlçatanlığını minimuma endirir. Bu ölkələrdə insanlar üçün nəinki şəhərin mərkəzində, hətta kənar ərazilərdə belə ev almaq çətindir.

İkinci səbəb isə əksinə, urbanizasiya və əhalinin həddən artıq çox olduğu şəhərlərdə daşınmaz əmlaka tələbatın yüksək olmasıdır. Moskva, Dehli, Pekin, Meksiko kimi meqapolislərdə əhali sıxlığı və şəhərə axın nəticəsində qiymətlər yüksəlir, bu da orta statistik vətəndaş üçün əmlakın əlçatmaz olmasına gətirib çıxarır.

Yəni həm iqtisadi cəhətdən geridə qalmış ölkələrdə yoxsulluq, həm də iqtisadi cəhətdən inkişaf etmiş, lakin urbanizasiya ilə yüklənmiş şəhərlərdə daşınmaz əmlaka tələbin çoxluğu onun əlçatanlığını azaldır.

Azərbaycanda daşınmaz əmlak onsuz da normadan baha idi, lakin son illərdə qiymətlər daha da ciddi şəkildə artıb. Xüsusilə 2021-ci ildən etibarən Qarabağ iqtisadi zonasında kütləvi tikinti işlərinin başlanması inşaat materiallarına olan tələbatı artırdı və bu, bazarda qiymətlərin bahalaşmasına səbəb oldu. Ən çox bahalaşan məhsullardan biri armatur oldu. Bu sahədə istehsalın bir neçə monopol şirkətin əlində cəmlənməsi nəticəsində bir ton armaturun qiyməti 780 manatdan 1150-1200 manata qədər yüksəldi.

Materialların bahalaşması ilkin bazarda tikinti şirkətlərinin qiymətləri artırmasına gətirib çıxardı. Tikinti şirkətlərinin sayı azaldıqca bazarda mənzil təklifi də azaldı və nəticədə əmlak çatışmazlığı yarandı. Bu səbəbdən xüsusilə Bakı şəhərində daşınmaz əmlakın qiyməti 2021-ci ildən 2025-ci ilin sonuna qədər təxminən 70% artdı.

Yəni əvvəldən baha olan və əhali üçün əlçatmaz sayılan daşınmaz əmlak daha da bahalaşdı. Bu prosesin hələ son olmadığını düşünürəm və 2026-cı ildə qiymətlərin yenidən artacağı proqnozlaşdırılır”.

Elnur Azadov

Elnur Azadov qeyd edib ki, proqnoz verən şirkətlər və ekspertlərin pandemiya dövründə verdiyi "qiymətlər düşəcək" proqnozlarına baxmayaraq, əks proses baş verib: “Türkiyədə 2022–2023-cü illərə qədər vaxtaşırı inflyasiya yüksək olub. Eyni vəziyyət İranda da müşahidə edilir. Türkiyədə, xüsusən cənub bölgələrində turizmin sürətli inkişafı yeni qəsəbələrin salınmasına səbəb olub. Xarici investorlar üçün bu ərazilərdə daşınmaz əmlak əlçatan olsa da, yerli əhali, xüsusilə İstanbul və Ankara kimi böyük şəhərlərdə, əmlak qiymətlərinin kəskin bahalaşması səbəbindən çətinliklərlə üzləşir.

Oxşar vəziyyət İranda da baş verib. Bir tərəfdən əhalinin sayının çox olması, digər tərəfdən tikinti həcminin azlığı, eyni zamanda inflyasiya nəticəsində daşınmaz əmlakın normadan artıq bahalaşması və əhalinin gəlirlərinin azalması səbəbindən əmlak yerli vətəndaşlar üçün əlçatmaz hala gəlib. Bu tendensiya ən çox Tehran və Təbriz kimi iri şəhərlərdə nəzərə çarpır.

Ümumilikdə, 2020-ci ildən sonra, bəzi təşkilatlar, proqnoz verən şirkətlər və ekspertlərin pandemiya dövründə verdiyi "qiymətlər düşəcək" proqnozlarına baxmayaraq, əks proses baş verib. 2020-ci ilin sonu və 2021-ci ilin əvvəlindən etibarən bazara böyük alıcı axını müşahidə olunub. Avropa, Asiya ölkələri, Azərbaycan, Rusiya da daxil olmaqla dünyanın əksər böyük şəhərlərində daşınmaz əmlakın qiymətləri kəskin şəkildə artmağa başlayıb. Bahalaşma qlobal miqyasda baş verib”.

Günel Həsənova, Bizimiyol.info