Böyük güclər arasında qarşıdurma riski artır “Bu, Azərbaycanın maraqlarına zərbə vura bilər...”

Cənubi Qafqazda geosiyasi vəziyyətin mürəkkəbləşdiyi və böyük güclər arasında qarşıdurmanın dərinləşdiyi bir dövrdə Azərbaycan balanslı mövqeyini qoruyub saxlayır. Politoloq Fərhad Məmmədov bu proseslər fonunda Azərbaycanın strateji seçimlərini və regional mövqeyini təhlil edib.

Politoloqun fikrincə, hazırda əsas güc mərkəzləri – Vaşinqton və Pekin – öz tərəfdaşlarını ətrafına toplayır və təsir imkanlarını genişləndirir. ABŞ artıq Avropa İttifaqına təzyiqlərini artırıb, NATO sammitində bunun izləri açıq görünür. Növbəti mərhələdə isə ABŞ-ın Asiya-Sakit okean regionundakı müttəfiqləri – Avstraliya, Yaponiya və Cənubi Koreya – diqqət mərkəzində olacaq.

Pekin isə öz növbəsində tərəfdaşları ilə sıx məsləhətləşmələr aparır. Şimali Koreyada keçiriləcək Çin, Rusiya və İran XİN rəhbərlərinin görüşü təkcə üçtərəfli formatda deyil, həm də Çin diplomatiyasının regional planlarının bir hissəsi kimi qiymətləndirilir.

Politoloq qeyd edir ki, Çin Rusiya və İranın strateji məğlubiyyətinə yol verə bilməz, çünki hər iki ölkə Pekin üçün geosiyasi önəm daşıyır. Lakin Rusiya və İran hazırda açıq münaqişələrdə iştirak etdiklərindən Çinin dəstəyinə ehtiyac duyurlar. Texniki yardım gizli şəkildə davam etsə də, canlı qüvvə məsələsində Şimali Koreyənin köməyi artıq tələb olunur. İran isə daha çox hava hücumundan müdafiə və hərbi aviasiya sistemlərinə ehtiyac duyur, çünki hava məkanına tam nəzarət edə bilmir.

Məmmədovun fikrincə, bu, Pekin üçün “qaynar mövzu”dur. Çinin yeganə uğurlu tərəfdaşı Pakistandır ki, bu ölkə Hindistana qarşı təzyiqlər göstərməyə qadirdir. Bununla belə, Hindistanla qarşıdurma əsasən regional təşkilatlar – ŞƏT və BRİKS çərçivəsində aparılır.

Politoloq əlavə edib ki, Ukrayna-Rusiya müharibəsi ABŞ-ın diqqətini və resurslarını Avropada saxlayır ki, bu da Çin üçün əlverişli şərait yaradır. Pekin münaqişənin dondurulmasında maraqlıdır və ABŞ-ın Ukraynanın bərpası, NATO ölkələrinin silah ehtiyatlarının artırılması ilə məşğul olması Çinin maraqlarına xidmət edir.

O, həmçinin qeyd edib ki, İran-İsrail qarşıdurmasında ABŞ və İsrail Çinin tərəfdaşı olan İrana zərbələr endirib. Çin tərəfindən İrana verilmiş hava hücumundan müdafiə sistemləri hədəfə alınacaq və bəhanə kimi nüvə proqramı göstəriləcək.

“Pekin ABŞ-la müxtəlif cəbhələrdə mürəkkəb qarşıdurma aparır və resurslarını tərəfdaşlar vasitəsilə bölgələrə yönləndirir. Bu dəstək əsasən autsorsinq prinsipi ilə həyata keçirilir”, – deyə Məmmədov vurğulayıb.

Azərbaycanın mövqeyinə toxunan politoloq qeyd edib ki, ölkəmiz ABŞ-ın müttəfiqləri olan Türkiyə və İsrail, həmçinin Çinin tərəfdaşı olan Pakistan və Mərkəzi Asiya ölkələri ilə sıx əməkdaşlıq edir. Çinlə strateji tərəfdaşlıq sənədi, ABŞ ilə isə yüksək səviyyəli əməkdaşlıq formatı mövcuddur.

Onun sözlərinə görə, Azərbaycanın Rusiya və Aİ ilə münasibətləri ziqzaqvari inkişaf edir və bu münasibətlərin gələcəyi hər iki tərəfin seçimlərindən asılıdır: “Əgər bu münasibətlər pisləşərsə, bu, Azərbaycanın maraqlarına zərbə vura bilər. Lakin qlobal baxımdan ölkənin neytral və müstəqil siyasəti onun qarşıdurma meydanına çevrilməsinin qarşısını alır.”

Məmmədov sonda qeyd edib ki, Azərbaycanın formalaşdırdığı geosiyasi balans həm effektiv, həm də dayanıqlıdır. Onun sözlərinə görə, Cənubi Qafqaz ölkələri qarşılıqlı əməkdaşlığa üstünlük verməli, regional resursları birləşdirməli və qlobal qarşıdurma xətlərindən uzaq durmalıdır: “Bu model yalnız Azərbaycan üçün deyil, bütün region üçün aktual və nümunəvi xarakter daşıyır.”

Rasim Əliyev
AzPolitika.info