İlham İsmayıl: Tramp Putinə olan münasibətini Zelenskiyə göstərmir

Alyaska görüşünün nəticələri Rusiyanın xeyrinədir

“ABŞ prezidenti Ukrayna ilə bağlı 7 ay bundan öncə başladığı birmənalı yanlış taktikanı bu gün də davam etdirir”

Avqustun 15-də Ukrayna müharibəsindən sonra ilk dəfə ABŞ və Rusiya liderləri - Donald Tramp və Vladimir Putin görüşdülər. Görüş vaxtilə rusların ABŞ-yə satdığı Alyaskanın Ankoriç şəhərində keçirildi. 3 saat çəkən görüşdə nəticə əldə olunmasa da, liderlərin açıqlamaları müsbət olub. Rusiya Prezidenti Vladimir Putin danışıqların qarşılıqlı hörmət və konstruktiv atmosferdə keçdiyini söyləyib. Tramp da görüşü yüksək qiymətləndirib. "Alyaskada gözəl və çox uğurlu gün oldu" deyən Tramp rus həmkarı ilə görüşün çox yaxşı keçdiyini söyləyib: "Hamı razılaşdı ki, Rusiya və Ukrayna arasında dəhşətli müharibəyə son qoymağın ən yaxşı yolu sadəcə atəşkəs razılaşması deyil, müharibəyə son qoyacaq sülh razılaşmasına birbaşa keçməkdir". Donald Trampın atəşkəs razılaşmasının imzalanmasından çox, sülh sazişi ilə bağlı hədəfi dilə gətirməsi maraqla qarşılanıb. Tramp Avropa liderlərinə bildirib ki, Donbas, o cümlədən Rusiyanın nəzarətində olmayan ərazilər ona təhvil verilərsə, tezliklə sülh mümkündür. Buna cavab olaraq Rusiya Prezidenti Vladimir Putinin hazırkı cəbhə xətti üzrə atəşkəs təklif etdiyi və Ukrayna, eləcə də Avropaya hücum etməmək üçün yazılı zəmanət verdiyi bildirilir. Donald Tramp NATO ölkələrinin liderləri ilə telefon danışıqları da aparıb. O, əvvəlcə NATO-nun Baş katibi Mark Rütte və Avropa Komissiyasının sədri Ursula fon der Lyayenlə danışıb. Tramp avropalı liderləri Alyaskada aparılan danışıqların nəticələri barədə məlumatlandırıb. Ukrayna Prezidenti Volodimir Zelenski Rusiyanın sülh razılaşması müqabilində Donetsk vilayətinin bütün ərazisini təhvil vermək təklifini rədd edib. Zelenskinin sözlərinə görə, ərazi məsələləri Ukrayna və Rusiya liderləri tərəfindən yalnız ABŞ ilə üçtərəfli görüş zamanı müzakirə oluna bilər: "Amma Rusiya üçtərəfli görüşün keçiriləcəyi ilə bağlı heç bir işarə vermir". Tramp isə bildirib ki, Ukrayna Rusiyaya müəyyən əraziləri verməyə hazır olmalıdır: "Əks halda müharibə nə qədər uzun davam etsə, bir o qədər çox torpaq itirəcək". ABŞ Prezidentinin xüsusi nümayəndəsi Stiven Uitkoff deyib ki, ABŞ və Rusiya Ukrayna üçün güclü təhlükəsizlik zəmanətləri barədə razılığa gəliblər, lakin indi hər şey Kiyevdən asılıdır. Fransa Prezidenti Emmanuel Makron deyib ki, Ukrayna nizamlanması üzrə növbəti sammitlərdə Avropa Rusiya, ABŞ və Ukrayna ilə danışıqlar masası arxasında olmalıdır: "Mən növbəti sammitlərdə təkcə Ukraynanın deyil, Avropanın da danışıqlar masası arxasında olması fikrini müdafiə etmək niyyətindəyəm". 

Təhlükəsizlik üzrə ekspert, siyasi şərhçi İlham İsmayıl Sherg.az-a deyib ki, Tramp Putinə olan münasibətini Zelenskiyə göstərmir. Ekspertin sözlərinə görə, ABŞ rəhbəri Rusiya dövlət başçısı Putinlə görüşdə də həmişəki kimi yumşaq mövqedə durdu, geri çəkildi, əks mövqe ortaya qoya bilmədi:

 "Alyaska görüşündə razılaşdırılan məsələlər də Rusiyanın xeyrinədir. Yəni Rusiyaya qarşı heç bir sanksiya olmayacaq, son möhlət verilməyəcək. Bu o deməkdir, ABŞ, konkret Tramp Rusiyaya güzəştə gedir. Özü də Ukrayna adından güzəşt edirlər. Tramp "Putinlə görüş arzulanan kimi olmasa, görüşü yarımçıq tərk edəcək" kimi fikirlər səsləndirirdi. Amma Alyaskada bunları etmədi. Zelenski və Avropa ölkələri torpaq itkisi ilə razı deyil. Kiyev və Avropa Rusiya ilə Ukrayna arasında danışıqların aparılmasını istəyir. Danışıqlar üçün isə atəşkəs olmalıdır. Putin də buna razı deyil. Kreml rəhbəri bəri başdan hərtərəfli sülh müqaviləsini, Ukraynanın kapitulyasiyasını istəyir. Təbii ki, buna da etirazlar var. Zelenski və Trampın münasibətləri yenə korlana bilər. Tramp Alyaska görüşünün ardınca saat yarım Zelenski ilə telefonla danışıb. Görünür, Tramp çalışacaq ki, Putinin "qısamüddətli atəşkəs əvəzinə sülh sazişi bağlamaq təklifinə" razı salsın. Bunun üçün isə Ukrayna güzəştə getməlidir. Ancaq Tramp artıq o mövqeyə gəlib çatıb ki, mütləq sülh müqaviləsini imzalamaq lazımdır. Ağ Ev Ukraynanın 20 faiz torpağını itirməsinin nələrə səbəb olacağını fikirləşmir. Hesab edir ki, bununla Rusiya-Ukrayna müharibəsi bitəcək və bəlkə də, ona Nobel Sülh mükafatı verəcəklər. Lakin məsələ ondadır ki, Alyaska görüşündə nəticə olmadı. Avropa liderləri prosesə daha geniş prizmadan baxırlar. Yəni Avropa Birliyi Ukraynanın NATO-ya, AB-yə üzvlük məsələsində gələcəkdə güzəştə gedə bilərlər. Yetər ki, atəşkəs əldə olunsun, qoşunlar geri çəkilsinlər. Bəlkə də de-yure Krımı tanımaq mümkün ola bilər. Avropada bu cür güzəştlər barədə söhbətlər gedir. Amma perspektivdə Ukraynanın tamamilə təslim olması Avropa liderlərini də, Ukrayna dövləti və xalqını qane etmir. Əgər buna razılıq verilsə, o anlama gələcək ki, güc yolu ilə sərhədlər dəyişdirilə bilər. Bu, çox mənfi presedentdir. Sabah Avropanın özü Rusiya təhlükəsi ilə üz-üzə qala bilər". 

Analitikə görə, bundan sonrakı Tramp-Zelenski görüşləri heç də yumşaq keçməyəcək: 

"Üçtərəfli görüşlə bağlı müzakirələr getsə də, Rusiya bunu istəmir. Kreml rəhbəri üçtərəfli görüşə bir şərtlə razıdır ki, Kiyev Rusiyanın işğal etdiyi əraziləri de-yure tanısın. Rusiya artıq Alyaska görüşünü və sonrakı açıqlamaları "qələbə" kimi təqdim edir. İstənilən prosesdə, hətta əməliyyatda belə "A", "B", hətta "C" variantları olur. Trampda isə bunlar yoxdur. ABŞ prezidenti Ukrayna ilə bağlı 7 ay bundan öncə başladığı birmənalı yanlış taktikanı bu gün də davam etdirir. Düşünür ki, Ukrayna mütləq güzəştə getməlidir. O, Rusiyanın gücünü xüsusi nümayiş etdirir, tərifləyir. Açıq formada deyir ki, "Rusiya çox güclüdür, nüvə ölkəsidir, Ukrayna isə güclü deyil". İraqın Küveytə hücumu zamanı Küveyti xilas edən ABŞ İraqın Küveytdən güclü olduğunu bilmirdi? Əlbəttə, bilirdi, amma güc yolu ilə sərhədlərin dəyişdirilməsini qəbul etmədi. Onda da hakimiyyətdə Respublikaçılar idi. İndi də dünyanın ABŞ-dən gözlədiyi ədalətli davranışdır".