Icma.az
close
up
RU
Konstitusiya hüququnda vətəndaşlıq institutu və onun əhəmiyyəti...

Konstitusiya hüququnda vətəndaşlıq institutu və onun əhəmiyyəti...

Icma.az, Mia.az portalına istinadən məlumat yayır.

Vətəndaşlıq anlayışı müasir dövlətçilikdə əsas hüquqi institutlardan biri kimi çıxış edir. Dövlətlə fərdin hüquqi əlaqəsini müəyyən edən bu institut, vətəndaşın hüquq və vəzifələrini, onun dövlət qarşısında məsuliyyətini və eyni zamanda, dövlətin vətəndaş qarşısındakı öhdəliklərini tənzimləyir. Konstitusiya hüququnda vətəndaşlıq institutunun rolu böyükdür, çünki bu institut insanların dövlətə mənsubiyyətini müəyyən edir və onların hüquqi statusunu formalaşdırır. 

Vətəndaşlıq anlayışı nədir və onun hüquqi mahiyyəti haqqında:

Vətəndaşlıq fərdin müəyyən bir dövlətə mənsubiyyətini ifadə edən və həmin şəxsə hüquq və vəzifələr verən hüquqi statusdur. Vətəndaşlıq yalnız fərdi müəyyən hüquqlarla təmin etmir, həm də onun dövlət qarşısında məsuliyyətini yaradır. Vətəndaşlıq əsasən iki yolla əldə edilir:

1.    Doğuluş əsasında vətəndaşlıq (jus soli və jus sanguinis prinsipləri) – bəzi dövlətlər vətəndaşlığı doğum yerinə (jus soli) və ya valideynlərin vətəndaşlığına (jus sanguinis) əsasən verirlər.

2.    Naturalizasiya yolu ilə vətəndaşlıq – müəyyən şərtlərə cavab verən əcnəbilər vətəndaşlıq ala bilərlər. Bu, adətən, uzun müddət bir ölkədə yaşama, dil bilikləri və dövlət qanunlarına sadiqlik kimi tələblərlə müşayiət olunur. 

Bundan əlavə, bəzi hallarda vətəndaşlıq nikah yolu ilə, dövlətə xüsusi xidmətlər göstərməklə və ya digər xüsusi hallar nəticəsində verilə bilər.

Vətəndaşlığın hüquqi təminatı və beynəlxalq aspektləri:

Vətəndaşlıq hüququ beynəlxalq səviyyədə də mühüm əhəmiyyət kəsb edir. BMT-nin Ümumdünya İnsan Hüquqları Bəyannaməsinin 15-ci maddəsinə əsasən, hər bir insanın vətəndaşlığa sahib olmaq hüququ var və heç kim öz vətəndaşlığından məhrum edilə bilməz. Eyni zamanda, Avropa İnsan Hüquqları Məhkəməsi vətəndaşlıqla bağlı məsələlərdə dövlətlərin səlahiyyətlərini tanısa da, dövlətlərin vətəndaşlıq siyasətində diskriminasiyaya yol verməməsini vacib hesab edir.

Bəzi ölkələr vətəndaşlıq siyasətində ikili vətəndaşlığı tanıyır, digərləri isə yalnız tək vətəndaşlığa icazə verir. Bu məsələdə hər bir dövlətin konstitusiyasında vətəndaşlıqla bağlı xüsusi müddəalar öz yerini alır.

Vətəndaşlıq institutunun əhəmiyyəti:

Vətəndaşlıq təkcə hüquqi status deyil, eyni zamanda fərdin dövlətə bağlılığını müəyyən edən siyasi və sosial institutdur. Vətəndaşların seçki hüququ, dövlətin sosial təminatlarından istifadə imkanı və digər hüquqlara sahib olması bu statusun vacibliyini göstərir.

Bununla yanaşı, müasir dünyada vətəndaşlıqla bağlı müəyyən problemlər də mövcuddur. Bəzi insanlar heç bir dövlətin vətəndaşı olmadığı üçün hüquqi müdafiədən kənarda qalır. Onlar “apatridlər” adlanırlar. Bundan əlavə miqrasiya və vətəndaşlıq məsələləri də vardır ki, bir çox dövlətlər əcnəbilərin vətəndaşlıq almasını çətinləşdirən qanunlar qəbul edirlər. İkili vətəndaşlıqla bağlı problemlər də günümüzdə çox aktualdır. Bəzi ölkələr bunu qəbul etsə də, digərləri ikili vətəndaşlığı qadağan edir və bu, fərdlər üçün çətinliklər yaradır.

Nəticə olaraq qeyd etmək istəyirəm ki, vətəndaşlıq institutu hər bir dövlətin hüquqi sistemində əsas sütunlardan biridir. Bu institut insanların hüquqi statusunu müəyyən etməklə yanaşı, onların dövlətlə qarşılıqlı əlaqəsini də tənzimləyir. Beynəlxalq hüquq çərçivəsində də vətəndaşlıq məsələsi xüsusi əhəmiyyət daşıyır və bu sahədə hüquqi tənzimləmələr daim inkişaf edir. Müasir dövrdə vətəndaşlıq institutunun daha çevik və ədalətli olması üçün islahatlar və beynəlxalq əməkdaşlıq vacibdir.

İstifadə olunan ədəbiyyat siyahısı:

1.    Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası – Bakı, 1995 (son dəyişikliklərlə).

2.    BMT Ümumdünya İnsan Hüquqları Bəyannaməsi, 1948.

3.    Monteskyö Ş.L. “Qanunların ruhu haqqında”, Paris, 1748. 

4.    Rawlings R. “Citizenship and Constitutional Law: Beyond the Nation-State” – Oxford University Press, 2018.

5.    Kymlicka W. “Multicultural Citizenship: A Liberal Theory of Minority Rights” – Oxford University Press, 1995.

Mahmud Kərimov,

Naxçıvan Dövlət Universitetinin Hüquqşünaslıq ixtisası tələbəsi

MİA.AZ

Hadisənin gedişatını izləmək üçün Icma.az saytında ən son yeniliklərə baxın.
seeBaxış sayı:80
embedMənbə:https://mia.az
archiveBu xəbər 05 Mart 2025 16:17 mənbədən arxivləşdirilmişdir
0 Şərh
Daxil olun, şərh yazmaq üçün...
İlk cavab verən siz olun...
topGünün ən çox oxunanları
Hal-hazırda ən çox müzakirə olunan hadisələr

“Landmark” bu dəfə Sahil Bababyevin idarəçiliyinə keçdi

21 Oktyabr 2025 11:26see347

Yarım əsrimə qədəm qoydum

21 Oktyabr 2025 20:33see248

La Liqa ABŞ da keçiriləcək “Barselona” “Vilyarreal” matçının ləğv edildiyini açıqlayıb

22 Oktyabr 2025 00:15see237

AZAL da yarıtmaz idarəçilik, yoxsa... Təyyarələrdə yaranan problemlər nəylə bağlıdır? (VİDEO)

21 Oktyabr 2025 09:20see219

Türkiyədə FETÖ əməliyyatı : 286 nəfər saxlanıldı

22 Oktyabr 2025 06:53see195

Təl Əvivdən Bakıya reyslər bərpa edilir

21 Oktyabr 2025 19:39see190

“Azərkosmos” peyk istehsalına hazırlaşır kosmik sənayenin inkişafında yeni mərhələ

21 Oktyabr 2025 19:12see189

Toyuq əti və yumurta bahalaşacaq SƏBƏB BUDUR KONKRET

22 Oktyabr 2025 12:02see180

3 boksçumuz da qalib oldu

22 Oktyabr 2025 10:54see176

Dabaq xəstəliyi xaricdən gətirilən ət məhsullarına tələbatı artırdı (VİDEO)

21 Oktyabr 2025 23:40see167

Azərbaycan ötən ay genişzolaqlı internetin orta sürətinə görə Cənubi Qafqazda liderliyini saxlayıb

21 Oktyabr 2025 13:54see166

“Həyatın mənası yaşla necə dəyişir? Yeni tədqiqat

21 Oktyabr 2025 15:52see158

Bakı Tehran: yeni etimad mərhələsi

22 Oktyabr 2025 09:59see157

Atletiko ya can verməyən Qarabağ Atletik in də öhdəsindən gələ bilər

21 Oktyabr 2025 17:36see136

Suriya universitetlərində Türk dili və Ədəbiyyatı bölümü YARADILIB

22 Oktyabr 2025 16:35see133

Ruslar Çin avtomobillərindən narazılıq edirlər...

21 Oktyabr 2025 23:06see132

Daha 8 məsələ parlamentin plenar iclasına tövsiyə edilib

21 Oktyabr 2025 17:38see131

Türkiyə XİN: Knessetin İordan çayının Qərb sahili ilə bağlı qərarı beynəlxalq hüquqa ziddir

22 Oktyabr 2025 23:42see130

VK sədri Dünya Məktəbinin şagirdləri ilə görüşüb FOTOLAR

22 Oktyabr 2025 10:52see128

Özünü maşın vurub öldürdü, xəbəri alan atasının da ürəyi dayandı Foto

22 Oktyabr 2025 07:17see128
newsSon xəbərlər
Günün ən son və aktual hadisələri