Heydər Əliyev və Azərbaycan kinosu: Ekranda əks olunan milli kimlik və dövlət qayğısı

Azərbaycan milli kinosu — xalqın tarixi yaddaşı, mənəvi dəyərləri və ictimai şüurunun güzgüsüdür. XX əsrdə Azərbaycan kinosunun formalaşıb inkişaf etməsində dövlətin və xüsusi olaraq böyük siyasətçilərin, ictimai xadimlərin rolu danılmazdır. Bu mənada Azərbaycan kinematoqrafiyasının inkişafında müstəsna rol oynayan şəxsiyyətlərdən biri də ümummilli lider Heydər Əliyev olmuşdur.Onun kino sənətinə verdiyi xüsusi dəyər, yaradıcı insanlara göstərdiyi qayğı və bu sahədə həyata keçirdiyi strateji addımlar milli kinematoqrafiyanın inkişafında yeni mərhələ açdı. Heydər Əliyev kino sənətini milli ideologiyanın daşıyıcısı kimi qiymətləndirirdi. Ulu öndər deyirdi:
“Kino bizim milli mədəniyyətimizin, tariximizin, bugünkü həyatımızın, xalqımızın mənəvi dünyasının güzgüsüdür.”Onun kino haqqında düşüncəsi sadə tamaşa zövqündən ibarət deyildi. Kino, onun baxışında, milli özünüdərkin, vətənpərvərlik tərbiyəsinin, xalqın tarixinin və mədəniyyətinin gələcək nəsillərə ötürülməsi üçün ən təsirli vasitələrdən biri idi.
Heydər Əliyevin 1969-cu ildən etibarən Azərbaycana rəhbərlik etməsi ilə kino sahəsində də canlanma başladı. Azərbaycan Dövlət Kinostudiyası (keçmiş “Azərbaycanfilm”) dövlət səviyyəsində dəstəklənməyə başladı, yaradıcı kollektivlərə qayğı artdı, texniki bazalar yeniləndi.
Bu dövrdə “Azərbaycanfilm” kinostudiyasında aşağıdakı kimi bədii və sənədli filmlər ərsəyə gəldi:
• “Babək” (rej. Eldar Quliyev) – qəhrəmanlıq və milli dirçəliş ideyalarının təcəssümü;
• “Dədə Qorqud” (rej. Tofiq Tağızadə) – epik köklərə qayıdış;
• “İstintaq”, “Qətl günü”, “Bir cənub şəhərində” – sosial-psixoloji və detektiv janrda cəsarətli yanaşmalar;
• “Nəsimi” (rej. Həsənağa Turabov) – dərin fəlsəfi-ictimai məzmunu ilə seçilən filmlərdən biri. Bu filmlər Heydər Əliyevin şəxsən dəstəklədiyi layihələr idi. O, film ssenarilərinin təsdiqi, büdcələrin ayrılması, rejissor və aktyor heyətinin seçimi kimi məsələlərdə də birbaşa maraq göstərirdi.
Heydər Əliyev dövründə rejissorlar, aktyorlar, operatorlar və digər kino işçiləri ən yüksək dövlət mükafatlarına, fəxri adlara layiq görüldü. Onun təşəbbüsü ilə xalq artistləri və əməkdar incəsənət xadimləri sırasına çox sayda kino işçiləri daxil edildi: Tofiq Tağızadə, Eldar Quliyev, Rasim Ocaqov, Həsənağa Turabov, Şəfiqə Məmmədova, Məmmədrza Şeyxzamanov
və başqaları. Bu şəxsiyyətlər Azərbaycan kinosunun qızıl fondunu yaradan sənətkarlardır və onların yetişməsi və fəaliyyət göstərməsi üçün Heydər Əliyevin yaratdığı mühit həlledici rol oynamışdır.
1990-cı illərin əvvəllərində ölkədə yaşanan iqtisadi və siyasi böhran Azərbaycan kinosuna da mənfi təsir göstərdi. Kinostudiyalar iflic vəziyyətinə düşdü, yeni filmlərin çəkilişi azaldı. Lakin 1993-cü ildə Heydər Əliyevin ikinci dəfə hakimiyyətə qayıdışı ilə kino sahəsində də yeni mərhələ başladı. 1995-ci ildə Azərbaycan Kinematoqrafçılar İttifaqının fəaliyyəti bərpa olundu. 1998-ci ildə “Azərbaycan Respublikasında kino sənayesinin inkişafı haqqında Dövlət Proqramı” qəbul edildi. Bu proqramın məqsədi milli kinematoqrafiyanı müasir dövrün tələblərinə uyğun şəkildə inkişaf etdirmək, yaradıcı gənclərə şərait yaratmaq və kino infrastrukturunu bərpa etmək idi.
Ümummilli liderin təşəbbüsü ilə 2000-ci ildə 2 avqust – Azərbaycan milli kino günü kimi təsis olundu. Bu tarix 1898-ci ildə Bakıdakı ilk kino nümayişinə əsaslanır. Bu qərar milli kinematoqrafiyanın tarixi əhəmiyyətinin və müstəqil dövlət tərəfindən ona verilən dəyərin rəmzi idi. Heydər Əliyev Azərbaycan kino sənətinə təkcə dövlət başçısı kimi deyil, həm də incəsənətə dərin hörmət bəsləyən şəxsiyyət kimi yanaşırdı. Onun təşəbbüsləri nəticəsində Azərbaycan kinosu XX əsrin ikinci yarısında böyük nailiyyətlərə imza atdı, müstəqillik dövründə isə yenidən dirçəlməyə başladı.
Arzu Bağırova

Qusar rayon Heydər Əliyev Mərkəzinin elmi işçisi