“Bir cəmiyyətin təhsili bərbaddırsa, orada düz əməlli...”

 “Erix Frommun sosial və fərdi xarakter bölgüsü cəmiyyətimizin izahı üçün maraqlı baxış bucağı açır. Sosial xarakter insanın cəmiyyətlə münasibətləri nəticəsində formalaşır, fərdi xarakter isə  insanın, bir növ, cəmiyyətdən gizlədiyi üzüdür. Fromm yazır: "tabe olmaqdan həzz almaq korlanmış sosial xarakterə xasdır". Bu cür korlanmış sosial xarakter bu həzzin ona tabe olmaq bahasına başa gəldiyini  bilir və qisasını fərdi xarakterin gücünün yetdiyi yerdə alır. Buradakı “tabe olmaq” ifadəsi qıcıqlandırıcıdır”. 

Adalet.az xəbər verir ki, bunu yazıçı Aqşin Yenisey deyib. 

Onun sözlərinə görə, bizdə çox adam tabe olmamağı öhdəlikləri yerinə yetirməmək, yaxud boynuna minmək kimi anlayır:

“Bu da korlanmış fərdi xarakterdir. Orta əsrlərdə sosial xarakteri din formalaşdırırdı, bu gün təhsil və humanitar elmlər, xüsusilə ədəbiyyat formalaşdırır. Yəni bir cəmiyyət öz məktəbinin, universitetinin böyüdülmüş şəklidir. Məktəb, universitet hansı ictimai-sosial dəyərlərə söykənirsə, məzunları da o dəyərlərə söykənən sosial sistemlər qururlar. Biz deyirik: “filankəsin övladı dünyaya göz açıb”. Yanlış deyimdir. Filankəsin övladının göz açdığı dünya özündən əvvəlki nəslin qurduğu sosial sistemdir. İnsan dünya ilə içində doğulduğu sistem vasitəsilə əlaqə qura bilər. “Dünyaya göz açmaq” ifadəsi məcazdır. Bir cəmiyyətin təhsili bərbaddırsa, üstəgəl, ədəbiyyatı da yoxdursa, orada düz-əməlli sosial xarakter formalaşa bilməz. Belə bir cəmiyyətdə özünü qorumağa çalışan fərdi xarakter isə “çirkin ördək balası” olmağa məhkumdur”.

Vasif ƏLİHÜSEYN