Ona heykəl qoyulmalıdır Sovetskidə çay içə içə nərd atan bakılı cin haqqında

Kulis.az İlqar Əlfioğlunun yeni yazısını təqdim edir.

1957-ci il iyulun 12-də Sovet kinoteatrlarında “Lenfilm” kinostudiyasında rejissor Gennadi Kazanski tərəfindən çəkilmiş tammetrajlı nağıl filmi – "Qoca Xəttabıç" ekranlara çıxdı.

Film yazıçı Lazar Laginin eyniadlı kitabı əsasında çəkilmişdi.

Etiraf edirəm: Lazar Laginin (əslində, Ginzburq) yaradıcılığını, xüsusilə fantastik əsərlərini yüksək qiymətləndirirəm. Halbuki o, yalnız fantastika janrında yazmayıb. Lakin onun “AВ Patenti”, “Ataviya Proksima”, “Mavi Adam”, “Mayor Vell Endyu” kimi əsərləri sovet fantastikasının əsl inciləridir.
“Qoca Xəttabıç” nağılı isə mənim ən sevdiyim, necə deyərlər, "masaüstü" kitablarımdandır.

Gəlin ideoloji tərəfini bir kənara qoyaq və ədəbiyyat barədə danışaq. Belə ki, şəxsən mən, cin Həsən Əbdürrəhman ibn Xəttab qədər parlaq, obrazlı, inandırıcı və dəqiq təsvir edilmiş başqa nağıl personajı xatırlamıram. Qeyd etmək lazımdır ki, orda "Rahat ibn Lokum", "sim-salabim" tiplı kvazi-Şərqdən əsər-əlamət yoxdur. Lagin cin obrazını yaradarkən ərəb mifologiyasını dərindən bilən bir yazıçı kimi çıxış edir. Əsərdə yeganə qeyri-dəqiqlik budur: mifologiyaya görə, cinlər oddan yaranıblar və insan qiyafəsində aramızda gəzə bilməzlər. Amma müəllif bu “həqiqəti” qurban verməliydi – əks halda kitab heç yaranmazdı.

Nağıl ekrana köçürülərkən əsas rolu canlandıran aktyorun üzərinə çox böyük məsuliyyət düşürdü: nə az, nə çox – 3732 yaşlı cini bəm canlı, bəm də inandırıcı şəkildə göstərmək lazım idi. Kitabdakı Xəttabıç xarakterə malik idi – deməli, ekrandakı Xəttabıç da eyni xarakterə sahib olmalı idi.
Aktor Nikolay Volkov (ata) bu çətin vəzifənin öhdəsindən nəinki 100, hətta 200 faiz gəldi!

Amma məsələ bununla da bitmir.

Siz bilirdinizmi ki, Nikolay Nikolayeviç Aqurov (aktyorun əsl soyadı belədir) Bakı ilə birbaşa bağlıdır?

Doğrudur, o, 1902-ci ildə Kursk vilayətində anadan olub. Amma 1918-ci ildə gələcək qoca Xəttabıçın ailəsi Bakıya köçür və onun atası Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin Maliyyə Nazirliyində kargüzarlıq direktoru statusunda xəzinədarlıq şöbəsinin müdiri vəzifəsini tutur!

Bu bir!!!

Daha maraqlısı budur ki, Nikolay Aqurov və onun böyük qardaşı Yevgeni İrəvandakı kişi gimnaziyasında təhsil alaraq, sonradan birlikdə Bakı Teatr Studiyasını bitiriblər! Onların ilk çıxışları da Bakı teatrının səhnəsində olub.

Bu iki!!!

Sonralar qardaşlar belə qərara gəliblər ki, hər ikisi aktyor olduğu üçün onları səhv salmasınlar deyə, böyüyü ailə soyadını – Aqurov – saxlayacaq, kiçiyi isə Volkov soyadını götürəcək.

...Bu faktları bilməsəydim belə, film versiyasındakı cin Həsən Əbdürrəhman ibn Xəttabın bakılılı olduğuna qəti şübhə etməzdim. Sadəcə, o qocaya özünüz də baxın!

Onun baxışlarına fikir verin! O, tər-təmiz bakılıdır! Hətta elə bil, onu hardasa görmüşəm – ya Sovetskidə, ya da 4-cü Naqornıda - tut ağacının kölgəsində çay içə-içə nərd atırdı!

Bütün bunlara əsaslanıb cəsarətlə bir təklif irəli sürürəm: Bakı parklarından birində qoca Xəttabıçın – əslində, aktyor Nikolay Volkovun – heykəli qoyulsun. Elə film versiyasındakı kimi – kətan kostyumda, “kanotye” şlyapada və burunları dik köhnə başmaqlarda (yadınızdadırsa, cin üç min illik qabarlarına görə təzə ayaqqabı geyməkdən imtina edirdi...)

Əsl bizim adamdı, vallah bizimkidi!