Etibarnamə ilə maşın al, 20 il sonra məhkəməyə gəl Etibarnaməyə GÜVƏNMƏYİN!

Hörmətli oxucu sual verə bilər ki, Rusiyanın məhkəmə sisteminə aid xəbərin Azərbaycanın avtomobil saytında yer almasına əsas varmı? Bəli var. Qanunvericilik və əhalinin qanuna münasibəti nisbətən oxşar olduğu üçün bu xəbər bizim saytlarda yer almalıdır. 

Avtosfer.az xəbər verir ki, ilk baxışda etibarnamə ilə avtomobilş “almaq” çox asandır. Notariusda 1 sənədin rəsmiləşdirilməsi növbəni nəzərə almaqsaq 20 dəqiqə çəkir. Bundan sonra alan və satan sağollaşıb ayrılır və avtomobilin yeni sahibi təzə aldığı texnikanın eyforiyasına qapılır. Lakin problem çıxdıqda vəziyyət dəyişir. 
Rusiyanın Teleqram kanallarındakı statistikaya görə, ölkə məhkəmələrində avtomobilə mülkiyyətlə bağlı azı 20 min çəkişmə var (məlumat rəsmi olmasa da, reala yaxın hesab edilir. Statistika qəzalarla bağlı prosesləri əks etdirmir). Bəs problem nədən ibarətdir?

Dünyanın əksər ölkələrində, o cümlədən Azərbaycan və Rusiyada qanunvericilkikdə belə müddəalar mövcuddur: əvvəla, etibarnamə mülkiyyət hüququ vermir. İkincisi, verildiyi müddətdən asılı olmayaraq etibar edən şəxs vəfat etdikdə etibarnamə qüvvədən düşür. 

İşi çətinləşdirən də elə ikinci hissədir. Çox vaxt etibarnamə ilə maşın alan şəxs düşünür ki, maşını bir neçə ilə satacaq, ya da atacaq. Bu ehtimal əksər hallarda işləyir. Lakin tərsinə də olur. Kimsə avtomobili alıb 5-6 il işlətdikdən sonra ya satır, ya da metal kimi təhvil verir. Bu da böyük hay-küy qoparmır. Çünki söhbət əsasən ucuz maşınlardan gedir.

İkinci halda isə etibarnamə verən şəxs vəfat etdikdə və ya boşandıqda mülkiyyət və vərəsəlik məsələsi gündəmə gəlir. İddiaçıların və ya varislərin də ilk “hədəfi” etibarnamə ilə satılmış maşın olur. Burada da bir neçə yüz dollar dəyəri olan “Jiquli” heç kimdə maraq oyatmır. Çünki prosedura çəkilən xərc avtomobilin qiymətinə yaxın olur. Lakin söhbət 20 min dollardan baha olan maşınlardan getdikdə iddiaçı və ya varislər israr edirlər. Belə hallarda itirən yeganə tərəf etibarnamə ilə maşın alan şəxs olur. Məhkəmə onu “təqsirsiz alıcı” hesab etməsi ilə iş bitmir. Çox vaxt sürücü avtomobili qaytarmalı olur. 

Bir müddət əvvəl bir kolleksiyaçı yaşlı kişidən etibarnamə ilə aldığı “Çayka”ya görə vərəsələrə 40 min dollar ödəməyə məcbur olmuşdu. Burada isə vəziyyət fərqli idi.  Kolleksiyaçı avtomobili bir yaşlı kişidən aldıqdan sonra onu bərpa edib saz vəziyyətə gətirib. Maşının birinci sahibinin vəfatından sonra (alqı-satqıdan təxminən 20 il sonra) mülkiyyət bölgüsü zamanı vərəsələr maşın üçün böyük təzminat istəmişdilər. Bu dəfə isə məhkəmə “qanunu bilməmək məsuliyyətdən azad etmir” prinsipi ilə davranmışdı. Alıcı etibarnamə ilə alışın doğuracağı riskləri bilmədiyini iddia etsə də, hakim bu ifadəni səmimi hesab etməyib. Bir sözlə, məhkəmə kolleksiyaçını bir növ etibarnamə ilə “alışa” görə cəzalandırıb (məhkəmənin prinsipi budur ki, ucuz avtomobil 20 ilə mövcud olmayacaq, amma bu prinsip kolleksiya məqsədi ilə alınan lüks avtomobilə şamil edilmir).

Belə bir problem Azərbaycanda da istənilən adamın başına gələ bilər. Şübhəsiz ki, Rusiya qədər olmasa da, Azərbaycan məhkəmələrində də belə çəkişmələr mövcuddur. Bizdə qalmaqallı proseslərin olmamasının əsasa səbəblərindən biri avtomobilin üçüncü şəxsə baş etibarnamə verilmə müddətinin 1 ilə endirilməsidir.

Buna görə də ən yaxşı üsul bir qədər uzun vaxt aparsa da, rüsumu yüksək olsa da, avtomobil alqı-satqısını polisdə rəsmiləşdirməkdir. Çünki bəzən 1 saat vaxt qazanmaq, və ya 10-15 manat az rüsum ödəmək illər sonra məhkəmədə sürünməklə nəticələnə bilər.

Vüqar Yaşaroğlu