Kommunist Partiyasına üzv olan amerikalı yazıçı Drayzeri hansı əsərinə görə əxlaqsızlıqda günahlandırmışdılar?

27 avqust görkəmli ABŞ yazıçısı və ictimai xadim Teodor Drayzerin doğum günüdür.

Kulis.az bu münasibətlə məşhur yazıçının həyat və yaradıcılığı ilə bağlı diqqətçəkən faktları təqdim edir.

Teodor Drayzer 1871-ci ildə ABŞ- nin İndiana ştatındakı Terre-Haut şəhərində anadan olub.

Drayzer çoxillik yoxsulluq üzündən İndiana şəhərləri və Çikaqo arasında tez-tez köçməyə məcbur olan bir ailənin sağ qalan 10 uşağının doqquzuncusu idi.

Alman mühaciri olan atası sərt və dar dünyagörüşlü, Roma Katolikliyinə üzv olan, əsasən işsiz bir dəyirman işçisi olub. Anası isə mülayim xasiyyəti və mərhəmətli qəlbi ilə seçilirdi.

Gənclik illərində yoxsulluqla bağlı ağır təcrübəsi, zənginlik və uğur arzusu yazıçının romanlarında əsas mövzulara çevrilib və erkən yetkinlik dövründə qardaş və bacılarının uğursuz macəraları ona personajlarını daha dolğun ifadə etmək üçün əlavə material verib.

Drayzer milli ədəbi hərəkatın aparıcı simalarından biri olub və Viktoriya dövrünün ədəb-ərkan anlayışlarına riayət edilməsini real həyat mövzusunun sarsılmaz təqdimatı ilə əvəz edib. Onun romanları sürətlə sənayeləşən Amerikada yaranan yeni sosial problemləri araşdırıb.

Drayzer təhsili qənaətbəxş deyildi, cəmi bir il (1889–1890) İndiana Universitetində oxuyub.

1892-ci ildə Çikaqoda qəzet müxbiri kimi işə başlayıb.

Drayzer elm adamı T.H. Huxley və filosof Herbert Spencerin əsərlərini oxuyaraq insanın instinktlərin və nəzarətdən kənar sosial qüvvələrin əlində aciz olduğunu qəbul etmişdi.

Onun "Kerri bacı" əsəri Amerika ədəbiyyatında dönüş nöqtəsi sayılır. Romanın qəhrəmanı öncə evli adamın məşuqəsi, sonra isə məşhur aktrisa olan bir qızdır. Yazıçının ilk irihəcmli bu əsəri ona şöhrətdən daha çox, rüsvayçılıq gətirmişdi.

Nəşriyyat reklamı məhdudlaşdırdığına görə, 1250 nüsxədə çap edilmiş kitabın yalnız 450-si satıldı, qalan nüsxələr isə "donduruldu"; tənqidçilər Drayzeri qəddarlıqda, əxlaqsızlıqda günahlandırıb, ona "gəncləri pis yola çəkən" damğası vurdular. Əxlaq normalarını pozan qəhrəmanın cəzasız qalması o dövr üçün qalmaqallı hadisə olub. Otuz yaşlı yazıçı buna görə depressiyaya düşüb 10 il sükuta qərq olsa da, sonradan özünü yenidən ədəbiyyata həsr edib.

Yazıçının ədəbi irsinə daxil olan "Cenni Herhardt", "Arzular trilogiyası", " Maliyyəçi", "Titan", "Dahi", "Amerika faciəsi" , "Dayaq" kimi romanları, "Vur, təbil!" pyesi, "Drayzer Rusiyaya baxır" , "Faciəli Amerika" və "Məktublar" kimi publisistik əsərləri ona sonradan böyük şöhrət qazandırıb.

"Dahi" romanı avtobioqrafik səciyyə daşıyırdı və həmin əsər də cəmiyyət tərəfindən tənqid olunub.

1925-ci ildə nəşr olunan "Amerika faciəsi" əsəri isə ilk dəfə böyük məmnuniyyətlə qarşılanıb.

1927-ci ildə Drayzer oktyabr inqilabının 10 illik yubileyi münasibəti ilə bağlı SSRİ-yə səfər edir.

Bu səfər zamanı bir çox şəhərləri gəzən ədib Bakıda da olub. Səfər təəssüratlarını “Drayzer Rusiyaya baxır” publisistik əsərində qələmə alıb.

1930-cu illərdə "Böyük Depressiya" onun sosial ədalət mövzularına marağını gücləndirib.

Əvvəllər kommunizmə qarşı olsa da, sonralar bu mövqeyini yumşaldıb.

1938-ci ildə sevgilisi Helen Riçardsonla Los-Ancelesə köçüb, 1944-cü ildə onunla evlənib və Kommunist Partiyasına üzv olub.

27 dekabr 1945- ci ildə Los-Ancelesdə vəfat edib və yerli məzarlıqda dəfn edilib.