“Göz” adlı sirli ada: Elm üçün hələ də müəmmalı qalan fenomen

Yer kürəsində elə yerlər var ki, onların sirri illərdir alimləri çaşqınlıqda saxlayır. Bu yerlərdən biri də Cənubi Amerikanın ürəyində — Argentina ərazisində yerləşən, heyrətamiz formada və hərəkətdə olan adadır.

Bu qeyri-adi ada Parana çayının bataqlıq deltasında, Buenos-Ayres yaxınlığında yerləşir. Yerli sakinlər və turistlər arasında “El Ojo” – yəni “Göz” adı ilə tanınır. Adanın diqqətçəkən xüsusiyyəti onun tamamilə dairəvi forması və daha da qəribəsi — dönməsidir.

Elm adamları bu unikal fenomeni ilk dəfə 2016-cı ildə geniş şəkildə araşdırmağa başlayıblar. Kosmosdan çəkilmiş peyk görüntülərində bu adanın ətrafındakı su kütləsində fırlanaraq yavaş-yavaş yerini dəyişdiyi müşahidə olunub. Adanın ətrafındakı suyu səthi çox dayazdır, bu isə onun fırlanmasını asanlaşdıran təbii amil kimi izah oluna bilər.

Lakin bu izahat bütün suallara cavab vermir. Adanın simmetrik şəkildə və müntəzəm olaraq öz oxu ətrafında fırlanması həm geoloqların, həm də hidrologların marağını daha da artırıb. Adanın özü ilə onu əhatə edən su kütləsi arasında çox nazik bir su boşluğu var və bu, onun sərbəst hərəkət etməsinə imkan verir.

Məsələnin daha da qəribə tərəfi isə fırlanmanın mövsümi dəyişkənlik göstərməsi, yəni ilin bəzi vaxtlarında daha sürətli, bəzən isə tamamilə dayanmasıdır. Bu dinamika hələ də tam izah olunmayıb və müxtəlif təbii amillərlə (külək, axın, yeraltı suların təzyiqi və s.) əlaqələndirilir.

Bəzi yerli əfsanələrə görə, bu ada mistik gücə malikdir və onun fırlanması göylə yer arasındakı enerji dövranının bir parçası sayılır. Hətta bəzi mistik araşdırmaçılar və sənədli film istehsalçıları buranı “göylərdən gələn siqnal” və ya “digər aləmlə əlaqə nöqtəsi” adlandırıblar. 2017-ci ildə bu fenomen haqqında “The Eye” adlı sənədli film layihəsi də başladılmışdı.

Lakin elm ictimaiyyəti spekulyasiyalardan uzaq durmağa çalışaraq, bu təbiət hadisəsini hidrogeoloji proseslərin nadir kombinasiyası kimi izah etməyə səy göstərir. Adanın yaranması və hərəkəti barədə aparılan elmi tədqiqatlar hələ yekunlaşmayıb və Parana deltası bu baxımdan araşdırmalar üçün açıq laboratoriyaya çevrilib.

Fakt qutusu: “Göz” adası haqqında

Yer: Parana çayının deltası, Buenos-Ayres yaxınlığı, Argentina
Forma: Tamamilə dairəvi
Diametri: Təxminən 120 metr
Xüsusiyyət: Öz oxu ətrafında fırlanır
İlk müşahidə: Peyk görüntülərində (təxminən 2003-cü ildən), geniş ictimaiyyətə təqdimat – 2016
Ehtimallar: Yeraltı suların təzyiqi, axın və külək amillərinin təsiri

Bu qeyri-adi təbiət hadisəsi hələ də bir çox suallara cavab vermir və “Göz” adası, özündə sirr və elm arasındakı həssas sərhədi qoruyaraq, dünyanın ən maraqlı coğrafi fenomenlərindən biri olaraq qalır.

S.ELAY
XQ