Kainatın su sirləri

Bəşəriyyəti minilliklər boyu həyatı təmin edən su ilə bağlı sualla maraqlandırıb. Görünür, yeni bir araşdırma bizi bu sualın cavabına yaxınlaşdırıb: su təkcə Yerin daxili fəallığı ilə yox, kosmik proseslər nəticəsində yarana bilərdi.
İlk dövrlərdə niyə Yerdə su qalmayıb
Yer kürəsi yeni yaranarkən onun səthi buzu və ya buxarı saxlamaq üçün çox isti olub. Suyun vulkanik qazlardan əmələ gəlməsi fikri dayanıqlı olmadığını göstərdi: daha gec qazanılan məlumatlar suyun yerdən kənar mənşəyinə işarə edir.
Cavaba eyham meteoritlərdədir
Meteoritlərin tərkibini təhlil edən alimlər Yerdəki suyun karbonlu asteroidlərdəkinə çox oxşar olması qənaətinə gəliblər. Bu obyektlər Mars və Yupiter arasındakı protoplanetar diskdə - hidrogenlə zəngin bir ərazidə formalaşıblar.
Yer kürəsinə su necə gəlib
Protoplanetar disk dağıldıqdan sonra asteroidlər qızmağa başlayıb. Buz Günəş ətrafında qaz disklərində cəmləşən buxara çevrilərək uçub. 20-30 milyon ildən sonra Yerin cazibə qüvvəsi bu buxarın bir hissəsini “tutub” və su planetdə çökməyə başlayıb.
Niyə Yer suyu saxlaya bilib
Mars və Venera da rütubət qazanıblar, lakin onu itiriblər. Yer üzündə isə atmosfer və qoruyucu maqnit sahəsi sayəsində okeanlar və mantiyadakı rütubət qorunub saxlanılıb. Məhz bu şərait gələcək həyatın açarı rolunu oynayıb.
Kosmik missiyaların məlumatları ilə uyğunluq
Bu yeni model “ALMA” teleskopunun müşahidələri, həmçinin “Hayabusa 2” və “OSIRIS-Rex” missiyalarının nəticələri ilə uzlaşır. Növbəti elmi addım suyun mənşəyini təsdiqləmək üçün gənc ulduzlarda qaz disklərini birbaşa aşkar etməkdir.
Sahil İsgəndərov
AzVision.az