Ekspert: Qərb Ermənistanı özünün regiondakı forpostuna çevirir

Müasir Dövlət İnkişafı İnstitutunun direktoru Dmitri Solonnikov “Moskva-Baku” portalına müsahibəsində Ermənistanın siyasi ilini açdığı rəmzi addımı- ölkənin Aİ-yə daxil olması ilə bağlı qanun layihəsinin təsdiqini şərh edib. Müsahibəni oxucularımızın diqqətinə çatdırırıq.

- Dmitri Vladimiroviç, Ermənistan hökuməti dünən ölkənin Aİ-yə daxil olması prosesinin başlanması ilə bağlı qətnamə layihəsini təsdiqləyib, indi parlament bunu müzakirə edəcək. Baş nazir Nikol Paşinyan bəyan edib ki, “bu, sözün hərfi mənasında Ermənistanın Avropa İttifaqına üzvlüyü demək deyil, çünki bu məsələ ilə bağlı yekun qərar yalnız referendum yolu ilə verilə bilər”. Bu nə deməkdir?

- Əslində hər şey əvvəlki kimidir: Ermənistan Qərblə yaxınlaşma yolu ilə sabit və ardıcıl irəliləyir, Aİ-yə, NATO-ya doğru irəliləyir və bundan sonra da davam edəcək. Və bu mənada tələsmir, kiçik addımlar taktikasını həyata keçirir. İl İrəvan üçün az-çox simvolik olaraq qanun layihəsinin təsdiqi ilə başladı. Paşinyan sanki oynayırmış kimi bəyan etdi ki, hələlik bu, xüsusi heç nə demək deyil. Ancaq bir az daha vaxt keçəcək və ritorika daha inamlı olacaq və “bunun nə demək olduğunu” deyəcək.

- Əgər Ermənistan hakimiyyəti bu il öz Konstitusiyasına dəyişiklik etsə, bu, Avropanın Ermənistandan istəklərinin orada açıqlanacağı mənasına gəlirmi?

- Düşünmürəm ki, Ermənistan hakimiyyəti bu il Konstitusiyaya dəyişiklik etmək qərarı versin. Onların tələsməyə ehtiyacı yoxdur. Lakin əvvəlcədən elan edilmiş son tarix 2027-ci il (ölkədə növbəti parlament seçkilərinin keçiriləcəyi vaxt) tamamilə mümkündür. Bundan əlavə, Ermənistanda parlament seçkilərinin 2026-cı ildə keçirilməsi planlaşdırılır. Bu zamana qədər Paşinyan Aİ ilə yaxınlaşmada müəyyən irəliləyiş əldə edə bilər. Və bundan sonra Konstitusiyanın dəyişdirilməsi ilə bağlı referendumda tamamilə mümkündür ki, əhalini maraqlandıran suallardan biri Ermənistanın Aİ-yə üzvlüyünü dəstəkləyib-dəstələməyinizlə bağlı olacaq.

Düşünmürəm ki, Ermənistanın hazırkı baş naziri də növbədənkənar parlament seçkiləri keçirmək niyyətindədir. Onun artıq güclü siyasi mövqeləri var, Ermənistan müxalifəti isə zəif və qeyri-mütəşəkkildir.

- Rusiya prezidentinin mətbuat katibi Dmitri Peskov Ermənistan hökumətinin ölkənin Aİ-yə daxil olması prosesinin başlanması ilə bağlı qanun layihəsinin təsdiqlənməsini şərh edərkən, respublikanın Aİ-yə üzv ola bilməyəcəyinə diqqət çəkib. Belə ki, bu halda eyni zamanda Aİİ və Aİ-nin üzvü olmaqdan söhbət gedir... Peskov Avrasiya İqtisadi İttifaqına üzvlüyün Ermənistan üçün böyük iqtisadi fayda gətirməsinə də diqqət çəkdi...

- Bəli, bu, Rusiyanın və Aİİ-nin digər üzvlərinin mövqeyidir ki, Ermənistan Avropa İttifaqına daxil olarsa, Avrasiya İqtisadi İttifaqının üzvü olmaqdan çıxır. Bu həm də Ermənistanın Aİİ üzvü kimi bütün iqtisadi üstünlüklərinin ləğv ediləcəyi mənasına gələcək.

Ermənistanın Aİ ilə yaxınlaşma siyasəti respublikanın iqtisadi faydaları və ya erməni xalqının rifahı ilə bağlı deyil. Məsələ burasındadır ki, Nikol Paşinyanın komandası bu cür addımlarla Qərbin siyasi sifarişini yerinə yetirir ki, məhz bu sifarişlərin yerinə yetirilməsi üçün bu komanda respublikada hakimiyyətə gətirilib və Ermənistanı Avrasiya inteqrasiya proseslərindən çıxarmaq üçün ona pul transfer edilir. Qərbin inteqrasiya layihələrinə qoşulması üçün. Və bu məqsədə çatmaq üçün Ermənistanın iqtisadi uğurları və ya erməni xalqının rifahının heç bir əhəmiyyəti yoxdur. Tapşırıqlar fərqlidir. Əhalinin daha yaxşı və ya pis yaşamasından asılı olmayaraq, bu məsələ Qərbin və Paşinyanın komandasının vecinə deyil. Çünki burada geosiyasi vəzifə var– Ermənistanı Qərbin regionda hərbi-siyasi təmsilçisinə çevirmək. Qərb Ermənistanı regiondakı proseslərə təsir etmək üçün özünün forpostuna çevirir. Proses başlayıb. Paşinyan isə nəticələr üzərində işləyir.

- Peskov Türkiyənin onilliklərdir ki, Aİ-yə daxil olmaq istədiyinə, lakin buna icazə verilməməsinə və Ermənistanın da Aİ məsələsində eyni yolla gedə biləcəyinə də diqqət çəkib.

- Mən bu vəziyyətdə Türkiyə ilə Ermənistanı müqayisə etməzdim: nə iqtisadiyyat, nə əhalinin sayı, nə də Aİ standartlarına uyğunlaşmaq üçün lazım olan resurslar baxımından. Ermənistanın Aİ-yə daxil olmaq şansı Türkiyədən qat-qat üstündür. Niyə? Çünki Qərb Türkiyədən qorxur. Türkiyə iqtisadiyyatı daha böyükdür. Bu, həm də Aİ-yə daxil olduqdan sonra strukturda böyük dəyişikliklərə gətirib çıxara bilər.

Ermənistan kiçikdir və heç kim onun Aİ-yə daxil olmasının fərqinə varmayacaq. Onun Aİ ilə ortaq sərhədi belə yoxdur. Amma Ermənistanın hesabına uzaq Cənubi Qafqazda özünün “müdaxilə anklavını” əldə etmək müəyyən Qərb qüvvələri üçün sərfəlidir. Bu məqsədlə Ermənistanın Aİ-yə daxil olması üçün sürətləndirilmiş prosedur başlaya və Ermənistan kifayət qədər tez Aİ-yə qəbul oluna bilər. Bu mövqeyi Fransa prezidenti Emmanuel Makron irəli sürəcək. Düzdür, Makronun bu il və ya ondan sonrakı illərdə, xüsusən də 2027-ci ildəki prezident seçkiləri zamanı necə sağ qalacağı məlum deyil.

- Yaxşı, amma Ukrayna niyə Aİ-yə qəbul edilməyib, çünki bu ölkə çoxdan parçalanmaq ərəfəsindədir?

- Oradan almağa nə var? Ukraynadan əldə ediləcək heç nə qalmayıb. Artıq bunun necə bir ölkə olduğu bəlli deyil, sərhədləri bəlli deyil, ondan nə qalacağı bəlli deyil. Və heç kim tam miqyaslı hərbi əməliyyat vəziyyətində olan bir ölkəni qəbul etməyəcək.

2014-cü ilə qədər Ukraynanın Aİ-yə sürətləndirilmiş qoşulması proseduruna baxıla bilərdi. Lakin o vaxt onun əhalisi təxminən 35-40 milyon nəfər idi. Bu, Ermənistan əhalisinin sayından daha böyük bir sifarişdir. Ukraynanın Avropa İttifaqına sürətləndirilmiş qoşulma mexanizmini işə salmaq üçün öz çətinlikləri var idi. Məhz böyük əhalisi olan böyük ölkə olduğuna görə bu, Aİ üçün mənfi amil idi: həm də Aİ standartlarına uyğunlaşma baxımından. Ukraynanın Aİ ilə sərhədi var. İnsanlar isə kütləvi şəkildə Ukrayna ərazisini tərk edib Avropa İttifaqının digər ölkələrində yaşamağa başlayacaqdılar ki, bu da yerli əhalini və məmurları çox da sevindirməzdi. Və bu gün ukraynalı miqrantların Avropada xoş qarşılanmaması buna sübutdur.

- Ermənistan Xarici İşlər Nazirliyinin rəhbəri müvafiq suala cavab olaraq bir gün əvvəl bəyan etdi ki, İrəvan və Bakı sərhədi delimitasiya edərsə, Aİ missiyasına artıq ehtiyac qalmaya bilər. Və o, rus sərhədçiləri ilə müqayisə aparıb. Onlar deyirlər ki, Türkiyə ilə münasibətlər yaxşılaşarsa, o zaman Ermənistan-Türkiyə sərhədində rus sərhədçilərinə daha ehtiyac qalmayacaq. Bəs Ermənistan Aİ-yə yaxınlaşırsa, Mirzoyanın Avropa missiyası ilə bağlı bəyanatı İrəvanın siyasətinin bütün məntiqinə zidd deyilmi?

- Ermənistan Aİ-yə daxil olarsa, Aİ-nin Ermənistan ərazisindəki missiyaları daimi olacaq. Monitorinq missiyası konkret Ermənistan sərhədindən çıxarılsa belə. NATO nümayəndəlikləri də orada olacaq.

- Ermənistan bu il MDB və Aİİ kimi Avrasiya inteqrasiya strukturlarında özünü necə aparacaq?

- Paşinyan Ermənistanın MDB, Aİİ-də iştirakını azaldacaq və respublikanın iclaslarda təmsilçiliyini azaldacaq.

Tərcümə - Elçin Bayramlı

Yazı Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyinin maliyyə dəstəyi ilə “İnsan hüquq və azadlıqlarının müdafiəsi, vətəndaşların hüquqi, siyasi mədəniyyət səviyyəsinin yüksəldilməsi, sosial və siyasi fəallığının artırılması” istiqaməti çərçivəsində hazırlanıb