“Azərbaycanda cehiz anlayışı güc yarışına çevrilib” SOSİOLOQ FOTO

Azərbaycanda toy mərasimləri zamanı müxtəlif adət-ənənələr ön plana çıxır. Onlardan biri də cehiz gətirilməsidir. Bu məsuliyyət adətən qız evi tərəfindən qarşılanır. Lakin çox zaman cehizlə bağlı mübahisələr yaranır və bəzən bu mübahisələr nişanın pozulmasına qədər gedib çıxır. Hətta yaxın günlərdə cavan bir oğlanın bu səbəbdən həyatına son qoyması xəbəri də gündəmə gəldi. Bu təkcə gündəmə düşən hadisə deyil, ailə quran hər kəsin rastlaşdığı bir problemdir.

Bəs sizcə, Azərbaycanda cehiz adət-ənənəsi ləğv edilməlidirmi, yoxsa bu məsələyə yanaşmaq üçün başqa alternativ yollar varmı?

Mövzu ilə bağlı sosioloq Lalə Mehralı Avtosfer.az-a açıqlamasında bildirib ki, bəşəriyyət var olduğundan bəri analar-atalar qız köçürəndə ona müəyyən əşyalar verərmiş:

“Tam mənası ilə cehiz sayılmazmış, amma simvolik məna kəsb edərmiş. Zamanla cehiz ənənəsi formalaşır, xırda ev əşyaları, əl işləri, tikmələr apararmış qızlar ər evinə. Amma dövrümüzdə cehiz simvolikadan çoxdan uzaqlaşıb, güc yarışına çevrilib. El üçün yaşayırıq, göstəriş, nümayiş üçün edirik çox şeyi. Biz, biz olmuruq, özümüz olmaqdan başqa hamı oluruq. Hamının yerinə düşünürük, hamının fikri əhəmiyyətli olur öz düşüncəmizdən başqa. Öz bildiyimiz, öz doğrumuz bizə yetərli olmur, qınaqdan, tənədən çəkindiyimiz üçün. Çoxluğun düşüncəsi ilə oturub-dururuq. Cehizsiz qız evləndirməyi ona görə özümüzə sığışdırmırıq, “filankəsin 10-15 min manatı olmadı qızına yüngülvari bir cehiz düzə” deməsinlər deyə. Cehizi başqalarının gözündə zəif olan qızlar qınanır, atası-anası məsxərəyə qoyulur, cehizsiz evlənənlərin evindən söz-söhbət əskik olmur.

Birlikdə yaşamağa, həyatı paylaşmağa və toya hazırlıq gənclərin ən şirin həyəcanıdır, bu dövrü mal-mülk, bahalı restoran, daha bahalı zinət əşyaları, daha bahalı ev əşyaları haqqında dava-dalaşla keçirən tərəflərin ömür yolu da uzun olmur. Sağlam ünsiyyət və müzakirə mədəniyyəti ən vacib xırdalıqdır bu anlarda, əgər tərəflər bu ünsiyyəti qura bilmirlərsə, müzakirə mədəniyyətləri yoxdursa və dünya malı üçün bir-birindən incik düşürsə, bu evlilik başlamadan bitsə daha məqbuldur. Biz son hadisədə bir daha gördük, cehiz insanı öldürə də bilərmiş”. 

Sosioloq əlavə olaraq qeyd edib ki, biz qızına kreditə aldığı cehizin pulunu ödəyə bilmədiyi üçün özünü metroda qatarın altına atan atanı da görmüşük, valideynləri istədiyi cehizi almadığı üçün intihar edən qızı da, toydan sonra qız tərəfinin ödəməkdən imtina etdiyi, buna görə oğlan evində davaya səbəb olan cehiz əhvalatını da:

“Ailəni bir səfər, cehizi isə o səfərə çıxanda yola götürülən əşyalar kimi düşünün. Kimi ağırlığın altında əzilir, kimi də yolda özünə lazım olan əşyaları alır. Ailə adlı səfərə çıxanda bütün bunları nəzərə alın, əziz gənclər. O səfərdən əliboş, narazı, yarımçıq qayıtmayın. Əksinə, daha uzun bir yol qət etmək, daha yaxşı yol yoldaşı olmaq, daha anlayışlı bir həyat yaşamaq üçün əvvəlcədən bəzi gərəksiz prosedurları, sizə zorla pərçimlənən tələbləri özünüzdən uzaqlaşdırın. Maddi çıxarlar üzərində qurulan ailənizin ömrü uzun olmaz”.

Eltac Zülfüqaroğlu