Hələb şəhərinin itirilməsi Suriyanın şərq və qərb olaraq ikiyə bölünməsinə zəmin yarada bilər

“2011-ci ildən bəri Suriyada dəhşətli böhranla üzləşirik. İraq modeli və Suriya modeli kimi qısaca ifadə edə biləcəyimiz bu iki böhranın İraq ölçüsündə Amerika əvvəlcə regionda özü ilə hərəkət etmək üçün qrup yaratdı, bu qrup vasitəsilə Səddama qarşı əməliyyat keçirdi”.

Bu barədə Bizimyol.info xəbər portalına danışan Türkiyənin Qafqaz Araşdırmaları Mərkəzinin rəhbəri, siyasi analitik Hasan Oktay bildirib ki, Suriya modelində silahlı müxalif qruplar Əsədi devirmək üçün layihəyə start veriblər və 13 ilə yaxındır davam edən bu layihə hələ də heç bir nəticə verməyib.

Həsən Oqtay

“Birinci modeldə, yəni İraq modelində İraqa çox dəstək verən dövlətlər yox idi. Amerika birdən İraqı işğal etmək üçün böyük bir addım atdı. İraq 30 ilə yaxındır ki, ciddi qarışıqlıq içindədir. Suriyada Əsədə qarşı bu əməliyyat həyata keçiriləndə İran və Rusiya açıq şəkildə Əsədin tərəfinə keçdilər. Belə olduğu halda, silahlı qruplar mərkəzi hökuməti devirmək üçün çox böyük addımlar atdılar”-deyən politoloq bildirib ki, burada diqqətdən kənarda qalmamalı olan başqa bir məqam da var.

“Rusiya Suriyada Əsədi müdafiə etdiyi halda, Ukraynada hökuməti devirmək üçün çıxılmaz vəziyyətə düşüb. Deməli, ziddiyyət var. Belə ki, xüsusilə ABŞ-da keçirilən prezident seçkilərində Trampın müharibəni dayandıracağını vəd edən ritorikasından sonra Pentaqon həm İranla Rusiya arasındakı əlaqəni kəsmək, həm də yanvarın 20-nə qədər Rusiyanı bölgədə ciddi problemə salmaq üçün böyük bir əməliyyat həyata keçirdi. Onların Ukraynaya çatdırdıqları raketlər Putini ciddi şəkildə bezdirməyə başladı. Bu məqamda Putin yeni raketləri ilə dünyanı qorxutsa da, gözlənilən effekt baş vermədi. İsrail və Hizbullahın imzaladığı yanvarın 20-dək keçərlilikdə imzaladığı atəşkəsdən sonra Birləşmiş Ştatlar tərəfindən aktivləşdirilən “Heyetu Tahriru'ş Şam” adlı hərəkat başladı. Qısaca HTŞ olaraq adlandırılan təşkilat Türkiyə ilə əlaqəli olsa da, Əsədin nəzarətində olan Hələb vilayətinə qarşı böyük bir əməliyyat keçirməyə cəhd etdi. İndi Türkiyə bir tərəfdən Əsədə qarşı olduqları üçün müxalifətin tərəfində görünür, digər tərəfdən də bu komponentlərin formalaşdırdığı HTŞ təşkilatının ideoloji strukturundan uzaqda qalır. Ancaq Türkiyə bu incə tarazlığı qoruyarkən, HTŞ-nin yaratdığı bu əməliyyat sahəsində yeni bir PKK bölgəsinin yaranmasının qarşısını almaq üçün Əsədə qarşı bu mexanizmin uğurlu olmasını istəyir”-deyən Həsən Oqtay qeyd edib ki, Rusiya Hələb şəhərinin Əsəd qüvvələrinin əlində qalmasını təmin edəcək, eyni zamanda öz hava qüvvələri ilə hərəkətə keçəcək və HTŞ-ni aradan qaldıracaqdı, bu gözlənilən əməliyyat hələ də baş tutmayıb.

“Bundan əlavə, yüksək səviyyəli rəsmilərdən birinin, İran İnqilab Keşikçiləri Korpusunun komandanının bu əməliyyatda həlak olması İranın regionda nə qədər təsirli olduğunu və Əsədin yanında nə qədər möhkəm dayandığının diqqətəlayiq nümunəsidir.

İrana gəlincə, xüsusən də 2023-cü il oktyabrın 7-də HƏMAS Rusiya ilə birlikdə İsrailə hücum təşkil etdiyi üçün İran hiss edir ki, tədricən bölgədən çəkilməlidir. Çünki bir tərəfdən HƏMAS lideri İsmayıl Haniyə İran hakimiyyəti tərəfindən öldürülsə də, onun yerinə gələn iranpərəst Yəhya Silvar da Tehranda İsrail tərəfindən öldürülüb.

Mayın 19-da bütün dünyanın diqqətini çəksə də, İsrailin əməliyyatı ilə öldürüldüyünü qəbul etmək istəməyən İran prezidenti İbrahim Rəisinin ölümü də var. Təkcə bu, İranda sistem dəyişikliyinə yol açdı. Əslində İran bölgədə İsrailə qarşı Qəyyumluq Müharibəsi aparan cihazlarla təmaslarını tədricən zəiflətməklə bu həddə çatıb və gələcəkdə İran öz ambisiyasını artırıb Suriyadan çəkilməli olacaq. Çünki İranın Suriyada prezident olmasına baxmayaraq, dini yönümlü İnqilab Keşikçiləri vasitəsi ilə Suriyada qalmağa davam edərsə, İsraili təhdid edərsə və ya müxtəlif vəkil qruplar vasitəsilə İsrailə qarşı döyüşərsə, İran İraq və Suriya modelindən daha təhlükəli bir modellə qarşı-qarşıya qalacaq”-deyə Həsən Oqtay əlavə edib.

Həsən Oqtay qeyd edib ki, İran əslində dini yönləndirmə ilə prezident əməliyyatı həyata keçirərək, Qərblə yumşalma və münasibətlər qurma prosesinə başladı: “İnqilab keşikçiləri buna müqavimət göstərirlər. İndiki İnqilab Keşikçilərinin HTŞ-yə qarşı Əsəd ordularının yanında yer almağa çalışması və nəticədə burada çox əhəmiyyətli bir komandirin ölümü Məsud Pezeşkiana qarşı müqavimətdir.

Bəlkə də Hələb qiyamçıların, silahlı yaraqlıların və terrorçu ünsürlərin əlinə keçəndə Suriya şərq və qərb mənasında iki yerə bölünəcək. Bir tərəf tamamilə müxalifətin nəzarətindədir”.

Politoloq vurğulayıb ki, bu əməliyyatın arxasında birbaşa Amerika dayanır.

İradə Cəlil, Bizimyol.info