Niksondan Trampa: Yeni meydanda köhnə fənd

Milli.Az "Baku Network"da dərc olunmuş məqaləni təqdim edir:

Dünya nizamı - sanki nazik bıçaq üzərindəki tarazlıq kimidir. Bir səhv addım, bir yanlış hərəkət - illərlə diplomatik incəliklə qurulan konstruksiyaların kart evcik kimi çökməsinə səbəb ola bilər. Bu gün Vaşinqton yenidən riskə getməyə və bu təhlükəli tarazlıqda addımlamağa qərar verir. Yenə də sülh, əməkdaşlıq və qarşılıqlı anlaşma dövrünün başlandığı barədə bəyanatlar eşidilir. Ancaq bu sözlərin arxasında daha dərin məqamlar gizlənir - hesablanmış taktika, hiylə və qarşıdakı rəqibin artan iddialarından doğan qorxu.

Ağ Evin oval salonunda Donald Tramp, sehrbaz kimi, vaxtilə Riçard Niksonun uğurla həyata keçirdiyi köhnə bir fəndi təkrarlamağa çalışır. Ancaq bu dəfə şapkadan dovşan deyil, diplomatik kozır - Rusiyanı çıxarmaq istəyir. Tramp Rusiyanı Çinə qarşı mübarizədə öz müttəfiqinə çevirmək niyyətindədir. Bu, sadəcə geosiyasi manevr deyil - bu, uğura can atan çarəsiz cəhd, tarixin gedişatını geriyə çevirməklə bağlı riskli bir bahisdən başqa bir şey deyil.

Nikson soyuqqanlı praqmatik idi və eyni anda iki güclü rəqiblə mübarizənin perspektivsiz olduğunu anlayırdı. Buna görə də o, Moskvaya qarşı güclənmək üçün Pekinlə yaxınlaşma siyasəti yürütmüşdü. İndi isə Tramp şahmat taxtasını tərsinə çevirməyə çalışır - Rusiyanı Çinin orbitindən çıxarmaq ümidilə. Ancaq burada bir məqam var: zaman oyunun qaydalarını kökündən dəyişib.

Dünya artıq 50 il əvvəlki dünya deyil. Çin bir vaxtlar kasıb və qapalı ölkə idisə, bu gün öz iqtisadi "tentaklları" ilə bütün qitələri əhatə edən nəhəng gücə çevrilib. Rusiya isə son illər təcrid və xarici təzyiqlər şəraitində ayaqda qalmağı öyrənərək iqtisadiyyatını və siyasi iradəsini möhkəmləndirib. İndi nə Moskvaya Vaşinqtonun dostluq qucağı lazımdır, nə də onun himayəsi. Kremlin artıq öz fiqurlarını şahmat taxtasında sərbəst hərəkət etdirən təcrübəli oyunçuya çevrildiyi açıq-aydındır.

Buna görə də Trampın "Niksonun tərsinə" manevri dahiyanə gediş yox, təhlükəli illüziya olmaq riskini daşıyır. Tarix güzgü qarşısında təkrarlanan oyunları sevmir - o, hər dəfə qaydaların yenidən yazıldığını öyrədir. Bu partiyada isə kiminsə piyada, kiminsə şah olacağı hələ də qaranlıq qalır.

Vaşinqtonun yeni administrasiyası Moskva ilə münasibətləri yaxşılaşdırmaq məqsədini gizlətmir. Ağ Ev hesab edir ki, Rusiya ilə yaxınlaşma Çinin - ABŞ-ın qlobal arenadakı əsas strateji rəqibinin mövqelərini zəiflədəcək.

Bu yanaşma 1970-ci illərdə Riçard Niksonun SSRİ-ni zəiflətmək üçün Çinlə yaxınlaşma siyasətini xatırladır. Həmin vaxt bu addım uğurlu olmuşdu. Ancaq Donald Trampın indi "Nikson manevrini" tərsinə təkrarlama cəhdi daha az perspektivli görünür.

Nikson hakimiyyətə gələndə demişdi: "Tarixin verə biləcəyi ən böyük şərəf - sülhməramlı adını qazanmaqdır." O bildirirdi ki, məqsədi "bəşəriyyət üçün təhlükəsiz sülh yaratmaqdır". Tramp isə öz sələfinə heyranlığını gizlətmədən, bu sözləri demək olar ki, olduğu kimi təkrarlayır və tarixə sülh gətirən lider kimi düşmək arzusundadır.

Lakin bu iki prezident arasındakı oxşarlıq təkcə sözlərlə bitmir. Əgər Nikson Pekinə Henri Kissincerin rəhbərliyi ilə gizli missiya göndərmişdisə, Tramp da öz nümayəndəsi Stiv Uitkoffu Moskva ilə məhbus mübadiləsi danışıqları üçün göndərdi. Niksonun Çinə qarşı 20 illik izoləsiyanı pozaraq diplomatik əlaqələri bərpa etməsi kimi, Tramp da Rusiya ilə münasibətlərin normallaşdırılması istiqamətində addımlar atdı.

Lakin Nikson dövründən fərqli olaraq, hazırkı vəziyyət tamam başqa reallıq yaradır. O zaman Çin və ABŞ, SSRİ-yə qarşı mübarizə məqsədilə yaxınlaşmışdılar. Bu gün isə Rusiya Çini təhdid kimi görməyə meyilli deyil - əksinə, iki ölkə arasındakı əməkdaşlıq xeyli güclənib. Moskva və Pekin arasındakı yaxınlıq güclü təməllərə əsaslanır: ortaq sərhəd, iqtisadiyyatlarının bir-birini tamamlaması və siyasi rejimlərindəki oxşarlıq. Vladimir Putin və Si Cinpin dəfələrlə vurğulayıblar ki, ölkələri "yaxşı qonşular" və "həqiqi dostlardır". Onlar özlərini rəsmi müttəfiq kimi elan etməsələr də, açıq-aşkar bir-birilərinə qarşı çıxmaq niyyətində deyillər.

Rusiya və Çin arasındakı bu yaxınlaşma böyük ölçüdə ABŞ-ın Rusiyaya qarşı tətbiq etdiyi sanksiyalar və Çinə qarşı ticarət məhdudiyyətləri sayəsində mümkün olub. Bu amillər iki ölkəni yalnız iqtisadi baxımdan deyil, ideoloji cəhətdən də bir-birinə yaxınlaşdırıb. İki ölkə arasındakı ticarət dövriyyəsi artıq 250 milyard dollara yaxınlaşıb. Moskva Pekinə qabaqcıl hərbi texnologiyalar göndərir, əvəzində isə Rusiya kritik əhəmiyyətə malik ikili təyinatlı məhsullar əldə edir. Hətta Mərkəzi Asiyada - maraqlarının kəsişdiyi bölgədə belə, iki ölkə əməkdaşlıqda praqmatik yanaşma nümayiş etdirir.

1970-ci illərin iqtisadi izolyasiyasına düşmüş və yeni müttəfiqə möhtac olan Çindən fərqli olaraq, bugünkü Rusiya ABŞ-a bu qədər möhtac deyil. Amerikanın sanksiyaları gözlənildiyi qədər dağıdıcı olmadı və Rusiyanın Çin texnologiyalarına və bazarlarına çıxışı onların təsirini yumşaltdı. Üstəlik, ABŞ və Rusiya arasındakı iqtisadi əlaqələr olduqca minimaldır ki, bu da Vaşinqtonun təzyiq imkanlarını daha da məhdudlaşdırır.

Vaşinqtonun Moskvaya Niksonun Çin üçün təqdim etdiyi qədər cəlbedici təkliflər irəli sürmək imkanı yoxdur. Bir vaxtlar SSRİ-dən ayrılan və iqtisadi böhran içində olan Çin ABŞ-la əməkdaşlıq sayəsində möcüzəvi inkişaf yoluna qədəm qoymuşdu. Müasir Rusiya isə sanksiyalara baxmayaraq dünya iqtisadiyyatında öz yerini qoruyub saxlayır.

Vaşinqtonun Rusiya ilə Çin arasında nifaq salmaq cəhdi əksinə, onların ittifaqını daha da gücləndirdi. Moskva və Pekində belə qənaətə gəldilər ki, Trampın addımları Qərbin etibarsızlığının növbəti sübutudur. Çin və Rusiya uzunmüddətli maraqlar əsasında əlaqələrini möhkəmləndirməyə davam edərkən, Trampın yanaşması qısa müddətli məqsədlərə - növbəti seçkilərdə uğur görüntüsü yaratmağa hesablanıb.

Nəticədə, Tramp Moskvadan yalnız müvəqqəti güzəştlər əldə edə bilər. Rusiya bəzi məsələlərdə Trampa diplomatik mövqelərini Pekinlə danışıqlarda möhkəmləndirmək üçün müəyyən jestlər edə bilər, lakin strateji xəttdə köklü dəyişiklik gözləməyə dəyməz. "Niksonun tərsinə" ssenarisi açıq şəkildə uğursuz olacaq. Moskva və Pekin qarşılıqlı faydalı əməkdaşlıqdan çıxış edərək Trampın qısamüddətli ambisiyaları naminə riskə getməyə hazırlaşmır. Dörd ildən sonra Tramp Ağ Evi tərk edəcək, Putin və Si isə hakimiyyətdə qalaraq öz siyasi kurslarını davam etdirəcəklər.

Donald Trampın Riçard Niksonun strategiyasını təkrarlayaraq Rusiyanı Çinə qarşı öz tərəfinə çəkmək və bununla da Pekinin mövqelərini zəiflətmək cəhdi ciddi maneələrlə qarşılaşır ki, bu da belə bir planın uğur qazanmasını son dərəcə çətinləşdirir.

Birincisi, son iyirmi ildə Rusiya və Çin arasında ticarət, enerji və hərbi-texniki əməkdaşlıqdan tutmuş geniş sahələri əhatə edən strateji tərəfdaşlıq qurulub. Çin Gömrük İdarəsinin məlumatına görə, 2023-cü ildə iki ölkə arasındakı ticarət dövriyyəsi rekord səviyyəyə - 240 milyard dollara çatıb ki, bu da 2010-cu illərin əvvəlinə nisbətən iki dəfə çoxdur. Rusiyanın Çinə ixracı təkcə enerji daşıyıcıları ilə məhdudlaşmır; Moskva həm də Çinə müasir hərbi və mülki texnologiyalar satır. Belə ki, Çin Rusiya istehsalı olan S-400 zenit-raket komplekslərini və Su-35 qırıcılarını aktiv şəkildə alır. Əvəzində isə Rusiya Çindən silah istehsalı üçün həyati əhəmiyyət daşıyan komponentlər, elektronika və ikili təyinatlı mallar əldə edir.

İkincisi, Moskva ilə Pekin arasında enerji əməkdaşlığı getdikcə güclənir. Rusiya Energetika Nazirliyinin məlumatına görə, 2023-cü ildə Rusiyanın Çinə neft tədarükü 24% artaraq 100 milyon tona çatıb. 2019-cu ildə istismara verilən "Sibir Gücü" qaz kəməri artıq tam gücü ilə işləyir və Çinə illik 38 milyard kubmetr qaz nəql edir. Gələcəkdə Moskva və Pekin "Sibir Gücü-2" adlı daha bir böyük qaz kəmərinin tikintisini planlaşdırır ki, bu da Çinə qaz ixracını ildə 50 milyard kubmetrə qədər artıracaq.

Rusiya və Çin arasında siyasi koordinasiya da misilsiz səviyyəyə çatıb. 2023-cü ilin oktyabrında Vladimir Putinin Pekinə səfəri zamanı tərəflər "ikitərəfli münasibətlərin strateji xarakterini" vurğulayaraq "Qərbin hegemonluğuna qarşı birgə mübarizə aparmağın" vacibliyini bəyan etdilər. Putin və Si Cinpin Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatı (ŞƏT) və BRİKS çərçivəsində koordinasiyanın genişləndirilməsi barədə razılığa gəldilər ki, bu da onların qlobal arenadakı təsirini daha da artırır. Diqqətəlayiqdir ki, 2023-cü ildə BRİKS sammitində təşkilatın genişləndirilməsi barədə qərar qəbul edildi ki, bu da blokun iqtisadi çəkisini artıraraq onun siyasi təsirini gücləndirəcək.

İki ölkə arasındakı iqtisadi əməkdaşlıq ABŞ-ın uğursuz sanksiya siyasəti fonunda daha da möhkəmlənir. Strateji və Beynəlxalq Araşdırmalar Mərkəzinin (CSIS) məlumatına görə, son beş ildə Çin Rusiya üçün ən böyük yüksək texnologiyalı avadanlıq tədarükçüsünə çevrilib ki, bu da Moskvaya Qərb sanksiyalarından itkiləri kompensasiya etmək imkanı verib. Məsələn, 2023-cü ildə Çindən Rusiyaya yarımkeçiricilərin və mikroelektronika komponentlərinin ixracı 58% artıb ki, bu da Rusiyanın bir sıra əsas silah növlərinin istehsalını qoruyub saxlamasına imkan yaradıb.

Təhlükəsizlik sahəsində də Moskva və Pekin birgə hərbi təlimlər keçirərək silahlı qüvvələrinin koordinasiyasını gücləndirirlər. 2022-ci ildə Şərqi Çin dənizində Rusiya və Çin indiyədək ən genişmiqyaslı birgə manevrlərini həyata keçiriblər. Həmin təlimlərdə 10-dan çox gəmi və aviasiya iştirak edib. Rusiya Dövlət Dumasının müdafiə komitəsinin rəhbəri, general-polkovnik Andrey Kartapolov bildirib: "Çinlə birgə təlimlər Avrasiya məkanında strateji sabitliyin təminatında açar rolunu oynayır."

Geosiyasi arenada Rusiya və Çin əsas məsələlərdə vahid cəbhə kimi çıxış edirlər. Pekin Rusiyaya qarşı Qərb sanksiyalarını açıq şəkildə dəstəkləməkdən imtina edib və BMT-də ardıcıl olaraq antirusiya qətnamələrinə qarşı çıxıb. Üstəlik, 2023-cü ilin aprelində Çinin xarici işlər naziri Çin Qan vurğulayıb: "Rusiya ilə tərəfdaşlığımız qarşılıqlı hörmətə əsaslanır və üçüncü ölkələrin təzyiqlərindən asılı deyil."

Qərbin sanksiyalarının yaratdığı iqtisadi çətinliklər Rusiyanın Çinlə əməkdaşlığı genişləndirmək marağını daha da artırdı. 2024-cü ildə Rusiya iqtisadiyyatının 3,6% artması böyük ölçüdə Çinə ixracın artımı ilə əlaqələndirilir ki, bu da Moskva ilə Pekin arasındakı münasibətlərin qırılma ehtimalını daha da azaldır.

Rusiyanı öz xeyrinə oynamağa vadar etmək istəyən Tramp sərt reallıqla üzləşdi: Moskva artıq ABŞ-ı etibarlı tərəfdaş kimi görmür. Rusiya xarici işlər nazirinin müavini Sergey Ryabkov vurğulayıb: "Biz Vaşinqtonda uzunmüddətli dialoq üçün əsas olacaq konstruktiv niyyət görmürük."

Moskva ilə Pekin arasında nifaq salmaq cəhdi əksinə, bu iki gücün daha da yaxınlaşmasına səbəb oldu. Rusiya və Çin ənənəvi olaraq həssas olan sahələrdə - informasiya təhlükəsizliyi və kosmik texnologiyalar sahəsində belə əməkdaşlığı gücləndirirlər. 2023-cü ilin sentyabrında Çin Rusiya ilə Ay stansiyasının birgə tikintisi haqqında saziş imzaladı və Moskvanın beynəlxalq kosmik naviqasiya sistemi yaratmaq təşəbbüsünü dəstəklədi.

Bu tendensiyalar fonunda aydın görünür ki, Trampın "Niksonun tərsinə" modelinə əsaslanan siyasəti təkcə uğursuzluqla nəticələnməyəcək, həm də qlobal güc balansının yenidən formalaşmasını sürətləndirəcək. Bu prosesdə isə Rusiya və Çin zəifləyən Qərb qarşısında lider mövqeyini daha da gücləndirəcək.

İqtisadi Əməkdaşlıq: Qarşılıqlı Ticarətin Sürətli Artımı
Son illərdə Rusiya ilə Çin arasındakı iqtisadi əlaqələr sabit artım nümayiş etdirir ki, bu da onların tərəfdaşlığını dünyanın ən mühüm iqtisadi ittifaqlarından birinə çevirib. Çin Xalq Respublikasının Baş Gömrük İdarəsinin məlumatına görə, 2023-cü ildə iki ölkə arasındakı ticarət dövriyyəsi rekord həddə - 240 milyard dollara çatıb. Müqayisə üçün qeyd edək ki, 2013-cü ildə bu göstərici cəmi 88 milyard dollar idi.

2023-cü ildə Rusiyanın Çinə ixracı 43% artaraq 140 milyard dollara çatıb.
Rusiya ixracatının əsasını enerji daşıyıcıları təşkil edir. 2023-cü ildə Rusiyanın ümumi neft ixracının 42%-i Çinin payına düşüb. "Sibir Gücü" qaz kəməri ilə Çinə qaz tədarükü 54% artaraq 22 milyard kubmetrə çatıb.
Eyni zamanda, Çin Rusiyaya sənaye avadanlıqları və elektronika tədarükündə lider mövqeyə yüksəlib. 2023-cü ildə Çin istehsalı olan dəzgahların, elektronikanın və maşınqayırma üçün komponentlərin ixracı 58% artıb.

Bu göstəricilər qarşılıqlı ticarətin təkcə genişlənmədiyini, eyni zamanda hər iki ölkə üçün kritik əhəmiyyət daşıdığını göstərir. Rusiya əsas texnologiyalara çıxış əldə edib, Çin isə etibarlı xammal təchizatçısı qazanıb.

Enerji Əməkdaşlığı: İnfrastrukturun Genişləndirilməsi
Rusiya ilə Çin arasında enerji sahəsində əməkdaşlıq da güclənir:

"Sibir Gücü-1" qaz kəməri artıq tam layihə gücünə çataraq illik 38 milyard kubmetr qaz nəql edir.
"Sibir Gücü-2" qaz kəmərinin tikintisi ilə bağlı danışıqlar yekun mərhələyə daxil olub. Bu layihə Çinə illik əlavə 50 milyard kubmetr qaz tədarükünə imkan verəcək ki, bu da Çini Rusiya qazının əsas alıcısına çevirəcək və Avropanı geridə qoyacaq.
Rusiya həmçinin Çinə mayeləşdirilmiş təbii qaz (LNG) tədarükünü artırıb - 2023-cü ildə LNG tədarükü 19% artaraq 9 milyon tona çatıb.

Bundan əlavə, Moskva Çinə neft ixracını da aktiv şəkildə genişləndirir. 2023-cü ilin yekunlarına əsasən, Rusiya Səudiyyə Ərəbistanını geridə qoyaraq Çinin ən böyük neft tədarükçüsü olub və Çinin "qara qızıl" tələbatının 19%-ni təmin edib.

Hərbi Əməkdaşlıq: Strateji İttifaqın Gücləndirilməsi
Rusiya və Çin hərbi-texniki sahədə əməkdaşlığı fəal şəkildə inkişaf etdirir:

Çin Rusiyadan 24 ədəd Su-35 qırıcısı alıb ki, bu da 2,5 milyard dollarlıq müqavilə ilə müşayiət olunub.
Çin və Rusiya arasında S-400 zenit-raket komplekslərinin tədarükü üzrə müqavilə imzalanıb ki, bu da Çinin hava hücumundan müdafiəsini əhəmiyyətli dərəcədə gücləndirib.
2023-cü ildə Moskva və Pekin Yaponiya dənizi və Cənubi Çin dənizində birgə hərbi-dəniz təlimləri keçirib. Bu təlimlərdə 10 gəmi və 30 təyyarə iştirak edib.
2022-ci ildə keçirilən "Vostok-2022" təlimlərində Çin kontingenti quru manevrlərində Rusiya hissələri ilə yanaşı əsas rol oynayıb ki, bu da misli görünməmiş addım kimi qiymətləndirilib.

Çinin müdafiə naziri Li Şanfu bəyan edib:
"Rusiya ilə Çin arasındakı tərəfdaşlıq qlobal sabitliyin təminatında və ABŞ-ın diktəsinə qarşı mübarizədə mühüm elementdir."

Qərb sanksiyaları şəraitində Çin Rusiya üçün əsas yüksək texnologiyalı məhsul tədarükçüsünə çevrilib:

2023-cü ildə Çindən Rusiyaya mikroçip tədarükü 52% artıb.
Moskva Pekindən aviasiya sənayesi, gəmiqayırma və pilotsuz uçuş aparatları (PUA) istehsalı üçün müasir komponentlər alır. Məsələn, Çin son bir ildə Rusiyaya təxminən 1,8 milyon dron tədarük edib ki, bu da Moskvanın Ukrayna cəbhəsində strateji üstünlük qazanmasına kömək edib.

İnvestisiya və İnfrastruktur layihələri

Son beş ildə Çinin Rusiyaya yatırımları 42% artıb. Pekin nəqliyyat dəhlizlərinə, limanlara və Uzaq Şərqdəki terminallara fəal şəkildə sərmayə qoyur.
"Şərq poliqonu" adlı layihə Transsibir magistralının modernləşdirilməsini nəzərdə tutur ki, bu da Çinə yük daşımalarını ildə əlavə 20 milyon ton artırmağa imkan verəcək.

Rusiya və Çin beynəlxalq arenada fəal koordinasiya aparır:

BMT çərçivəsində Pekin ardıcıl olaraq antirusiya təşəbbüslərini, o cümlədən Krım və Ukraynaya dair qətnamələri bloklayıb.
2023-cü ildə Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatının (ŞƏT) sammitində tərəflər "Qərbin dünyaya öz qaydalarını qəbul etdirmək cəhdlərinə qarşı mübarizə aparmağın" zəruriliyini vurğulayıblar.
Si Cinpin Vladimir Putinlə görüşü zamanı bildirib:
"Bizim əməkdaşlığımız təsadüfi deyil - bu, uzunmüddətli strategiyadır."

Mərkəzi Asiyada Moskva və Pekinin maraqları kəsişsə də, hər iki tərəf əməkdaşlıq etməyə hazır olduqlarını nümayiş etdirir. Çin Qazaxıstan, Qırğızıstan və Özbəkistanda iqtisadi layihələrini fəal şəkildə inkişaf etdirir, Rusiya isə təhlükəsizlik sahəsində mövqelərini gücləndirir. Belə balans həm münaqişələrin qarşısını almağa kömək edir, həm də ABŞ-ın regiondakı təsirini zəiflədir.

Qərblə qarşıdurma Moskva və Pekinin ortaq ideoloji platforma formalaşdırmasına təkan verdi. Hər iki dövlət ABŞ-ın "hegemoniyasına" qarşı çıxaraq çoxqütblü dünya konsepsiyasını fəal şəkildə dəstəkləyir. Burada Qərbin iqtisadi tədbirləri mühüm rol oynadı:

ABŞ Rusiya əleyhinə 15 mindən çox sanksiya tətbiq etdi, lakin bu məhdudiyyətlər Moskvanın şərqə doğru yönəlməsini yalnız sürətləndirdi.
Çin, xüsusilə energetika, infrastruktur və istehsalat sahələrində Rusiya iqtisadiyyatına ən böyük xarici investor oldu.

... Bütün bu faktorlar Donald Trampın Rusiya ilə Çin arasında nifaq yaratmaq siyasətini uğursuzluğa məhkum edir. Müasir Rusiya-Çin münasibətləri qlobal siyasətdə sistemqurucu elementə çevrilib. Moskva və Pekin öz münasibətlərini elə qurublar ki, onların ittifaqına kənar müdaxilə yolu qapalı qalsın. Vaşinqtonun Moskvadan müəyyən müvəqqəti güzəştlər qoparmaq şansı olsa belə, Rusiyanın Çinlə radikal şəkildə əlaqələri kəsməsi olduqca qeyri-real görünür.

ABŞ daxili siyasi çəkişmələrə və qısamüddətli siyasi manevrlərə başı qarışdığı bir vaxtda Rusiya və Çin uzunmüddətli tərəfdaşlıq quraraq öz iqtisadi və siyasi təsir mexanizmlərini inkişaf etdirirlər. Bu isə onların Qərbin təzyiqlərinə qarşı müqavimət göstərməsinə və qlobal qeyri-sabitlik şəraitində dayanıqlığını qorumağa imkan yaradır.

Lakin XXI əsrin siyasi səhnəsi artıq Soyuq müharibə dövrünün şahmat taxtası deyil; burada fiqurların mövqeyi öncədən müəyyən olunmur və gedişlər onilliklər əvvəldən hesablanmır. Dünya indi xeyli xaotik və proqnozlaşdırılmaz hala gəlib, buna görə də köhnə strategiyanı yeni meydanda oynamaq cəhdi uğursuzluqla nəticələnə bilər.

Vaşinqton hesab edir ki, ritorikanı yumşaltmaq və ənənəvi antirusiya ritorikasını sakitləşdirməklə Moskvaya dostluq vəd edərək onu Pekinin təsir dairəsindən çıxara biləcək. Ancaq amerikalı strateqlər vacib bir məqamı nəzərdən qaçırırlar: Niksonun vaxtilə geosiyasi kombinasiyalar qurduğu Rusiya ilə bu gün Trampın qarşısında dayanan Rusiya tamamilə fərqli ölkələrdir.

SSRİ qüdrətli, lakin silahlanma yarışı nəticəsində tükənmiş və yorğun imperiya idi. Müasir Rusiya isə sanksiyaların sərt sınağından çıxmış, siyasi burulğanlarda manevr etməyi öyrənmiş və güc mərkəzləri arasında məharətlə yol tapmağı bacaran bir dövlətdir.

"Niksonun tərsinə" ideyası öz sadəliyi ilə cazibədar görünə bilər, lakin o, beynəlxalq siyasətin dəyişən məntiqini nəzərə almır. Çin təkcə ABŞ-ın strateji rəqibi deyil; bu, dünyanı ticarət və logistika şəbəkələri ilə sarmış iqtisadi nəhəngdir. Bu, həm də gələcəyə hesablanmış ambisiyalar və tarixi missiyasına möhkəm inamla formalaşan bir ideologiyadır.

Moskva ilə Pekin arasındakı əlaqələri qırmaq sadəcə Rusiyaya sərfəli razılaşma təklif etmək demək deyil; bu, həm də Rusiyanı inandırmaq deməkdir ki, Amerika Çindən daha çox şey vəd edə bilər.

Bəs Vaşinqton Rusiyaya nə təklif edə bilər? Dəfələrlə sərt reallıqla əvəzlənmiş boş vədlərdən başqa nə?

Rusiya ilə "bal ayı"na ümid bağlamaq - ABŞ-ın pələngi ram etməyə çalışdığı, lakin yanındakı əjdahanın artıq oyanmaqda olduğunu görmədiyi təhlükəli bir avantüradır. Ağ Evdə Moskvanın illüziya dolu yaxınlaşmaya aldanacağına ümid edildiyi vaxtda Pekin öz strategiyasını metodik şəkildə həyata keçirir və anlayır ki, dünya artıq köhnə sxemlərin işləmədiyi yeni dövrə qədəm qoyub.

Nikson vaxtilə öz oyununu məharətlə oynamağı bacardı. Ancaq bu yeni geosiyasi şahmat oyununda artıq çox sayda fiqur öz irrasional, gözlənilməz trayektoriyası ilə hərəkət edir. Vaşinqton bu dəfə strateq deyil, başqasının oyununda piyada olmaq riski daşıyır - yəni, keçmişə mərc edən və gələcəyin vacib olduğu dünyada uğur qazanmaq fürsətini itirən tərəf.

Milli.Az