Dövlət Neft Fondunun qızıl siyasəti

Neft gəlirlərinin azalması fonunda Dövlət Neft Fondunun (ARDNF) investisiya siyasəti son illərdə daha çox diqqət cəlb edir. Xüsusilə 2025-ci il fondun investisiya fəaliyyəti baxımından fərqlənib: aktivlərin həcmi təxminən 10 milyard ABŞ dolları artıb, qızıl portfeli tarixi maksimum səviyyəyə çatıb, səhm bazarları üzrə isə uzunmüddətli gəlirlilik qorunub. Bu göstəricilər ARDNF-nin fəaliyyətinin təkcə neft gəlirlərinin idarə olunması ilə məhdudlaşmadığını, fondun qlobal maliyyə bazarlarında institusional investor kimi mövqeyini gücləndirdiyini göstərir.

Fondun investisiya strategiyası Prezident sərəncamları və mövcud mandat əsasında formalaşdırılaraq, neft gəlirlərinin dəyişkən xarakterinin uzunmüddətli və daha sabit maliyyə axınları ilə tarazlaşdırılmasını hədəfləyir. Bu məqsədlə 2012-ci ildən etibarən portfelin mərhələli şəkildə şaxələndirilməsinə başlanılıb və nisbətən daha yüksək gəlir potensialına malik aktivlərin payı tədricən artırılıb.

Bu yanaşmanın nəticələri son illərin göstəricilərində aydın görünür. Belə ki, son üç ildə ARDNF-nin investisiya gəlirləri 10 milyard ABŞ dollarını ötüb, qızıl və valyuta qiymətlərindəki dəyişikliklər nəzərə alınmaqla ümumi gəlir 21 milyard dollara çatıb. Həmin dövrdə fondun ehtiyatları 43% artıb. Təkcə 2025-ci ilin ilk doqquz ayında isə ARDNF-nin aktivləri 60 milyard dollardan 70.2 milyard dollara yüksəlib.

Portfel strukturunda ən çox müzakirə olunan istiqamətlərdən biri qızıl yatırımlarıdır. ARDNF qızılı qısamüddətli gəlir əldə etmək məqsədilə deyil, strateji ehtiyat və maliyyə risklərinin azaldılması aləti kimi qiymətləndirir. Bu yanaşma fondun ümumi risk idarəetmə siyasətinə uyğun hesab olunur.

2025-ci ilin üçüncü rübünün sonuna ARDNF-nin qızıl ehtiyatları 185 tona, dəyəri isə 23 milyard dollara çatıb. 2012-ci ildən bəri qızıl portfeli fond üçün 11 milyard dollar həcmində büdcədənkənar gəlir formalaşdırıb. Cari ilin ilk doqquz ayında isə qızıl qiymətlərinin artımı hesabına əlavə 6.8 milyard dollar dəyər qeydə alınıb. Eyni zamanda, qızıl üzrə qiymət dəyişiklikləri fondun maliyyə nəticələrində ayrıca mənfəət kimi deyil, aktivlərin ümumi dəyərində dəyişiklik kimi nəzərə alınır.

Mövcud qlobal şəraitdə - geosiyasi risklərin artması, real faiz dərəcələrinin dəyişkənliyi və ABŞ dollarının uzunmüddətli perspektivdə qeyri-müəyyənliyi fonunda - qızıl ARDNF portfelində risklərin balanslaşdırılmasına xidmət edən alət kimi çıxış edir.

Fondun səhm bazarlarında iştirakı da oxşar prinsiplərə əsaslanır. "Amazon", "NVidia", "Meta" və "Tesla" kimi iri texnologiya şirkətlərinə yatırımlar fərdi səhm seçimi deyil, "MSCI World" indeksi vasitəsilə həyata keçirilir. Sözügedən indeks 23 inkişaf etmiş ölkənin 11 sektorunu əhatə edən 1 320 şirkəti birləşdirir və qlobal iqtisadiyyatın ümumi strukturunu əks etdirir.

Texnologiya sektorunun qlobal iqtisadiyyatda payının artması bu şirkətlərin indeksdə çəkisini yüksəldib. Bu strategiyanın nəticəsi olaraq, ARDNF-nin səhm altportfeli yaranma tarixindən etibarən 314% gəlirlilik nümayiş etdirib ki, bu da illik orta hesabla 11.5% gəlir deməkdir.

Neft qiymətləri ilə bağlı planlaşdırma isə ehtiyatlı ssenarilər üzərində qurulub. Belə ki, 2026-cı il üçün fondun büdcəsində neftin qiyməti 65 ABŞ dolları səviyyəsində götürülüb.

Elmidar Əliyev