Döyüşən teatrın gəncləri FOTOLAR

“Səhnə hər zaman mənim üçün müqəddəs yerlərdəndir. Səhnə  kobudluğu  sevmir. Adətim  üzrə  hər  zaman səhnə ilə çox incə rəftar edirəm”

Taleyin qismətində zamanla döyüşən, mübarizə aparan nisginli vətən həsrətli sənət ocaqlarımız da varmış. Onlar  XX əsrin 90-cı illərində öz ata-baba yurdlarından didərgin düşməklə məkan duyğularını başqa səhnələrdə bölüşmək taleyini yaşamaq məcburiyyətində idilər. Ancaq buna baxmayaraq taleyin qisməti ilə  barışmaqla  yaradıcılıq  axtarışlarını  dayandırmır,  əksinə  səhnəni  döyüşən teatra  çevirə  bilmişdilər. Bu  acılı  və  ağrılı  taleyi  yaşayan  sənət  ocaqlarımızdan biri  də  Ağdam  Dövlət  Dram  Teatrı  idi.

Teatr ilk pərdələrini 1902-ci ildə yerli ziyalıların və yazıçı-dramaturq Əbdürrəhim bəy Haqverdiyevin köməkliyi, yaxından iştirakı ilə Mirzə Fətəli Axundzadənin “Sərgüzəşti-vəziri-xani-Lənkəran” və elə Əbdürrəhim bəy Haqverdiyevin  qələmə  aldığı  “Dağılan  tifaq”  pyeslərinin  tamaşaları ilə açıb. Məhz bu teatra 1923-cü ildə “Dövlət teatrı” statusu adı verilib. 1949-cu ildə respublikamızda bir çox teatrlar, o cümlədən Ağdam Dövlət Dram Teatrı da bağlanılıb.  Lakin  1968-ci  ildə  Nazirlər  Kabinetinin  müvafiq  qərarı  ilə Əbdürrəhim bəy Haqverdiyev adına Ağdam  Dövlət  Dram  Teatrının  dövlət teatrı statusu  bərpa  olunub  və  1969-cu  ilin  martında  pərdələrini  İlyas  Əfəndiyevin “Sən həmişə mənimləsən və ya Boy çiçəyi”, Bəxtiyar Vahabzadənin “Vicdan” pyeslərinin tamaşaları ilə açıb.

Bildiyimiz kimi, 1993-cü ildə Ağdamın işğalından sonra teatr fəaliyyətini bir müddət Bərdə rayonunda, 2004-cü ildən isə rayonun inzibati mərkəzinə çevrilən Quzanlı qəsəbəsində davam etdirir. Teatrın Ağdamdakı binasını isə ermənilər şəhərin  digər  binaları  kimi  yerlə-yeksan  ediblər.  2011-ci ildən etibarən isə Quzanlı  qəsəbə  mədəniyyət  evi  əsaslı  təmir  olunaraq  teatrın  istifadəsinə  verilib.

Bu  gün  döyüşən teatrın fəaliyyətində müqtədir sənətkarları ilə birgə talelərinə  yazılmış  döyüşgən  gənc  aktyor  heyəti  də  səhnənin  müqəddəsliyindən keçib  burada  böyüyüb  boya-başa  çatıblar. Belə  gənclərdən  biri  də  Anar  Orxan oğlu  Əhmədovdur.

Anar  Orxan  oğlu  Əhmədov -  (Anar Əhməd) 12 noyabr 2002 -ci ildə Bərdə rayonunda  anadan olub. 2009-cu  ildə  Bakının Buzovna kəndində 206 saylı tam orta məktəbin 1-ci sinfinə daxil olmuş və daha sonra ibtidai təhsili Ağdam rayon 1 nömrəli köçkün  tam orta məktəbində davam etdirərək 2020-ci ildə isə həmin məktəbdə  təhsilini başa vurmuşdur. 2021-ci ildən isə Ağdam Dövlət Dram Teatrında  aktyor  vəzifəsində  çalışır.  Fəaliyyəti  müddətində  bir  çox  mükafatlara və təltiflərə layiq görülmüş həmçinin bu ilin mart ayında Milli Teatr günü münasibətilə  Azərbaycan  Teatr  Xadimləri  İttifaqının  təsis  etdiyi  “Ümid” mükafatı ilə təltif olunub.  

Niyə məhz aktyor olmaq qərarına gəldiniz ? Dəqiq  xatırlamıram, ikinci ya da üçüncü sinifdə oxuyardım. Həmin dövrdən

bir  hadisə  yaddaşımdadır.  Gecələr evdə  hər  kəs  yatandan  sonra  qonşu  otaqdan bir  işıq  parıltısı  görünürdü. İlkin vaxtlarda bu parıltıya o qədər də  əhəmiyyət vermirdim. Sonradan isə o işığa doğru yaxınlaşmağa başladım. Nəticədə isə görürdüm  ki,  nənəm  (Azərbaycan Respublikasının əməkdar artist - Cəmilə Məmmədzadə) biz  oyanmayaq deyə şamı yandırıb və əlində yeni hazırlanan rol dəftərini  tutaraq  öz  obrazı  üzərində  çalışır.  Sonralar  isə  onun  icazəsi  ilə  oyaq  qalır  həmin  rol  dəftərini  tutur  və  oradan  replikalar  verib  ona  köməklik  edərdim.  Soruşanda ki, nənə dəyərmi gecə yuxusuz qalmağa o cavabında “Qismət olsun yaşayarsan, görərsən. Bunu sözlə anlatmaq asan deyil” – deyərdi. Bir az vaxt keçdikdən sonra nənəmlə birgə teatra gedər, məşqlərə baxardım. İndi tam səmimiyyətim ilə demək istərdim ki, sənətkarların o səhnədə tökdüyü zəhmət, tər, qırmızı  pərdələr  hər  açılanda   qeyri-ixtiyari  formada   mənə  gələn  həyəcan  hisləri, nənəmin danışdığı sənət eşqi və həmin işığa doğru getməyim bu gün sənətdə olmağımın əsas səbəbidir.

Fikrinizcə aktyor olmaq arzu və ya istəkdir ya ki, fitri istedad? Bilirsiniz  istəklərə  qalsa,  arzulara  qalsa  hamı  çox  şey  istəyir  və  yaxud

arzulayır, amma nəticə fərqli olur. Aktyorluq insanın daxilində gizlənən bir xoşbəxtlikdir.  Bu  gün  ən  uğurlu  aktyorların  keçmişlərinə  nəzər  salsaq,  bəlkə də  nəsillərindən  olan  hansısa  üzvləri  vaxtı  ilə  incəsənət  ilə  məşğul  olublar.  Mənim  fikrimcə  aktyor  sənətində  başlıca  və  ən  vacibi  təbii ki, istedaddır.  Hə... Həmin  o  istedad  fitrətdəndirsə,  o  zaman  aktyor və  onun  sənət  yolu tamamlanır.

Maraqlıdır bəs necə düşünürsən aktyor olmaq asandır ya ki, çətin? Burda  əsas  məsələ  peşəkarlıq  və  qeyri-peşəkarlıqdır. Təbii ki, istənilən

peşənin, sənətin peşəkarısansa, bu asandır. Yox, qeyri-peşəkar olsan, kütləvi səhnədə  arxadan  keçmək  belə çətin olacaq. Aktyor adının özündə böyük məsuliyyət var. Bu adı daşımaq,  o statusu qazanmaq üçün bütün çətinliklərin öhdəsindən gəlməyi  çalışaraq, araşdıraraq və s. bacarmalısan. Yox əgər bacarmırsansa, elə oradaca o müqəddəs adı ləkələməkdən imtina etməlisən.

Sənət  meyarı  dedikdə  səhnəyə  yanaşma  tərzin  necədir? Səhnə  hər  zaman  mənim  üçün  müqəddəs  yerlərdəndir.  Səhnə  kobudluğu

sevmir. Adətim  üzrə  hər  zaman  səhnəilə  çox  incə  rəftar  edirəm.  Sanki,  qəlbən sevdiyin  biri  var  və  o  səndən  hər  an  inciyər,  küsər  və  ən  sonunda  səndən gedə  bilər.  Amma  ona  qayğı  ilə, eşq  ilə  yanaşsan,  sənə  uğur  gətirər  və  ucaldar. Siz  görmüsünüzmü  sevdiyi  birinə  qarşı başqası  tərəfindən  kimsə  hörmətsizlik etsə,  kobudluq  etsə,  alçatsa  həmin  şəxs  sussun?  Təbii  ki,  yox.  Məndə  eşqimə sadiq  yəni  səhnəmə  münasibətdə  həmin  şəxslərdənəm.

Hansı rejissorlarla işləmək daha rahatdır? Peşəkar, aktyorun  dəyərini, qədrini  bilən,  sənəti  sənət  kimi  təqdim  edən

ümumilikdə  əgər  sən  sənətini  dərk  edən  aktyorsansa,  hansı  rejissor  ilə çalışdığının  əhəmiyyəti  yoxdur  düşüncəmdə.  Amma,  bir  nüansda  var  ki,  səni öz  ampulasında  məhvə  doğru  aparırsa,  o  rejissordan  qaçmaq  lazımdır.  Çünki,  ona  heç  vaxt,  heç  nəyi  anlada  bilməyəcəksən.

Hansı  rejissorlarla  işləmək  istərdin? İlkin  olaraq  və  qəti  şəkildə  ustadım,  Əməkdar  İncəsənət  xadimi,  kumirim

Bəhram  Osmanovu  deyə  bilərəm. Düşünün Azərbaycan Teatr Xadimləri İttifaqında təşkil edilmiş rejissor laboratoriyasında ondan iki il müddətində dərs aldığım  zamandan əvvəl  belə  məqsədlərimdən  biri  də  bu  olub  ki,  o  zirvəyə  layiq  olmalıyam  və  Bəhram  müəllim  hansısa  tamaşasında  məni  bir  aktyor olaraq  görsün. Sonra isə gəlir mənə nələrisə öyrədəcək, inkişafımda rolu olacaq, yaxşı olduğum halda məni görməzdən gəlməyəcək, əməlləri ilə sənətdən kənarlaşdırmayacaq, əksinə sevdirəcək  bu sənətin rejissorlarına. Reallıqda bu arzuma da çatdım və onunla işləmək qismətimdə var imiş, belə də oldu.

- Daha çox sevdiyin obraz varmı?

- Düşünürəm ki,aktyor hər xarakterdə obrazı oynamağı bacarmalıdır. Çərçivədə, bir  ampulalı  aktyor  olmaqdan  qaçmaq  lazımdır.  Bütün  obrazları  sevə bilərəm,  amma,  baxır  kim  yazıb  və  kim, necə  yozum  verir.  Bax  bu  əsas  şərtdir.

- Gənc  bir  aktyorun  səhnədə  oynamaq  istədiyi  obrazlar  daha  çox  olur. Səndə  necə?

- Sadəcə arxivimdə rol olsun deyə hər tamaşada oynamaram, oynamaq istəmərəm. Amma bəzən bu kimi şeylər aktyordan asılı olmur. Az öncə dediyim kimi  əsaslı  rolları  oyanamağa  daha çox üstünlük  verirəm  ki,  nə  zamansa yaşlananda  geri  dönüb  baxarkən  xəcalət  çəkməyim.

- Bu  gün  yeni  yaradıcılıq  axtarışları,  teatrlara  baxış  gənc  aktyor  olaraq səni  qane  edirmi?

- Düşünürəm ki, hal-hazırda Azərbaycan teatrı çox sürətli inkişaf edir. Bu inkişaf isə ölkəmizi günü-gündən gözəlləşdirir. Əgər Azərbaycan teatrının adı beynəlxalq  səviyyədə  çəkilirsə,  bu  artıq  bizim  teatrımıza  qalib  statusunu  verir.

- Yaradıcılıq, potensial qüvvələrin üzə çıxarılması üçün atılan addımlar qənaətbəxşdirmi?

- Son illərdə atılan addımlar (festivallar, müsabiqələr və s.) məni daha çox çalışmağa  cəlb  edir,  sənətimə  qarşı  motivasiyamı  artırır. Dövlət səviyyəsində olan tədbirlərə  gənclərin  də  cəlb  olunması, bizlərə  xüsusi  diqqət  və  qayğı  göstərilməsi sevindirici haldır. Bu diqqət mənə Azərbaycan Teatr Xadimləri İttifaqının  təsis  etdiyi “Ümid”  mükafatı ilə göstərilib və dövlətimiz tərəfindən diqqət  artmaqdadır.  Azərbaycan  Respublikasının  Mədəniyyət  Nazirliyi  tərəfindən günü-gündən gözəl  layihələr ərsəyə gətirilir . Əksər  layihələr  isə gənclərin  karyerası  üçün  nəzərdə  tutulan  layihələrdir.  Bu  da  o  deməkdir  ki, biz  gəncləri  unutmurlar. Biz  özümüzü  göstərməyimiz  üçün (potensialımızı, yaradıclığımızı) hər bir şərait var və olacaq. Geriyə qalır bizim o addımları dəyərləndirməyimiz.  Çalımağımız,  ora  layiq  olmağımız.

- Hətta  bildiyim  qədər  evdə  bir  teatr  yaratmaq  niyyətində  idin.  Bu  niyyət  baş  tutdumu  və  necə?

- Mən bu fikrə “Teatr aktyorun evidir” devizi ilə düşünərək gəlmişəm. Əgər teatr  aktyorun  evidirsə,  nəyə   görə də  aktyorun  evində  teatr  olmasın?..  Tarixə nəzər salsaq, dahi şəxsiyyətlərimiz vaxtı ikən o dövrlərdə teatrların az olması nəticəsində  və  ya başqa səbəblərdən fədakarlıq edərək,  öz  evlərində  teatr yaradıblar  və  Azərbaycan  teatrını  yaşadıblar. Mən  necə  vətənimə,  ailəmə  bağlı biriyəmsə, həmçinin teatrımada elə möhkəm və vazgeçilməz surətdə bağlıyam. Teatrı  sevmək – yaşatmaq  yalnız  o  binaya  daxil  olub,  məşqlərdə  iştirak  edib, iş  vaxtı  bitəndən  sonra  evə  qaçmaq  deyil.  Teatrı  sevmək - yaşamağı  sevməyə bərabərdir.  Bəli  evdə  teatr  yaratmaq  fikrim  hələ  də  var.  Amma  mən  bilirəm ki, bu  dəstəksiz,  köməksiz  baş  tuta  bilməz.  Hələki  bu  işi “Özünü inkişaf”  layihəsi  çərçivəsində  davam  etdirirəm  və  xoşbəxtəm  ki,  öz  ideyamla  Azərbaycan  mədəniyyətinə və incəsənətinə xidmət edirəm. Amma,  diqqət göstərilsə, dəstək olunsa vurğuladığınız həmin ev teatrını yaratmaq olar. İndidən planlar  cızmışam. Həmin  o  planlardır  ki, Azərbaycanda  fərqli  bir  inkişaf  olacaq. Hər şey planlarım üstündə gedərsə, hətta beynəlxalq səviyyədə belə adımız vurğulana  bilər.

- Tərəfmüqabilsiz  teatr  varmı?  Varsa  necə?

- Mükəmməl  tərəfmüqabili  lazımdır. Yaxşı  tərəfmüqabilləri  tamaşanı  hətta teatrı  ayaqda  saxlaya  bilər.  Yox  əgər tərəfmüqabili qənaətbəxş deyilsə,  məcbursan  bütün  yükü  özün  çəkəsən. Hamımızın bildiyi kimi  aktyorsuz  teatr olmaz. İşini bilən aktyorlara isə daha çox diqqət və  qayğı göstərilməlidir ki, qənaətbəxş  olmayan  tərəfmüqabillərinin  yükündən  azad  olsunlar.

- Repertuar aktyor üçün seçilməlidir ya ki, teatrın ümumi tamaşaçı duyumunu  anlamaq  məqsədini  daşımalıdır?

-  “Yeddi oğul istərəm”  filmindən  bir  fraqment  yadıma  düşdü: “Mədəniyyət bax  bu  gün  gördüyün  bu  qara  camaata  lazımdır.  Özdə heç bilirsən necə lazımdır?!” Bu çox dərin mənalı sözdür. Teatr çalışmalıdır ki, tamaşaçısını maarifləndirsin,  tamaşaçını  teatra  bağlasın.  Repertuar  o  halda  aktyor  üçün seçilər  ki,  o  teatrda  xalq  tərəfindən  sevilən, sayılıb-seçilən  aktyor  çalışsın. Çünki,  həmin  xalq  sevən  aktyor  xalqın  nə  istədiyini  çox  gözəl  biləcək. Yox əgər  əks  halda...

Anar  Ərtoğrul  Burcəliyev

Teatrşünas-tənqidçi