Fiziki reallığın ən çətin sualı: Kainatın sərhədi varmı, yoxsa sonsuzdur?

Kainatın sonsuz olduğu fikrini qəbul etmək bəzən asan görünə bilər, lakin onun necə genişləndiyini anlamaq mövcud biliklərimizə meydan oxuyur.

Qaynarinfo xəbər verir ki, yüzillik elmi müşahidələr və insanlığın kainat haqqında anlayışını daim dəyişdirən nəzəri biliklər nəticəsində, bu gün kainatın sonsuz olduğunu söyləmək mümkündür. Və ya ən azı, mövcud anlayışlarımızı sarsıdan mürəkkəb bir sonsuzluqdan danışmaq olar.

Əvvəlcə məlum olan faktı qeyd edək: Biz genişlənən bir kainatda yaşayırıq. Bu isə bir sıra sualları doğurur: Kainat haradan genişlənir? Hara doğru genişlənir? Onun bir mərkəzi və ya sərhədi varmı?

Genişlənən kainatı təsəvvür etmək üçün tez-tez iki məşhur bənzətmə istifadə olunur: Şişirdilən şarın üzərindəki nöqtələrin bir-birindən uzaqlaşması və ya bişən çörəyin içindəki quru üzümlərin aralanması. Bu bənzətmələr izahlıdır, lakin bir problemi də üzə çıxarır: Şarın da, çörəyin də bir mərkəzi və kənarı var. Bəs kainatın mərkəzi haradadır?

Astrofizik, elm təbliğatçısı və müəllim Pol M. Satter bu suala belə cavab verir: Böyük Partlayışın mərkəzi olmayıb!

Böyük Partlayış harada baş verdi?

Cavab sadədir: hər yerdə. Həm burada, həm ən uzaqdakı qalaktikada. Böyük Partlayış, məkanın içində baş vermiş bir partlayış deyildi; məkanın özünün yaranması idi. Başqa sözlə, hər bir nöqtə kainatın bir hissəsi olduğuna görə, partlayış hər yerdə eyni anda baş verməli idi. Bu, məkanla deyil, zamanla bağlı hadisə idi. Buna görə də kainatın genişlənməyə başladığı sabit bir mərkəzdən danışmaq mümkün deyil – hər bir nöqtə həmin başlanğıc anının mərkəzidir.

Kainatın "xarici” yoxdur

Mərkəzin olmadığını qəbul etdikdən sonra, sualın digər tərəfi ortaya çıxır: Kainat hara doğru genişlənir?

Zehnimiz avtomatik olaraq bir sərhəd və onun arxasında "boşluq” təsəvvür edir. Lakin alimlərin fikrincə, bu düşüncə yanlışdır. Kainat "heçliyə doğru genişlənmir”, çünki "heçlik” dediyimiz anlayış belə bir mövcudluğu, bir məkanı ifadə edir. Halbuki, elmi tərifə görə, kainat mövcud olan hər şeyin cəmidir — onun xaricində fiziki reallıq yoxdur.

Sərhəd anlayışı iki fərqli bölgəni ayırır, lakin kainat bütün bölgələri eyni anda ehtiva edir. Əgər onun kənarı olsaydı, həmin kənarın "o biri tərəfini” təsəvvür etmək olardı. Amma mövcud elmi anlayışlara əsasən bu qeyri-mümkündür. Kainatın nə xarici, nə də kənarı var — yalnız kainatın özü var.

Bu sonsuz və sərhədsiz quruluş, fiziki reallığın ən heyrətamiz və eyni zamanda qəbul edilməsi ən çətin həqiqətlərindən biridir.

Aydın