Əmi, xala, bibi və dayı uşaqları toydan sonra nikah bağlaya bilməsə... “İstənilən halda sosial ödəniş olacaq”

“Qanunvericilik nikaha mane olan halların siyahısına qohum evliliklərini də əlavə edib. Buna görə də qeyd olunan qohumlar arasında dövlət qeydiyyatı ilə nikah artıq rəsmiləşdirilmir. Əgər iki şəxs toy edib və sonra rəsmi nikah üçün müraciət edirsə, qeydiyyat orqanı onların nikahını qeydə almır. Bu, hər hansı inzibati prosedur deyil, birbaşa hüquqi qadağadır. Müraciət edən tərəflər rəsmi nikahdan imtinanı qanun pozuntusu saymamalıdır”.

Bu sözləri “Yeni Sabah”a hüquqşünas Ayxan Məmmədli deyib.

Onun sözlərinə görə, cütlük dini kəbindən sonra övlad sahibi olsa belə, yenə də nigah rəsmiləşdirilməsi aparılmır:

“Çünki qadağa nikahın özünə yönəlib, toy mərasiminə yox. Bu halda vətəndaş nikahın rəsmiləşdirilməməsi ilə üzləşir, amma təkcə müraciət faktına görə cinayət məsuliyyəti daşımır. Cinayət məsuliyyəti yalnız qohum nikahını təşkil etmək, təşviq etmək və ya dini kəbinlə rəsmiləşdirilmiş kimi göstərməyə çalışmaq hallarında tətbiq olunur. Dini kəbinlə evlənmək isə nikahın hüquqi qüvvəsi olmadığı üçün dövlət tərəfindən tanınmır.

Dini kəbin bağlanması özü ayrıca nikah yaratmır və dövlət qeydiyyatı kimi dəyərləndirilmir. Əgər cütlük dini kəbindən sonra övlad sahibi olursa, bu hal nikahın rəsmiləşdirilməsi məsələsinə təsir etmir. Uşaq doğulduqda valideynlər rəsmi nikahda olmadıqları üçün uşağın hüquqi statusu “nikahdankənar doğulan” kimi qeyd edilə bilər. Azərbaycan qanunvericiliyində nikahdankənar doğulan uşaqlar valideynlik hüquqlarında fərq yaşamırlar”.

Hüquqşünas qeyd edib ki, övlad nikahdankənar doğulsa belə, hüquqi baxımdan digər uşaqlarla bərabər sayılır:

“Uşağın soyadı, atasının adı və digər məlumatlar valideynlərin ərizəsi ilə tam şəkildə qeyd olunur. Dövlət heç bir halda uşağın hüquqlarını məhdudlaşdırmır. Yəni uşağın taleyi ilə bağlı hər hansı hüquqi risk yoxdur. Uşağın doğulması rəsmi nikahın yoxluğu səbəbi ilə problem yaratmır. Valideynlər doğulan uşağın doğum haqqında şəhadətnaməsini adi qaydada ala bilir. Belə uşaqlar bütün sosial təminatlara eyni qaydada malikdir.

Valideynlərə doğuşa görə nəzərdə tutulan birdəfəlik müavinət tam şəkildə ödənilir. Sosial imtiyazların təyin edilməsi zamanı nikah faktına deyil, uşağın doğulması faktına baxılır. Dövlət sosial yardım, ünvanlı yardım və digər ödənişləri ailə tərkibi və gəlirlər əsasında hesablayır. Rəsmi nikahın yoxluğu sosial ödənişlərin verilməsinə mane olmur. Həmçinin, tibbi xidmətlər, icbari sığorta, məktəbəqədər və məktəb qeydiyyatı prosesləri də normal qaydada həyata keçirilir. Uşaq hüquqi baxımdan digər uşaqlarla tam bərabər sayılır. Valideynlərin hüquqi münasibətləri isə nikahın rəsmiləşdirilməməsinə görə dəyişmir”.

Ayxan Məmmədli dövlətin qohum evliliklərini, dini kəbinləri olsa belə, hüquqi nikah kimi tanımadığını xatırladıb:

“Onlar birlikdə yaşaya, uşağı birgə böyüdə bilər. Lakin rəsmi nikahın rəsmiləşdirilməsi qadağası qüvvədə qalır. Cütlük gələcəkdə də bu nikahı rəsmiləşdirə bilməyəcək. Buna görə də hüquqi status “rəsmi nikahsız birlik” olaraq qalacaq. Nəticə etibarilə, dövlət uşağı müdafiə edir, amma qohum nikahını hüquqi nikah kimi tanımır. Bu mexanizm həm ictimai sağlamlığı qorumağa, həm də uşaqların hüquqlarını təmin etməyə yönəlib”.

Qeyd edək ki, Prezident İlham Əliyevin sərəncamı ilə birbaşa qan qohumları arasında nikahı qadağan edən yeni qaydalar 1 iyul 2025-dən qüvvəyə minib. Bu dəyişikliklərə əsasən əmi, xala, bibi və dayı uşaqlarının bir-biri ilə rəsmi nikah bağlaması hüquqi cəhətdən mümkünsüzdür.

Aydan Hacı