Monteneqroda Azərbaycan və Türkiyə vətəndaşlarını nə gözləyir? Serb politoloqdan EKSKLÜZİV

Prezident İlham Əliyevin Serbiyaya səfəri gözlənilir. Bu barədə Serbiya Milli Assambleyanın sədr müavini Yovan Yaniç jurnalistlərə açıqlamasında bildirib. O qeyd edib ki, Serbiya Prezidenti Aleksandar Vuçiç də Azərbaycana səfər edəcək.

Prezidentin Serbiyaya gözlənilən səfəri Monteneqroda azərbaycanlıların və türklərin iştirakı ilə baş verən hadisələrdən sonra mühüm əhəmiyyət kəsb edir.

Globalinfo.az Monteneqrodakı hadisələr və Prezidentin gözlənilən səfəri ilə bağlı Serbiyada Geostrateji Araşdırmalar Mərkəzinin direktoru Draqana Trifkoviçdən müsahibə alıb.

Həmin müsahibəni təqdim edirik:

– Podqoritsada baş verən bıçaqlanma hadisəsi etnik qarşıdurma yaradıb. Monteneqroda yaşayan azərbaycanlılar və türklər üçün hazırda hansı təhlükə var? Hadisələr necə inkişaf edə bilər?

– Podqoritsada baş verən hadisə Balkan ölkəsindəki gərgin atmosferi əks etdirən güclü ictimai reaksiyaya səbəb oldu. Monteneqro təxminən 630.000 əhalisi olan və ərazisində təxminən 100.000 əcnəbinin yaşadığı kiçik bir ölkədir. Türkiyə vətəndaşları son zamanlar burada investor və ya biznes sahibi kimi getdikcə daha çox görünməyə başlayan qruplardan biridir. Yerli əhali çox sayda xarici vətəndaş axınına qarşı həssasdır və əcnəbilərin cəmiyyətdə nəzarətsiz bir elementə çevrilə biləcəyini düşünür.

Bu hadisə, həmçinin Monteneqrodakı institusional zəiflikləri, yəni təhlükəsizlik və nəzarət boşluğu olduğunu göstərir ki, bu da vətəndaşların aqressiv reaksiya verməsinə şərait yaradır. Hadisədən sonrakı vəziyyət sabitləşməsə, iş yerində inamsızlığın artmasını və xarici investorlar tərəfindən dəstəklənən şirkətlərin və xidmətlərin qeyri-rəsmi boykot edilməsini gözləyə bilərik. Monteneqroda investisiyalar əsasında və ya iş icazəsi ilə yaşayan Türkiyə və Azərbaycan vətəndaşları inzibati prosedurların yavaşlayacağından və ya daha əlverişsiz olacağından qorxurlar.

Türkiyə ilə münasibətlər vizasız rejimin ləğvi qərarı səbəbindən hazırda təhlükə altındadır. Monteneqro hökuməti, həmçinin, əcnəbilərin ölkədə qalmasını tənzimləyən qaydaları sərtləşdirmək niyyətində olduğunu açıqlayıb. Ankara cavab tədbirləri və ya diplomatik gərginliyə səbəb ola biləcək siqnallar göndərib. Vəziyyət gərginləşməyə davam edərsə, bu, Türkiyə və Azərbaycandan investisiyaların azalmasına, iqtisadi əməkdaşlığa məhdudiyyətlər qoyulmasına və ya bu ölkələrdən olan vətəndaşların Monteneqrodan xaricə axınına səbəb ola bilər.

– Prezident İlham Əliyevin Serbiya səfərindən hansı gözləntilər var?

Draqana Trifkoviç

– Belqrad və Bakının rəsmi açıqlamalarına, eləcə də ikitərəfli münasibətlərin tarixinə əsaslansaq, Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin səfəri müxtəlif perspektivlərdən – enerji, siyasi və iqtisadi baxımdan nəzərdən keçirilir.

Geosiyasi kontekstdə Serbiya və Azərbaycan arasında enerji əməkdaşlığı Avropanın Rusiya enerji ehtiyatlarından asılılığını azaltmağı hədəfləyən Qərbin daha geniş strategiyasının bir hissəsi kimi şərh edilə bilər.

Serbiya Bakı ilə əməkdaşlığı təşviq etməklə Avropa İttifaqı və ABŞ tərəfindən dəstəklənən alternativ təchizat mənbələri şəbəkəsinə qoşulur. Belqrad formal olaraq neytrallığını qoruyub saxlasa və bunun siyasi deyil, iqtisadi bir addım olduğunu vurğulasa da, praktikada bu layihə Qərbin enerji siyasətinin şaxələndirilməsinin həyata keçirilməsinə töhfə verir. Beləliklə, Serbiya Rusiya ilə münasibətləri birbaşa pozan ölkə olmaqdan yayınmaqla yanaşı, Azərbaycan qazından öz enerji təhlükəsizliyi üçün istifadə edərək tarazlığı qorumağa çalışır.

– Siyasi sahədə də irəliləyişlər var…

– Serbiya və Azərbaycan arasında siyasi əməkdaşlıq qurmaq üçün potensial var, lakin nəzərə almaq lazımdır ki, bu, hələ dəqiq konturları müəyyən edilməmiş beynəlxalq münasibətlərin geosiyasi yenidən qurulmasından da asılıdır. Azərbaycan Prezidentinin səfəri ikitərəfli dialoqu gücləndirə, Strateji Tərəfdaşlıq Şurasının işini intensivləşdirə və enerji, infrastruktur, kənd təsərrüfatı və informasiya-kommunikasiya texnologiyaları sektoruna investisiya qoyuluşu üçün imkanlar aça bilər.

Eyni zamanda, irimiqyaslı layihələrin həyata keçirilməsi vaxt tələb edir və qlobal bazarla bağlı, həmçinin geosiyasi risklərə məruz qalır, bu da hər iki tərəfdən sıx koordinasiya və konkret addımlar tələb edir. Həmçinin, Serbiyanın özündə mövcud rejimin siyasi legitimliyinin azalmasına gətirib çıxaran qeyri-sabit vəziyyəti də nəzərə almaq lazımdır və bu da hakimiyyətin diqqətini daxili məsələlərə yönəltməsinə səbəb olur ki, nəticədə xarici siyasət öhdəlikləri arxa plana keçə bilər.

Xatırladaq ki, Monteneqronun paytaxtı Podqoritsada yerli sakinin bıçaqlanmasından sonra yaranan iğtişaşlar zamanı Türkiyə vətəndaşı ilə yanaşı, Azərbaycan vətəndaşı 31 yaşlı Yaqub Qurbanov da saxlanılıb. O artıq sərbəst buraxılıb. Qeyd edək ki, polisin müşahidə kameralarına baxdığı və nəticədə, Azərbaycan vətəndaşının hadisə baş verərkən evdə olduğu məlum olub.

Araşdırmalar zamanı məlum olub ki, Həmçinin miqrasiya qaydalarını pozduğuna görə daha 45 nəfər nəzarətə götürülüb. Onlardan 7-si cərimələnib, 8 nəfər barəsində deportasiya qərarı çıxarılıb, 2 nəfər isə istintaq tamamlanana qədər nəzarət altında saxlanılacaq.

Monteneqro Prezidenti Yakov Milatoviç hücumu sərt şəkildə qınayıb və sakitliyə çağırıb. Azərbaycanın Serbiyada Səfirliyi və Monteneqrodakı diplomatik ofisinin yaydığı məlumata görə, Azərbaycan vətəndaşının saxlanılması ilə bağlı Monteneqro hüquq-mühafizə orqanları ilə müvafiq danışıqlar aparılır və məsələ diplomatik kanallar vasitəsilə diqqətdə saxlanılır. Türkiyə Xarici işlər naziri Hakan Fidan Monteneqronun Baş naziri Milojko Spajiç də daxil olmaqla rəsmilərə Türkiyə vətəndaşlarının təhlükəsizliyi və hüquqlarının qorunması ilə bağlı gözləntilərini çatdırıb.

Qeyd edək ki, hər il Azərbaycandan sözügedən Avropa ölkəsinə minlərlə turist gedir. Son 1-2 ildir ki, vətəndaşlarımızın seçimi əsasən Monteneqro olur.

Gülnar Səlimova
Globalinfo.az
İstanbul