Kainatın kodu: Fiziki sabitləri kim tənzimləyib?

VI YAZI

1. Kainatın sabitlik mexanikası

Fiziki kainat təsadüflər məkanına yox, heyrətamiz sabitliyə əsaslanır. Cazibə sabiti (G), işıq sürəti (c), Planck sabiti (h), elektronun yükü (e) və digər universal konstantlar milyardlarla il ərzində dəyişmədən qalır. Əgər bu sabitlərdən hər hansı biri azca fərqli olsaydı – məsələn, cazibə bir qədər güclü, yaxud zəif olsaydı – nə ulduzlar yaranardı, nə atomlar birləşərdi, nə də həyat mümkünsüz qalmazdı.

Bütün bu sabitliklər elə bir dəqiqliklə tənzimlənib ki, sanki kainat böyük bir proqram əsasında işləyir. Bəs bu proqramı kim yazıb?

2. Antropik prinsip

Antropik prinsipə görə, biz bu kainatda varıq, çünki bu kainat yaşamağa imkan verir. Yəni əgər sabitlər fərqli olsaydı, müşahidəçi kimi biz də mövcud olmazdıq. Bəzi alimlər bunu məntiqi dövrə hesab etsələr də, digərləri bu prinsipi həyatın kodlaşdırılmış mümkünlüyü kimi qəbul edir.

Bəziləri isə düşünür ki, saysız kainatlar mövcuddur və biz yalnız həyat üçün “uyğun konfiqurasiyalı” birində yaşayırıq. Belə çıxır ki, mövcudluğumuzun özü, seçilmiş bir sabitlik üzərində qurulub.

3. Parametrlər dəyişsəydi, həyat olardımı?

Cazibə sabiti bir qədər böyük olsaydı, ulduzlar çox tez sönərdi. İşıq sürəti dəyişsəydi, enerji və maddə arasındakı tarazlıq pozular, proton və neytronun kütləsindəki kiçik fərqlər sabit atomları məhv edərdi. Sadəcə bir neçə faiz dəyişiklik belə, həyat üçün şəraitin kökündən pozulmasına səbəb olardı.

Bu isə göstərir ki, həyat – təsadüf deyil, incə kodlaşdırılmış parametrlərin harmoniyasıdır. Bəs bu harmoniyanı kim qurub?

4. Kainatın “proqramçısı” varmı?

Kod varsa, onu yazan da var. Əgər kainatın sabitləri, başlanğıc şərtləri və inkişaf trayektoriyası dəqiq tənzimlənibsə, bu tənzimləmənin arxasında məqsədmi dayanır? Bəziləri bunu elmə yox, fəlsəfəyə aid sual sayır, digərləri isə kodun varlığını niyyətin sübutu kimi görür.

Bəlkə də biz kodun içindəki sükutu dinləməliyik – orada bizə tanış olan bir səs var: yaradılışın niyyəti.

5. Son söz: Sabitliyin arxasındakı niyyət

Kainatın sabitləri təkcə riyazi düsturlar deyil. Onlar həm də həyatın mümkünlüyünü, varlığın ritmini və zamanın davamlılığını təmin edən “yaradılış kodlarıdır”. Bu kodlar vasitəsilə Tanrı, kainata öz izini qoymuş ola bilər.

Və bəlkə də biz — düşünən varlıqlar — bu kodları çözmək üçün yaranmışıq. Çünki hər sabitin arxasında bir mənanın işartısı gizlənir. Kod varsa, onu oxuyan da var.

Oğuz ARİF