Katalanlar bu şəhəri necə yaratdı? Barselonadan reportaj

Kulis.az Sahilə Yayanın Barselona şəhərindən hazırladığı reportajı təqdim edir.

Şəhəri dövlətlər yox, insanlar yaradanda sevilir...
Barselonanın anti-muzey kospesiyasında yaradılmış Dovşan muzeyində gücləndirilmiş reallıqla şəhərin qədim əfsanəsini rəqəmsal-innovativ yolla danışırlar. Hekayə başlayan kimi Qız qalasının hekayəsini də belə danışmaq olar deyə düşündüm. Bütün müasir, çoxturistli şəhərlər üçün açar söz yenilənməkdir. Və bu yenilənmə təsadüf deyil, zəruriyyətin nəticəsi, azadlıq və cəsarətlə düşünülmüş addımların əksidir.

30 nömrəli tolleybusun vurub yerə uzatdığı adamın əynindəki nimdaş paltarın ciblərindən meyvə qurusu ilə “İncil” parçasından savayı bir şey çıxmadı. Köməkləşib qocanı kimsəsizlər üçün şəhər xəstəxanasına apardılar. Ölümcül xəstənin dünya ilə vidalaşması üçün vasitəçi rolunu üzərinə götürən keşiş onu tanıyıb, ölümünü aləmə car çəkəndə, şəhər varlılarından biri “trolleybus qisasını aldı”, - dedi.
Ölən Qaudi idi.
Müasir Barselonanın hekayəsi Qaudinin işləri üzərindən nəql edilir. Barselonalılar deyir, Qaudi hər yerdədir, az qala, şorbamızdan da çıxacaq.

Adam Barselonada ondan əvvəl şəhər olmayıb sanır. Əslində isə, Barselona nəinki Qaudidən, hətta Madriddən də öncə olub. Müasir İspaniyada Barselonanın Madridlə yarışda ikinci olmaması katalanların kökləri-qədimiliyi unutmamaq fonunda şanlı keçmişdən asılı qalmamaqları, həmişə yenilənə bilməkləridir.
Barselonanın mənim çox sevdiyim Madridə meydan oxuya bilməsinin səbəbini yazmağa çalışacam.

Yaşamı boyu təbiətlə insan ruhunu doğma saxlamaq üçün hamı ilə dalaşan memar arxitektor Qaudi Quel parkına trolleybus xətti çəkilməsin deyə əlindən gələni etmişdi.
Park sifarişi varlı iş adamı Queldən gəlmişdi, məkan onun adını daşıyacaqdı. Trolleybus insan axınını Quel parkına yönəldəcəkdi.
Qaudi isə bu parkı içindəki insanlarla birgə hüzurlu məkan kimi çəkib, inşa etmək istəyirdi. Quel Qaudiyə güvənirdi, pulunu verib, başının üstünü kəsdirib, istədiyi havanı çaldırmırdı, onun yaradıcı azadlığına, istəklərinə hörmətlə yanaşırdı.
O dönəmdə katalanlar Barselonanı əvvəl İspaniyada, sonra bütün dünyada öz duruşu olan şəhər kimi paketləməyə çalışırdılar.
Toplum olaraq zədəli eqosu olan millətlər kimi tariximiz, varlığımız imperiya paytaxtı olduğu üçün bəh-bəhlənən köksüz Madriddən daha qədim, daha şanlıdır deyə öyünüb, durmurdular. Əl-ələ, çiyin-çiyinə verib, özlərini, enerjilərini şəhərlərini yenidən inşa etməyə sərf edirdilər. Tez-tez o zamanın ulduz şəhəri Londonu təqlid etsələr də, Qaudiləri və onun kimi unikal düşünən insanları da var idi. Qaudinin yaşam üslubu, peşəkar nəfəsi kimsəyə bənzəmirdi, müqayisəyə gəlmirdi. Onun həyat və yaradıcılığını öyrənəndə düşündüm ki, elə bil o, təbiətin qayğısına Allahdan çox qalıb. Yaradan təbiəti yaradıb oturmuşdu sanki, onu qorumaq üçün mexanizm düşünmək istəməmişdi, dünyanı açıq ürəklə insanlara vermişdi. Quzunu qurda tapşırmışdı. Qaudi isə həmyaradılışlarına güvənmirdi, təbiəti qorumağı üzərinə götürmüşdü.

Qaudi varlılar üçün nəzərdə tutulan Quell parkı sifarişini alanda kompleksi bacardıqca şəhər kənarına çəkməyi bacardı.
İş hazır olanda isə parkın içindəki evlər gələcək sakinləri məyus etdi. “Bu nədi, sən Allah? Əvvəla, bu evlər balacadır, bizim nökərli-qulluqçulu, əlli-yüz nəfərlik ailələrimiz bu evlərə necə sığar? Bir də ki, uzaqdır, bura trolleybus gəlmir, bizim fərqli evlərdə, məkanda yaşayan üst insan olduğumuzu kim görəcək?”.

Beləliklə, parkdakı evlərin dəyəri düşəndə, Qaudi özü villalardan birində yaşamağa başladı. Onda Qaudi artıq burjuaziyaya işləməkdən bezmişdi. Bunu Quel parkı üçün yazdığı şüarda da görmək olur: “İndi bəy, dünən çoban idi”.

Quel parkının evlərində, indiki dillə desək, ən çox “self made - özünü yaratmış” insanlar yaşamağa başladı. Bu, Qaudinin məqsədlərindən biri idi.

Qaudi möhtəşəm Müqəddəs Ailə Kilsəsinin (Saqrada Familiya) də müəllifidir. Lakin Müqəddəs Ailə Kilsəsi mənə borokko, qotik və bir neçə başqa sənət üslubunu özündə birləşdirən güclü əsər olduğu üçün doğma gəlmədi. Mən ən çox bu əsərin bir kitabçının təşəbbüsü ilə, məhz katalanların iradəsi, diktəsi, sevgisi ilə yaradılışından təsirləndim. Abidə ianələr hesabına ucalırdı, Qaudi də gəlirinin böyük hissəsini onun tikilişinə sərf edirdi. "İş yavaş gedir" - deyənlərə o, patronum tələsmir, - deyirdi.
"Patron" deyəndə Tanrını nəzərdə tuturdu.

Barselonada Müqəddəs Ailə Kilsəsi və digər tikililər üçün pulundan keçən insanlar, doğrudanmı, ancaq Allahın xoşuna gəlməyə çalışırdı? Təkcə onun adı keçdiyi üçün canfəşanlıq edirdi?
Tarixi və bioqrafiyaları oxuduqca əsas məqsədi görürsən: katalanlar Barselonaya, onun qoynunda yaşayan özlərinə dəyərlərini qaytarmaq, bu dəyəri İspaniyaya, bütün dünyaya göstərmək istəyirdi. Bunu ancaq Katalaniyanı, onun təbiətini, insanını, onun varlığını həqiqətən sevə bilən adamlar edə bilərdi.

Bir daha deyim, Qaudi möhtəşəm Müqəddəs Ailə Kilsəsinin müəllifi olduğu üçün yox, zamanının o tayındakıları görə bildiyi və insanla təbiətin vəhdətini duyub, yaşatmaq istədiyi üçün dahidir. O, təbiətin dilini bilib, ona hamıdan çox aşiq olub, onu hamıdan çox qorumağa çalışırdı. Quel parkında hər yeni tikili, bəzək təbiətdə mövcud olan, tullantı sayılan nəyinsə yenidən doğuluşudur. Təkrar istehsal düşüncəsinin mövcud olmadığı vaxtlarda Qaudi "təbiətdə tullantı yoxdur, olmamalıdır" deyib yaşayıb və işləyib.

İyirminci əsrin ikinci yarısında - yaxın tarixdə belə katalan olmayan ispanlar Barselonanı sıravi əyalət şəhəri sayırdılar. Katalanlar bu fikri maraqlı konsepsiya üzərində dəyişdilər: Barselona dövlətin deyil, xalqın varlığının hiss edildiyi şəhər olacaq. Və bu ideyanın gerçək olması üçün gedilən yolda Qaudi, sadəcə, aysberqin görünən üzüdür.
Əvvəla, onunla birgə onlarla modernist memar çalışırdı, digər tərəfdən şəhərin ruhunu bohem həyat tərzi sürən xeyli rəssam, yazıçı, şair yaradırdı.
Məsələn, Ramon Casas və Santiaqo Rusinol kimi rəssamlar Parisdən aldıqları azadlıq enerjisi ilə öz sənət hərəkatlarını yaratdılar. Onlar ruhları üçün müvəqqəti dayanacaq olaraq “Dörd pişik” kafesini seçmişdilər, orada toplanır, tutduqları sənət yolunun qırmızı və yaşıl işıqlarını müəyyənləşdirirdilər.

Bəlkə, o zamana aid xüsusi seçilən imzalar yaranmadı, ancaq əvəzində bütün yaradıcı enerjilər şəhərin planını çəkdi.

İspaniyada kiçik bir kafe-barı olan Afrika köklü üçüncü nəsil ispan dostumuz öz biznes təcrübəsini bölüşdü.
Dedi ki, daimi müştəri qrupları var. Məsələn, artıq illərdir ki, on-on beş nəfərlik dost qrupları hər həftənin bəlli günü görüşür, saatlarla birlikdə vaxt keçirir, hər şeydən danışır.
Sonra kafenin olduğu küçədən keçəndə bəzi insanlarla salamlaşdı. Öyrəndik ki, qonşularıdır.

Dedi ki, ayda bir dəfə kafeyə yığışıb, qonşu günü edirik. Bu mənə bir daha katalanların Barselonanı yenidən qaldırmağa necə müvəffəq olduqlarını anlatdı. Məsələ yenə də həmrəylikdir, insan sevgisidir.
Barselona elə bu kafelərdə inşa edilib. Katalanlar toplanıb, saatlarla danışıb, əylənib, toplumlarına, çevrələrinə olan sevgilərini bu yolla böyüdüb.
Bu prosesi siyasətçilər deyil, xalq formalaşdırmışdı.
"Dörd pişik" kafesinə katalaniyanın parlamenti deyirdilər.

Şəhər dəlisi, ağıllısı, köhnəsi, təzəsi, keçmişi, indisi - fərqli rəngləri olduğu üçün şəhərdir.

Şəhər yeknəsəkliyi, təkrarı, əzbəri sevmir.
Barselonanı azad ruhlu sənətkarlar, yaradıcı beyinlər qurub, bu şəhər ona görə müasir dünya insanı tərəfindən sevilir.

Bakı... Bakının spontan düşüncəyə, azad yaradıcılığa, məsum sənətkar dəcəlliyinə ehtiyacı var.