Dünya yeni pandemiyanın astanasındadır İki ölümcül virus aşkar edildi

Çin alimləri yarasalarda əvvəllər naməlum olan 20 virus aşkar ediblər, onlardan bəziləri ölümcül Nipah və Hendra virusları ilə eyni ailəyə aiddir. 

Lent.az-ın xarici mediaya istinadla xəbərinə görə, bu tapıntılar virusların insanlara potensial ötürülməsi riski və yüksək ölüm nisbəti ilə zoonoz xəstəliyin yeni alovlanması təhlükəsi səbəbindən elmi ictimaiyyətdə narahatlıq yaradır.

Məlumata görə, araşdırma dörd il ərzində - 2017-ci ildən 2021-ci ilə qədər Çinin cənub-qərbindəki Yunnan əyalətində aparılıb.

Yerli Endemik Xəstəliklərə Nəzarət və Profilaktika İnstitutunun alimləri on müxtəlif növə aid 142 yarasanın böyrək toxumasını təhlil ediblər. Tədqiqatçılar qabaqcıl genetik ardıcıllıq üsullarından istifadə edərək 22 virus aşkar ediblər, onlardan 20-si əvvəllər elmi ədəbiyyatda təsvir olunmayıb.

Bu viruslardan ikisi xüsusi narahatlıq doğurur, çünki onlar Henipavirus cinsinə, Nipah və Hendranın daxil olduğu eyni virusoloji qrupa aiddir. Bu viruslar bağların və insan məskənlərinin yaxınlığında yaşayan meyvə yarasalarında aşkar edilib.

Tədqiqatçılar vurğulayırlar:

"Bu tapıntılar yarasa böyrəklərinin yoluxucu florası haqqında anlayışımızı genişləndirir, kritik zoonotik təhlükələri vurğulayır və yarasa populyasiyalarından virusun yayılması risklərini daha yaxşı qiymətləndirmək üçün əvvəllər xarakterik olmayan orqanların hərtərəfli mikrobioloji təhlilinə ehtiyac olduğunu göstərir".

Henipaviruslar yüksək ölüm nisbəti ilə tanınır. Nipah virusu ağır respirator infeksiyalara və ensefalitlərə səbəb ola bilər və Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının məlumatına görə, ölüm nisbəti 40-70 faiz arasında dəyişir.

Hendra virusu insanlarda az rast gəlinsə də, həm də ciddi təhlükə yaradır. CDC (ABŞ Xəstəliklərə Nəzarət və Qarşısının Alınması Mərkəzləri) görə, Hendra hadisələrinin yarıdan çoxu ölümcül olub.

"Hendra virusu insanlarda və atlarda çoxsaylı ölümcül epidemiyalara, o cümlədən baytarların ölümünə səbəb oldu", - tədqiqatçılar deyir.

Hazırda bu infeksiyaları müalicə etmək üçün təsdiqlənmiş peyvəndlər və ya antiviral dərmanlar yoxdur, yeni variantlar insanlara və ya heyvanlara yayıla bilərsə, vəziyyəti xüsusilə narahat edir.

Molekulyar virusoloq həkim Vinod Balasubramaniam qeyd edib ki, yeni kəşf edilmiş henipaviruslar Nipah və Hendra virusları ilə genetik məlumatlarının 52 faiz -75 faizini bölüşürlər. 

"Maraqlıdır ki, bu tədqiqat Çin yarasalarında tam uzunluqlu henipavirus genomlarının müəyyən edildiyi ilk dəfədir və Yunnan'ın Malayziya kimi Nipah virusundan təsirlənən ərazilərlə ekoloji paralellərinə görə zoonoz xəstəliyin ortaya çıxması üçün kritik bir bölgə olduğunu vurğulayır", - o vurğulayıb.

Viruslar yalnız dişləmə və ya qanla təmas yolu ilə deyil, həm də çirklənmiş sidik vasitəsilə ötürülə bilər. Meyvə yarasalarına gəldikdə, xüsusi təhlükə onların insanlar tərəfindən yığıla bilən və kifayət qədər gigiyenik müalicə olmadan yeyilə bilən meyvələrin səthində bioloji ifrazıdır. Bu, virusların insanlara və ya ev heyvanlarına keçmə riskini artırır.

Alimlər vurğulayırlar ki, yarasalar bir çox viruslar üçün təbii mənbədir, bəziləri əvvəllər geniş miqyaslı epidemiyalara səbəb olub. Digər şeylər arasında yarasalar Ebola virusunun, koronavirusların (MERS və SARS-CoV-2 daxil olmaqla), eləcə də insanlar üçün təhlükəli olan bir sıra digər patogenlərin mənşəyi ilə əlaqələndirilir.

Tədqiqat müəllifləri vurğulayırlar: “Yarasa ilə ötürülən viruslar insanlara ya yarasalarla birbaşa təmasda, ya da çox vaxt yarasaların tüpürcəyi, nəcisi və ya sidiyi ilə çirklənmiş qida və ya suyun istehlakı ilə əlaqəli olan “aralıq” ev sahibləri vasitəsilə ötürülür.

Bu kəşf vəhşi təbiətin yüksək konsentrasiyası olan bölgələrdə, xüsusən insanların yarasaların təbii yaşayış mühiti ilə sıx əlaqədə olduğu yerlərdə gücləndirilmiş epidemioloji monitorinq və biotəhlükəsizliyin zəruriliyi ilə bağlı ciddi suallar doğurur.