Icma.az
close
up
RU
Öləndə insan beynində nə baş verir?

Öləndə insan beynində nə baş verir?

Icma.az, Lent az saytına istinadən bildirir.

Ölüm anında beynimizdə nə baş verir? Beynin kimyəvi fəaliyyəti, klinik ölüm yaşayan insanların bildirdiyi təcrübələri izah edə bilərmi?

Lent.az-ın xarici mediaya istinadla xəbərinə görə, ölmək həyatın əsas tərəfi olsa da, biz ölərkən beyində baş verənlər haqqında demək olar ki, heç nə bilmirik.

Nevroloq Cimo Borjiqin bunu təxminən 10 il əvvəl "tamamilə təsadüfən" kəşf edib.

"Biz siçanlar üzərində təcrübə aparırdıq və əməliyyatdan sonra beyinlərində baş verən neyrokimyəvi ifrazatları izləyirdik", - Borjiqin müsahibələrinən birində deyib.

Birdən iki siçan ölüb.

Borjiqin siçanların beyinlərindəki ölüm prosesini də müşahidə etmək imkanı əldə edib.
"Bir siçanın beyninə böyük miqdarda serotonin buraxıldı. Bu siçan halüsinasiyalar görürdü?"

Əhval-ruhiyyəni tənzimləyən kimyəvi serotonini görmək Borjiginin marağına səbəb olub.

"Həftə sonu ədəbiyyat araşdırmasına başladım, düşündüm ki, bunun bir izahı olmalıdır. Ölüm prosesi haqqında nə qədər az şey bildiyimizə təəccübləndim".

Miçiqan Universitetində molekulyar və inteqrativ fiziologiya və nevrologiya kafedrasının dosenti Borjiqin bu hadisədən sonra özünü ölüm anında beyində baş verənləri araşdırmağa həsr edib.

O, bu prosesdə kəşf etdiklərinin indiyə qədər güman ediləndən fərqli olduğunu deyir.

Ölümün tərifi

İllərdir ürəyi döyünməyən insanlar klinik cəhətdən ölü sayılırdı.
Ancaq Borjiqin deyir: "Buna ürək tutması deyilir, beyin dayanması haqqında heç nə deyilmir".

Beynin işləməsi üçün çoxlu oksigen lazımdır. Ürək qanı vurmadıqda, oksigen beyinə çatmır.

"Beləliklə, bütün səthi göstəricilərə görə beyin artıq işləmir və ya heç olmasa beyin hiperaktiv deyil, hipoaktivdir", - Borjiqin deyib.

Lakin Borjiqinin komandasının araşdırmaları fərqli bir şey təklif edir.

2013-cü ildə siçanlar üzərində aparılan araşdırmada onlar heyvanların ürəyi dayandıqdan sonra bir neçə nörotransmitterdə aktivliyin artdığını müşahidə ediblər.

"Serotoninin miqdarı 60 dəfə artıb, çubuqumda sizi yaxşı hiss etdirən kimyəvi maddə kəskin şəkildə, təxminən 40-60 qat artıb. Stimullaşdırıcı norepinefrin də təxminən 100 dəfə artıb".

Borjiqin, heyvanlar sağ ikən bu səviyyələrdə kimyəvi maddələrin görülməsinin mümkün olmadığını bildirib.

2015-ci ildə komanda ölmək üzrə olan siçanların beyinləri ilə bağlı başqa bir araşdırma yayıb.

"Hər iki halda, heyvanların 100 faizi son dərəcə yüksək iş beyin fəaliyyəti göstərib", - Borjiqin deyb.

O, gördüklərini beynin yüksək aktivlik, qeyri-adi dərəcədə aktiv vəziyyətdə olması kimi təsvir edir.

Qamma dalğaları 

2023-cü ildə komanda komada olan dörd xəstə və həyatı dəstəkləyən cihazlara yönəlmiş tədqiqatlarını dərc edib.

Bu dörd nəfər ölürdü. Onların həkimləri və ailələri bir araya gələrək bu insanların kömək edə bilməyəcəyinə qərar verdilər.

Yaxınlarının icazəsi ilə xəstələri sağ saxlayan süni nəfəs aparatları söndürülüb.

Tədqiqatçılar hər iki xəstənin beyninin bu anda çox aktiv olduğunu müşahidə ediblər. Xəstələrdə ən sürətli beyin dalğaları olan qamma dalğaları da aşkar edilib. Qamma dalğaları mürəkkəb məlumat emalı və yaddaşla əlaqələndirilir. Bir xəstədə də beyninin hər iki tərəfindəki temporal loblarda aktivlik artıb.

Borjiqin sağ temporoparietal birləşmənin empatiya üçün çox vacib olması ilə tanındığını söyləyir:

"Ürək dayanmasından sağ çıxan və ya az qala ölən bir çox xəstələr bunun onları daha yaxşı insanlar etdiyini və sonradan başqaları ilə empatiya qura bildiklərini söyləyirlər".

Ölümə yaxın təcrübələr 

Ölümə yaxın təcrübələri olan bəzi insanlar həyatlarının gözlərinin önündə parıldadığını görə bildiklərini və ya əsas anları xatırladıqlarını söyləyirlər.

Bir çox insan yoğun bir işıq gördüyünü desə də, bəziləri bədənlərinin xaricində olduqlarını və anı kənardan seyr etdiklərini hiss etdiklərini söyləyirlər.

Borjiqinin tədqiqatında müşahidə edilən yüksək beyin fəaliyyəti bəzi insanların niyə ölümə yaxın təcrübələr keçirdiklərini izah edə bilərmi?

"Bəli, düşünürəm ki, bu, bunu izah edir", - Borjiqin deyie.

"Ürək dayanmasından sağ çıxan insanların ən azı 20-25 faizi ağ işıq gördüklərini, bir şey gördüyünü və görmə mərkəzinin aktivləşdiyini bildirirlər".

Həkim həmçinin ventilyatorları söndürüldükdən sonra beyin fəaliyyəti yüksək olan iki xəstə haqqında məlumat verib. Borjigin “bu vizual təcrübə ilə də əlaqəli ola bilər " deyir və şüurlu görmə qabiliyyətini dəstəkləyən vizual mərkəzlərdə sıx aktivləşmənin müşahidə olunduğunu qeyd edir.

Yeni bir anlayış 

Borjiqin etiraf edir ki, onun insanlar üzərindəki araşdırması çox kiçik olub və biz ölərkən beyində baş verənlərlə bağlı daha çox araşdırmaya ehtiyac var.

Lakin bu sahədə 10 ildən çox araşdırma apardıqdan sonra, Borjiqin üçün bu çox aydın olub: "Ürək dayanması zamanı beyin hipoaktiv deyil, hiperaktivdir".

Bəs beyin oksigen almadığını anladıqda nə baş verir?

"Biz bunu anlamağa çalışırıq. Deməli, ədəbiyyatda çox az məlumat var. Əslində, heç nə məlum deyil", - tədqiqatçı deyir.

Qış yuxusundan danışan Borjiqin öz fərziyyəsini bölüşür: Heyvanlar, ən azı siçanlar və insanlar olaraq, oksigen çatışmazlığının öhdəsindən gəlmək üçün daxili mexanizmimiz var.

"İndiyədək biz beynin ürək dayanmasının günahsız şahidi olduğunu düşünürdük: ürək dayandıqda beyin ölür. İndiki düşüncə belədir: beyin öhdəsindən gələ bilmir və ölür".

Ancaq həkim buna əmin olmadığına israrçıdır.

O hesab edir ki, beyin mübarizədən asanlıqla əl çəkmir. 

Digər böhranlara cavab verdiyi kimi, o da mübarizə aparır: "Qış yuxusu beynin bu vəziyyəti və ya oksigen çatışmazlığını aradan qaldıra biləcək bir mexanizmə sahib olmasının çox gözəl nümunələrindən biridir. Amma bu hələ araşdırılmayəb”.

Kəşf ediləcək o qədər çox şey var

Borjiqin hesab edir ki, onun və komandasının tədqiqatları zamanı öyrəndikləri nəhəng aysberqin görünən hissəsidir və hələ kəşf edilməli çox şey var: “İnanıram ki, beynin hipoksiya (oksigen çatışmazlığı) ilə mübarizə aparmaq üçün başa düşmədiyimiz daxili mexanizmləri var.

“Ürək dayanması yaşayan insanların inanılmaz, subyektiv təcrübələrə sahib olduğunu bilirik və məlumatlar bu təcrübənin artan beyin fəaliyyəti ilə əlaqəli olduğunu göstərir.

"Beləliklə, sual belədir: Ölən beyində niyə yüksək beyin fəaliyyəti yaranır? 

"Biz bir araya gəlib bunu öyrənməliyik, araşdırmalı və bunu başa düşməliyik, çünki ölüm mexanizmini başa düşmədiyimiz üçün milyonlarla insana vaxtından əvvəl ölüm diaqnozu qoyuruq".
 

Hadisənin gedişatını izləmək üçün Icma.az saytında ən son yeniliklərə baxın.
seeBaxış sayı:74
embedMənbə:https://lent.az
archiveBu xəbər 19 Aprel 2025 10:57 mənbədən arxivləşdirilmişdir
0 Şərh
Daxil olun, şərh yazmaq üçün...
İlk cavab verən siz olun...
topGünün ən çox oxunanları
Hal-hazırda ən çox müzakirə olunan hadisələr

Rusiya bankları İran akkreditivlərini qəbul etməyə başlayıblar

20 Oktyabr 2025 15:22see225

La Liqa ABŞ da keçiriləcək “Barselona” “Vilyarreal” matçının ləğv edildiyini açıqlayıb

22 Oktyabr 2025 00:15see206

Qazaxıstan və Azərbaycan arasında süni intellekt və İT sahəsində əməkdaşlıq üçün böyük potensial var Nazirliyin İdarə rəhbəri

20 Oktyabr 2025 17:30see192

AZAL da yarıtmaz idarəçilik, yoxsa... Təyyarələrdə yaranan problemlər nəylə bağlıdır? (VİDEO)

21 Oktyabr 2025 09:20see188

Məşhur tennisçi Devis Kubokunun finalında oynamayacaq

20 Oktyabr 2025 21:39see185

Türkiyədə FETÖ əməliyyatı : 286 nəfər saxlanıldı

22 Oktyabr 2025 06:53see178

Xaricdə saxta təhsil: Valideynlər xəbərsiz, tələbələr savadsız EKSPERT RƏYİ

21 Oktyabr 2025 05:43see165

Yarım əsrimə qədəm qoydum

21 Oktyabr 2025 20:33see161

“Amazon”, “Snapchat” və “Zoom”da problem yarandı

20 Oktyabr 2025 14:39see148

“Həyatın mənası yaşla necə dəyişir? Yeni tədqiqat

21 Oktyabr 2025 15:52see146

Səhər yeməyində turşu yeməyin 5 faydası

21 Oktyabr 2025 02:51see145

İş adamı hava limanında həbs edildi

20 Oktyabr 2025 20:43see142

“Landmark” bu dəfə Sahil Bababyevin idarəçiliyinə keçdi

21 Oktyabr 2025 11:26see141

Naxçıvan məktəblisi “Statistik olimpiada”nın qalibi olub

21 Oktyabr 2025 03:36see141

Bunları yesəniz gec YAŞLANACAQSINIZ

21 Oktyabr 2025 02:37see139

Oyundan sonra duş qəbul edə bilmədilər Atletiko dan UEFA ya şikayət

21 Oktyabr 2025 00:12see139

Xalq artistindən İDDİALI FOTOSESSİYA

20 Oktyabr 2025 17:22see136

Fransada tornado nəticəsində 1 nəfər ölüb, xəsarət alanlar var

21 Oktyabr 2025 03:34see131

Türkiyəni sarsıdan cinayətlə bağlı daha bir nəfər saxlanıldı

21 Oktyabr 2025 01:51see130

Atletiko ya can verməyən Qarabağ Atletik in də öhdəsindən gələ bilər

21 Oktyabr 2025 17:36see129
newsSon xəbərlər
Günün ən son və aktual hadisələri