Bəzən ayaqqabı olmaq keçir içimdən... Tural Balabəylinin şeirləri

Bu gün gənc şair Tural Balabəylinin doğum günüdür. Kulis.az bu münasibətlə müəəlifi təbrik edir və onun şeirlərini təqdim edir.

Dənizə baxan adam

(Faiq Balabəylinin 60 yaşına )

Həyatda iki şey var,
hər gün qarşılaşdığımız:
biri alov, biri dəniz.
İkisi də həyatın gerçək üzüdür.
Amma sən, Faiq,
dənizə baxaraq onu anladın,
onun içindəki həm sakitliyi,
həm dalğaları.

Bir çoxlarının düşündüyü kimi,
sadəcə seyr etmək olmur —
sən bu dənizi hiss etdin,
onu yaşadın, içində oldun
gəlişində oldun, köçündə oldun.
Bütün illər boyu
hər dalğa sənə bir şey öyrətdi.
Hər gün yeni bir addım,
hər gecə yeni bir düşüncə
bu illər boyu sən dənizə döndün, məncə.

Kapitanlıq sadəcə yönətmək deyil,
o, sənin bütün varlığındır —
ağır yükü götürmək,
doğru yolu göstərmək,
yəni nələrisə qazanmaq, nələrisə itirmək,
və içindəki məsuliyyət.
Sən suyun içində yandın, alışdın
sən hər zaman doğrunu tapmağa çalışdın.

Şairlik də —
gəmi ilə səfərə çıxan bir adamın işidir,
hər misra ilə yeni bir sahil axtarmaq.
Sözlər, sənə əvəzində gəmilər gətirdi,
hər birini qarşıda tapdığın yeni bir istiqamətə buraxdın —
sən heç vaxt axına qoşulmadın,
sən özün gəmilərə qoşuldun və axdın.

İndi, 60 yaşında,
daha da çox şey bilirsən,
amma sadəcə bilmək yetmir.
Həyatın doğru istiqamətini göstərmək —
həmin o dənizdir səndə olan
həm o güc, həm o müdriklik.

Nəvələrin səni baba yox,
daha çox
bir dağ kimi tanıyır:

Faiq — adını daşıyan
gücü və qüruru.
Fateh — döyünən
cəfakeşlik və mərdlik.
Dəniz — içindəki
sakitliyi tapan,
Aylin — hər yeni gündə
işığı gətirən.

Onlar üçün sən —
həm dənizsən, həm liman.
Dalğalar səni incitsə də,
sən onları sükunətlə qarşılayırsan.
Səninlə böyüyürlər,
səninlə həyatın məğzi ilə tanış olurlar

Sənsiz keçən il
(Hədiqə nənəm üçün)

Sən gedəndən düz bir il keçir, nənə...
Amma içimdə elə bil dünən ağladım dalınca.
Qapını örtəndə sanki zaman da dayandı —
Sənsiz ev, səssiz divar, kimsəsiz çaydanlıq…

Sən var idin, hər şey yerli-yerindəydi.
Bir baxışınla sakitləşirdik.
Sözün az idi,
amma sükutun çox şey deyərdi bizə.
İndi isə…
Sükut var,
amma sənin sükutun kimi deyil —
bu daha ağırdı, daha soyuq…

Yeddi oğul, iki qız —
sənin nəfəsin, can parçan…
Hamısını böyütdün,
heç kimə yük olmadın.
Yetim böyüdün,
amma bizə analıq etdin,
hətta bəzən Allah qədər yaxın oldun…

Savadın yox idi deyirdilər.
Amma sən həyatın özünü oxuyurdun, nənə.
Bir insanı tanımaq üçün üzünə baxardın,
və heç vaxt yanılmazdın.
Bax, bu savad kitabda olmur…

Sənə çay gətirmək üçün yarışardıq,
gülüşünü eşidəndə sevinərdik.
İndi çay süzülür,
amma içilmədən soyuyur…
Çünki süfrədə sənin yerin boşdu.

Nağıl söylədiyin o gecələr…
sənin səsinlə yuxuya getmək…
o qədər əzizdi ki…
İndi yuxularımız da səssizdi.
Bəlkə də ona görə tez ayılırıq…

Səni çox istəyirəm, nənə.
Bəzən düşünürəm,
kaş bircə dəfə də əlimi tutaydın yenə.
Kaş bir "qurban olum sənə" səsini eşidəydim…

Amma bil ki, unutmamışam səni.
Unuda da bilmərəm.
Adını çəkəndə boğazım düyünlənir,
gözüm dolur,
ürəyim daralır…

Sənə dua edirəm hər axşam,
bəlkə eşidərsən deyə…
Qoy ruhun şad olsun, nənə.
Sən bizə həm ana, həm nəfəs idin.
İndi nəfəsimiz yarımçıqdır…

Vaqif Səmədoğluna ithaf

Sən bizə danışmağı yox,
ölmədən öncə susmağı öyrətdin.
Ölüm ki...
hər şeyin əvvəliymiş,
biz sonunu gözləyirmişik.

Sənin cümlələrin
dağılmış məscidlərin
divarlarına yazılmış dualar kimiydi —
oxumağa qorxurduq,
başa düşəndə isə
artıq gec olurdu.

Bir gün bizə dedin:
"Mən çoxdan ölmüşəm,
siz sadəcə hələ bilmirsiniz."
O gündən bəri
hər "salam"ımızda
bir "əlvida" gizlətdik.

Vaqif Səmədoğlu,
sən şair deyildin,
bizə görə sən
yataqxana pəncərəsindən
hər gecə
Tanrıyla siqaret çəkən adam idin.

Dünyanın ən qısa şeiri sənsən:
bir nəfəs, bir baxış,
bir məktubun ortasında
yarımçıq qalmış ad...

Qorxurduq səndən,
çünki sən danışanda
bizim içimizdə susan
bütün ölü nənələr
oyanırdı.

Sən getdin,
biz qaldıq.
Öz əlimizlə bağladığımız qapılar
indi bizi içəridə saxlayır.

İndi bilirsənmi, Səmədoğlu?
Sən öləndən sonra
balıqlar da danışmağa başladı,
və biz...
bir daha susa bilmədik.

Darıxmaq
Sənin üçün yaman darıxmışam
Sənin yoxluğun —
Divara söykənmiş bir nəfəsdi.
Gəlmir.
Getmir.
Bir stəkan çay soyuyur
Dodağımdan xəbərsiz.
Nə adın var içimdə,
Nə də adını siləcək bir dua.
Gözlərin deyirdi:
“Getmə.”
Səsin isə…
Susurdu.
Darıxmaq —
Artıq izah deyil,
Bir cəza formasına çevrilib.
Gecə olanda
Qolumun altındakı boşluqdan səni çağırıram.
Elə bil hər gecə
Unudulmuş bir dua ilə səni oyatmaq istəyirəm-
səssiz bağırırıram.
Gülüşün —
Yatağımın boş yerinə yıxılıb qalıb.
Və hər səhər
Onu yığışdırmaqdan yoruluram
sənin üçün.
Sanki, səhər də açılmaq istəmir -
gecəyə sıxılıb qalıb...
Sənin yoxluğun üçün,
Sənin heç gəlməyəcəyin
keçməyəcəyin o qapı üçün
Darıxmışam.
Bu darıxmaq —
Artıq sən deyilsən.
Bu darıxmaq —
Mənim içimdə qalan son insandı.

Səni unutmaq istəyirəm

Səni unutmaq istəyirəm –
amma yaddaşım inadkar bir fəsildir,
keçmişi qış kimi saxlayır,
gələcəyi yaz kimi susdurur.
Mübtəda: mənəm,
xəbər isə – dağılmış sükut.

Zaman: indiki...
amma yaşadığım –
keçmişin döyünən cümlələri.
Gözlərin “amma” kimi dayanır
fikirlərimin ortasında.
Bir ədat qədər kiçik,
bir fəlsəfə qədər dərin.
İstəyirəm…

Amma istəmək –
yalnız fel deyil bu axşam.
Bir ağacın
budaqda ilişib qalmış
sonuncu yarpağı kimiyəm –
getmək istəyən,
amma qala-qala solan.
Səni unutmaq –
sözlərin hal dəyişməsi kimidir:
adlıqdan təsirliyə,
ümiddən həsrətə.
Səssizliyə hallanmış adınla
danışmağa cəhd edirəm –
bu cümlədə nə deyən var,
nə də dinləyən.

Və bəlkə də…
bəlkə də, sən heç olmamısan,
amma mən –
olmayan birinə
şeir yazacaq qədər
varam hələ də.
Səni unutmaq istəyirəm,
amma cümlələrim buna
razı olmur.
Onlar səni
vəfalı bir təyin kimi
hər misramın önündə daşıyır.

Səni unutmaq heç asan deyil...

Səni unutmaq –
heç asan deyil, deyir gecələr.
Bir şəkil qopmaz divardan,
nə adın silinər kağızdan,
nə də səsin düşər qulağımdan.
Səni unutmaq –
heç asan deyil, deyir ürəyim.
Bir şəhər doludur izlərinlə,
hər küçədə addımın yadı var,
hər dayanacaqda bir nəfəsin.
Səni unutmaq –
heç asan deyil, deyir qışın özü.
Bahar gəlmir,
zaman donub,
günəş doğmur pəncərəmə –
çünki sən yoxsan.
Səni unutmaq üçün
bütün saatları saxlamalıyam,
bütün xatirələri yandırmalıyam,
bütün şeirləri susdurmalıyam –
amma yenə də -
unutmamalıyam səni.

Sevgi sənə görə sözdən ibarət

Sevgi sənə görə —
bir neçə hormonun oyunu,
bir az diqqət,
bir az toxunuş,
bir az da "sevirəm" deyə bilmə bacarığıdır.
O qədər…

Sənə görə sevgi —
eyni sətirdə qalmaqdan bezəndə
kitabı bağlayıb getməkdir.
Geri dönəndə isə
eyni sətirdən oxumağa
həvəs tapmaqdır.
Unudaraq, tez…

Amma mənə görə —
sevgi sinəmdə döyünən
bioloji sirrdir.
Qaraciyərimə qədər dolan,
nəfəsimə qarışan hissdir.
Adını eşidəndə
ürəyim reaksiya verir —
bu, kimyəvi deyil,
bu, adamın bütün sistemini çökdürən virus kimidir.

Səni kişi kimi sevdim…
toxunmadan,
amma bədənim titrəyirdi səsini eşidəndə.
Gözlərinə baxanda
mən özümə baxırdım,
çünki sən mənim ən zəif yerim idin.

Mən sənə görə deyil,
sənin varlığına görə yaşadım.
Dodağını isladanda
mənim boğazım quruyurdu.
Sən susanda
mənim içim qışqırırdı.
Sən güldükcə
mən özümü sağ sanırdım.

Sənə görə sevgi —
təhlükəsiz yerdə gizlənib
"gəlməsə, mənlik deyil" deməkdir.
Mənə görə isə —
bütün qorxuları udub,
üzünə deyə bilməkdir:
"Səni sevirəm… həqiqətən."

Sən getdin...
heç bir "bağışla" olmadan,
heç bir "səbəb" demədən.
Mən isə hələ də
sənin “niyə”nin içində
çürüyürəm...
səssiz, nəfəs alaraq,
amma yaşaya bilmədən.

Sevgi sənə görə sadəcə sözdən ibarətmiş...
Mənə görə isə —
bədənimin hər hüceyrəsində
adını daşıyan bir ağrıdır.

Səni həmişə uzaqdan sevəcəm

Səni həmişə uzaqdan sevəcəm
Sənə toxunmadan, səssizcə,
bir küçə lampasının altında
üzünə düşən işıq kimi;
heç vaxt sənə çatmayan,
amma həmişə səndə qalan.

Səni həmişə uzaqdan sevəcəm,
adını çəkmədən dua kimi,
hər nəfəsimdə bir az sən,
hər gecə yuxumun kənarında —
sənin səsinlə oyandığım sabahlar.

Gözlərinə baxmadan gözlərimlə
səni həmişə görəcəm,
tanımadığın pəncərələrdən
getmədiyin yolları izləyəcəm —
bəlkə bir gün yolun düşər deyə.

Səni həmişə uzaqdan sevəcəm,
çünki yaxın olmaq,
səni itirmək qədər qorxudur,
çünki sevgi bəzən toxunmadan
daha çox var olur...

Və sən heç bilməyəcəksən —
bir ömür səni içimdə necə daşıdım,
səssiz, izsiz,
amma həmişə səninlə.

Cansızlıq

Bəzən istəyirəm,
bir əşya olum...
Üzüm yox, sözüm yox, —
sadəcə varlıq kimi.
Əşya olum, amma cansız deyil,
hiss eləyən bir taxta parçası,
bir yadigarlıq qoxusu kimi.

Bir çarpayı olum, məsələn,
üstümdə yatılsın, ağlansın,
gizlicə öpüşlər qoxusun canıma çəkim.
Bütün gecələr boyu kimsəsizlərin
səssiz hönkürtüsünü dinləyim.
Taxta olum,
dəmirin soyuqluğunu sevmirəm mən.
Taxta kimi çürüyüm,
amma qoxum qalsın bir ömrə.

Bəzən ayaqqabı olmaq keçir içimdən,
çünki insanlar ayaqlarını qoruyan şeyi
bəzən daha çox qiymətləndirirlər,
amma mən istərdim —
cırılmayım, su buraxmayım,
mismar batmasın altıma.
Ayaqları deyil,
bəlkə də ruhları daşıyım yollar boyu.

Şkaf olum,
içimdə paltarlar deyil,
xatirələr assınlar...
Bir az da pul gizlətsinlər,
bir az qızıl,
bir az sirr...
Uşaqlar gəlib içimdə gizlənsinlər,
sanki bu dünyada yer tapmadıqları üçün.
Sonra da unudulub atılım bir küncə,
köhnəlib yandırılım...
Və bir az da duman olum göyə qalxan.

Cansız olum,
amma duyum...
Bu nə paradoksdu, deyəcəksən.
Amma insan olmaq —
çox hiss etməkdi bəzən.
Darıxmaq,
yorulmaq,
boş yerə "niyə?" deməkdi.
Ruhu əzən bir yükdür insanlıq.
Və hərdən
cansızlıq —
ən böyük dirilik kimidi.

***

İnsanlar sevilmək üçün doğulmuşdu,
əşyalar isə istifadə olunmaq üçün.
Amma indi —
bir masa əvəz edir bir dostu,
bir telefon bir qucağı,
bir ekran bir həyatı.

Çarpayıda uzanmış Heminquey var —
yastığı içki qoxulu sözlərlə dolu,
yorğanı isə tapança susqunluğunda.
Söz yazmaq üçün yaşadı,
susmaq üçün öldü.

Səsucaldan — Folknerin dilidir,
çox deyir, az başa düşülür.
Amma heç kim səsi haradan gəldiyini bilmir,
çünki səmimi deyil artıq səslər.
Bir “Necəsən?” sualında
tənhalıq gizlənir.

Soyuducunun içində Çexovun novella ruhu:
sakit, məişət qoxulu,
bir az da xatirə dolu,
keçmişdə qalır,
çünki yeni həyat
həmişə “qızarmış toyuq” istəyir.

Ütü — bir Nabokovdur,
hər paltara zəriflik gətirir,
amma öz içində
alov və əzab saxlayır.
O bir “Lolita” istəmir,
amma sən onu əyri baxışlarla işə salırsan.

Paltaryuyan maşın — Balzakın romanları kimi
eyni şeyi dövrə vurur,
təmizləmək üçün döyür,
və sonunda — yenə də
bir köynək nəfəsini itirir.

Toz silən bez — Platonovun insanıdır,
danışmır,
amma hər şeyi udur.
Təkcə tozu yox,
göz yaşlarını da silir, səssizcə.

Təqvimdəki qırmızı dairə —
bir Anna Karenina xatirəsidir.
O tarix gələndə
nəfəslər daralır,
amma heç kim stansiyaya getmir.
Hamı evdə qatar səslərini susdurur.

Divar saatı — bir Prust.
İtmiş zamanın sədası ilə döyünür,
amma indi —
zamanı hiss edən yoxdur.
Hər kəs keçmişin üzərindən sürüşüb keçir,
sanki heç yaşamayıb.

Zibil qutusu isə Bukovskidir:
içində poeziya var,
çirkli, küncdə,
amma gerçək.
Sən atdığın hər şeyi o yığır —
çünki sən təkəbbürlə
dəyişmək istədiyin həyatı
daha da çirkləndirirsən.

Pult — Oruellin "1984" kitabıdır.
Əlinlə bir düymə basırsan
və bir dünya dəyişir.
İnsanlar proqramlara tabedir,
qorxularına yox,
zövqlərinə yox,
sadəcə rejissora.

Qapı — Kafka kimi gizli bir keçiddir.
Bəzən çöldə, bəzən içərdə
özünlə qarşılaşırsan.
Açanda gələn —
ya sükut, ya da
mənasız bir “kimdir?”

Toster bir Silvia Plat kimidir —
qızarır içində,
içindəkini isidir,
amma özü hər dəfə bir az daha yanır.

İnsanlar bir-birini unudarkən,
açarlar heç itmir.
Çünki qapılar üçün əhəmiyyətli olan
“daxilə girmə istəyidir”,
insanlar üçün isə —
“çıxıb getmək”.

İndi artıq
Nitsşe bir telefon tətbiqidir,
“Tanrı öldü” bildirişi
hər səhər xəbərlərdən gəlir.

Və sən —
bir stulun üstündə
başqasının rahatlığı üçün seçilmisən.
Öz yükünü heç zaman
özün daşıya bilməmisən.

Sənsiz üşüyür bu ev...

Sənsiz üşüyür bu ev,
divarlar soyuyur yavaş-yavaş,
gecələr isə danışmır artıq –
bir vaxt pıçıldayan o divan da susub.
Mübtəda olan "ev", xəbərsizdir indi,
çünki xəbəri sən idin –
gözlərimdə yanan son cümlə,
səsinlə bitən hər düşüncə...
Darıxmaq bir isim kimi oturub qəlbimdə,
feil olmağa cəsarət etmir,
çünki hərəkət yoxdu artıq –
gedən sən,
qalan isə zamanın keçmiş halıdır:
"idik",
"sevdik",
"susduq"...
Təyinlər hələ də səni göstərir:
sənin baxışların,
o köhnə, mavi köynəyin,
soyumuş çay fincanı –
hər şey sənli,
amma hər şey sənsiz.
Zaman dəyişib,
artıq qeyri-müəyyən gələcək kimi danışıram özümlə,
bəlkə gələrsən,
bəlkə sevməzsən,
bəlkə... yoxsan.
Ədatlarla başlayıram indi hər cümləyə:
elə bil,
guya,
sanki sən burdasan –
amma sən deyilsən.
Feillər yorulub:
gözləmək,
susmaq,
güman etmək –
artıq bunlar nə indiki,
nə də gələcək zamandadır.
Modul sözlər yersizdi indi:
bəlkə,
gərək,
çox güman ki –
heç biri səni qaytarmır.
Bağlayıcılarla uzadıram həsrəti:
və sən getdin,
amma qaldım,
lakin qaranlıqlar çoxalır...
Bu şeirdə hər şey var –
mübtəda da mənəm,
xəbər də mənəm,
sən isə çoxdan çıxmısan bu cümlədən –
gəlmirsən,
qayıtmırsan,
olmursan.
Və sonda –
ümid belə hallanır artıq,
təklik – yiyəlik halında,
gecə – yönlük halda,
xatirə – çıxışlıq halda,
sən isə,
bilmirəm hansı haldasan,
amma mən –
çoxdan yoxluq halındayam...