Ən ölümcül xərçəng növü AÇIQLANDI KONKRET

Tanınmış melanomanın kölgəsində daha çox yayılmış və ölümcül bir xərçəng növü diqqətdən kənarda qalıb.

KONKRET.az kent.az-a istinadən xəbər verir ki, Melanoma bütün xərçəng növləri arasında ən təhlükəlilərdən biridir və hər il on minlərlə insanın həyatına son qoyur. Eyni zamanda, son araşdırmalar, hətta bu məşhur qatili də geridə qoyan daha gizli bir təhlükənin mövcudluğunu göstərib.

Nitsa Universitet Xəstəxanasında (Fransa) bu yaxınlarda aparılan bir araşdırma təəccüblü bir kəşfə səbəb olub: qeyri-melanoma dəri xərçəngi qlobal ölüm statistikasında melanomadan üstündür.

Beynəlxalq Xərçəng Araşdırmaları Agentliyinin məlumatına görə, təkcə 2020-ci ildə qeyri-melanoma dəri xərçəngindən 63,700 nəfər ölüb, melanomadan ölənlər isə 57 min nəfərdir.

Son vaxtlara qədər qeyri-melanoma dəri xərçəngindən daha az aqressiv hesab olunurdu və bir qayda olaraq, milli xərçəng statistikasında qeyd edilməyib. Bununla belə, xərçəngin daha az təhlükəli bir növü kimi bu baxış yanıltıcı olmamalıdır – son məlumatların təsdiq etdiyi kimi, qeyri-melanoma dəri xərçəngin ilə qarşılaşan çox sayda insan ölüb.

Həm melanoma, həm də qeyri-melanoma dəri xərçəngi üçün ümumi bir günahkar günəşdən və ya aşılayıcı yataqdan ultrabənövşəyi radiasiyaya məruz qalmaqdır. UV şüaları xərçəngin inkişafı üçün ilkin şərtlər yaradaraq dəri hüceyrələrinin dəyişməsinə və zədələnməsinə səbəb ola bilər.

Günəş altında qaralma və səyahət mədəniyyətinin yayılması ilə yanaşı, həm melanoma, həm də qeyri-melanoma dəri xərçəngi halları kəskin şəkildə artıb.

Bununla belə, ikisi arasında fərqlər var: qeyri-melanoma dəri xərçəngi, melanomadan fərqli olaraq, həyat boyu ultrabənövşəyi radiasiyaya uzunmüddətli məruz qalma nəticəsində yaranma ehtimalı daha yüksəkdir və üz və baş dərisində daha çox görünür. Melanoma daha tez-tez təkrarlanan və şiddətli günəş yanığı ilə əlaqələndirilir.

Bu problemi daha dərindən araşdırsaq, qeyri-melanoma dəri xərçənginin iki əsas formasını ayırd edə bilərik: bazal hüceyrəli karsinoma və skuamöz hüceyrəli karsinoma.

Hər iki növ dərinin üst qatını təşkil edən tipik dəri hüceyrələri olan keratinositlərdən yaranır. Ultrabənövşəyi şüalara məruz qaldıqda onlar mutasiyaya məruz qalırlar ki, bu da normal tənzimləmə mexanizmlərinin pozulmasına və son nəticədə xərçəngin inkişafına səbəb ola bilər.

Melanoma zamanı xərçəng hüceyrələri başqa bir dəri hüceyrəsi növü olan melanositlərdən gəlir. Onların sayı daha azdır, lakin onlar dəri rəngini verən və ultrabənövşəyi radiasiyadan qoruyan melanin istehsalı üçün lazımdır.

Xərçəngin bu iki forması tam olaraq necə ölümlə nəticələnir? Xərçəngdən ölümlərin çoxu metastaz nəticəsində baş verir, burada xərçəng hüceyrələri ilkin yerdən bədənin digər hissələrinə yayılır. 

Melanomanın metastaz verə bilməsinə baxmayaraq, qeyri-melanoma dəri xərçəngindən ölüm halları hələ də statistik olaraq daha yüksəkdir, ola bilsin ki, bu xəstəliyin geniş yayılması ilə əlaqədardır. Ölkələr arasında məlumat toplama metodlarında fərqlər nəzərə alınmaqla, qeyri-melanoma dəri xərçəngi üçün faktiki ölüm göstəriciləri daha yüksək ola bilər.