“O qızı tapın” filmi 55 illik yubileyini qeyd

Bakı, 24 sentyabr, Tatyana İvanayeva, AZƏRTAC

Klassik Azərbaycan detektiv filmi “O qızı tapın” bu il 55 illiyini qeyd edir. Sovet milisinin 50 illiyinə həsr olunmuş ekran əsərinin ssenarisini rejissor Həsən Seyidbəyli özü yazıb.

AZƏRTAC xəbər verir ki, milis əməkdaşlarının avtomobil qəzasında bir nəfərin ölümünün təsadüfi deyil, diqqətlə planlaşdırılmış cinayət nəticəsində baş verməsi versiyasını sübut etməsindən bəhs edən film Azərbaycan kinosu tarixində əlamətdar hadisəyə çevrilib. Filmin premyerası 1971-ci il iyulun 5-də Moskvada baş tutub. Bununla belə, ilk nümayiş nazir başda olmaqla Daxili İşlər Nazirliyinin əməkdaşları üçün təşkil olunub və onlar bu ekran əsərinə baxdıqdan sonra filmin yaradıcı kollektivini təbrik edib, peşəkarlıq nöqteyi-nəzərindən onu yüksək qiymətləndiriblər.

Görkəmli Azərbaycan rejissoru Həsən Seyidbəylinin detektiv janrına keçməsi təsadüfi deyildi. Əvvəlcə onun sənədli esseləri Moskvanın “Sovetskaya militsiya” jurnalında dərc olunub. Sonralar oxucular onun hekayələri ilə də tanış olublar. Tezliklə yazıçı-rejissorun qələmə aldığı “Şimaldan Şimala” romanı da çap olunub, məhz bu əsər sonradan filmin ssenarisinə çevrilib. Həsən Seyidbəyli isə bunun novellaya uyğunlaşdırılmadığını dəfələrlə qeyd edib. “Yeni film müstəqil əsərdir”, -deyə o vurğulayıb.

Filmin quruluşçu operatoru Arif Nərimanbəyov, quruluşçu rəssamı Məmmədağa Hüseynov, geyimlərin tərtibatçısı isə tanınmış mədəniyyət xadimi Bədurə Əfqanlı olub. Filmin musiqisini Azərbaycan SSR Xalq artisti Tofiq Quliyev bəstələyib. Musiqiləri ifa edən Azərbaycan Dövlət Simfonik Orkestrinə isə SSRİ Xalq artisti Niyazi dirijorluq edib. Mahnıları məşhur estrada müğənniləri Flora Kərimova və Oktay Ağayev ifa ediblər. Sonuncu müğənni populyar “Kimsən sən” mahnısını oxuyub. Filmə 17,5 milyon tamaşaçı baxıb.

“o qızı tapın” filmi fədakarlıq və peşəkarlıq haqqındadır. Baş qəhrəmanlar super qəhrəmanlar deyil... Həsən Seyidbəyli bu obrazları bütün milis əməkdaşlarına örnək kimi göstərmək niyyətində idi: “Milis əməkdaşlarını təkcə qanunun müdafiəçisi kimi yox, həm də geniş biliyə, səmimiyyətə, özünü qurban verməyə hazır olan insanlar kimi göstərmək istədim. Filmdəki cinayətin spesifik xarakteri mənim üçün xüsusi əhəmiyyət kəsb edirdi. İnanıram ki, vicdanı ləkələnmiş insanlar daha da ağır cinayətlər törətməyə qadirdirlər. Ona görə də film mənəvi cəhətdən sabit olmayanlar üçün xəbərdarlıq rolunu oynayır”.

Ekran əsəri həm janrına, həm də çəkiliş prosesinə görə mürəkkəb filmdir. Çəkiliş yerləri arasında “Moskva” otelinin beton konstruksiyaları, Nardaran qayaları və studiyanın həyətində qurulmuş pavilyon var idi. Çəkilişlər şəhər küçələrində və dəniz kənarında, Bünyad Sərdarov küçəsindəki binaların həyətində və başqa yerlərdə aparılıb.

Milis orqanlarının işini yaxşı bilməsinə baxmayaraq, detektiv janrının xüsusiyyətlərini nəzərə alan Həsən Seyidbəyli yenicə daxili işlər naziri təyin olunan general-leytenant Arif Heydərovu çəkiliş prosesində məsləhətçi qismində iştirak etməyə dəvət edib.

Həsən Seyidbəyli bir rejissor kimi aktyorları hər zaman diqqətlə seçir, onları incitməmək üçün hətta yoxlanış prosesində də hər biri ilə son dərəcə nəvazişli olmağa çalışırdı. Beləliklə, Ziya rolu üçün yoxlanılan Ənvər Həsənov və Elxan Qasımov sonda epizodik rollara çəkiliblər. Həmin rola ən yaxşı namizəd Ramiz Məlikov olub. Milis polkovniki Zeynalov baş rolu istedadlı teatr rejissoru, çəkilişlər zamanı Filarmoniyanın bədii rəhbəri olmuş Şəmsi Bədəlbəyli üçün kinoda ilk təcrübə olub. Cinayətkar qruplaşmanın lideri Şirinov rolunu uzun müddət kinostudiyada səs mühəndisi işləyən və maraqlı insidentdə iştirak edən Ağahüseyn Kərimov canlandırıb. Bağ səhnəsinin çəkilişi zamanı Daxili İşlər Nazirliyinin məsləhətçisi onu axtarışda olan qatillə səhv salıb və artıq ərazi onu yaxalamağa hazır olan əməliyyatçılar tərəfindən mühasirəyə alınıb.

Rüstəm obrazını həmin vaxt Azərbaycan Televiziya və Radio Verilişləri Komitəsinin rejissoru işləyən Tofiq Mirzəyev canlandırıb. Hamlet Xanızadə Dadaş, Eldəniz Zeynalov isə Siyavuş obrazını canlandırıb. Xalidə obrazını Səfurə İbrahimova yaradıb, Əminə rolunu ifa edən Sevil Rəsulova (Qasımova) çəkiliş zamanı 10-cu sinif şagirdi olub. Meyransa xanım rolunu Azərbaycan SSR Xalq artisti Nəsibə Zeynalova ifa edib. Hacıbala obrazını Azərbaycan Dövlət Televiziya və Radio Verilişləri Komitəsinin rejissoru Muxtar Maniyev, Xosrov Miriyevi Hacı Murad Yagizarov, Məlikovu Vyaçeslav Kovtun canlandırıblar.

Həsən Seyidbəylinin “O qızı tapın” filmi 55 il ərzində bir çox aktyor üçün kinoda uğurlu start olub, sovet dövründə keyfiyyətli detektiv film nümunəsi olmaq hüququnu qazanıb. Kifayət qədər vaxt keçməsinə rəğmən, bu ekran əsəri indi də öz aktuallığını qoruyur, onun detektiv süjeti və dərin psixoloji mənası müasir tamaşaçıların və kino tarixi tədqiqatçılarının marağına səbəb olur.

Materialın hazırlanmasında Azərbaycan Dövlət Film Fondunun təqdim etdiyi fotomateriallardan istifadə olunub.