Genetik inqilab: Xərçənglə mübarizə üçün DNT qayçı hazırlandı

Tədqiqatçılar yeni alətdən istifadə edərək mürəkkəb genləri aşkar edib. 

Qan xərçənginin bir forması olan limfoma ilə aparılan təcrübələr zamanı komanda xəstəliyin gedişatını sürətləndirən genetik modifikasiyalar etmək üçün Cas12a-nı digər redaktə üsulları ilə birləşdirə biliblər.

Lent.az-ın xarici mediaya istinadla xəbərinə görə, avstraliyalı alimlər ölümcül xəstəliyin tədqiqi və müalicəsini kəskin şəkildə təkmilləşdirməyi vəd edən yeni gen redaktə aləti yaratmaqla xərçənglə mübarizədə böyük addım atıblar. 

Oliviya Nyuton-Con Xərçəng araşdırmaları institutunun alimləri beynəlxalq tərəfdaşlarla birlikdə Cas12a fermenti əsasında təkmilləşdirilmiş gen redaktə modelini işləyib hazırlayıblar. Kəşf xərçəngin müalicə üsulunu dəyişdirə biləcək daha dəqiq genetik manipulyasiyalara ümidləri artırır.

Cas12a fermenti, geniş istifadə olunan Cas9-dan fərqli olaraq, eyni vaxtda bir çox geni artan dəqiqliklə silmək qabiliyyətinə malikdir. Araşdırmanın müəllifi doktor Eddi La Marka deyib: "Bu, Cas12a-nın klinikadan əvvəlki modellərdə ilk dəfə istifadə edilməsidir ki, bu da genom mühəndisliyindəki imkanlarımızı xeyli genişləndirir".

Qan xərçənginin bir forması olan limfoma ilə aparılan təcrübələrdə komanda xəstəliyin gedişatını sürətləndirən genləri aşkar edib. Tədqiqatçılar yeni alətdən istifadə edərək mürəkkəb genetik modifikasiyalar etmək üçün Cas12a-nı digər redaktə üsulları ilə birləşdirə biliblər. Bu, onlara nəinki silmək, hətta eyni zamanda müxtəlif genləri aktivləşdirmək imkanı verib.

Araşdırma qrupunun üzvləri Vey Tszin və Yeksuan Denq qeyd ediblər ki, Cas12a modelləri ilə Cas9-un dəyişdirilmiş versiyasının birləşməsi mürəkkəb genetik xəstəliklərin modelləşdirilməsi üçün yeni imkanlar açır. Bu yanaşma xərçəngin bir çox növlərinin altında yatan molekulyar mexanizmlərin başa düşülməsini xeyli asanlaşdıra bilər.

Aparıcı alimlərdən biri olan professor Mark Herold bu nailiyyətin əhəmiyyətini vurğulayıb: “Əminik ki, bizim işimiz digər tədqiqat qruplarını skrininq kitabxanaları ilə birlikdə genlərin redaktəsi üçün güclü alətə çevriləcək preklinik Cas12a modelini tətbiq etməyə təşviq edir".

Yeni texnologiyanın əsas üstünlüklərindən biri eyni vaxtda bir neçə geni redaktə etmək imkanıdır ki, bu da ciddi xəstəliklərin müalicəsi üçün innovativ üsulların yaradılmasına yol açır. Araşdırmaçılar bu texnikanın klinik istifadəsinə yaxınlaşdıqca, xəstələrdə istifadə üçün təhlükəsiz olmasını təmin etmək üçün də çalışırlar.

"Klinikadan əvvəlki Cas12a modeli xərçəng prosesləri haqqında anlayışımızı dərinləşdirməklə yanaşı, CRISPR alətlərinin klinik praktikaya tətbiqini sürətləndirməyə kömək edir", - professor Herold yekunlaşdırıb.

Alimlərin məqsədi xəstələrin gələcək sağlamlığı üçün genetik yeniliklərə əsaslanan yeni müalicələrin təhlükəsizliyini və effektivliyini təmin etməkdir.