Putin qələbəni necə nüfuzdan salır... Qırmızı Meydanda təkadamlıq PARAD

Rusiya Prezidenti Vladimir Putin uzun illərdir İkinci Dünya müharibəsində qazanılan qələbəni şəxsi siyasi mirası kimi təqdim edir. O, tarixi hadisəni yalnız Rusiya Federasiyasının zəfəri kimi qabardır, müharibədə iştirak edən digər Sovet xalqlarını, həmçinin anti-Hitler koalisiyasındakı digər ölkələrin rolunu ya görməzliyə vurur, ya da bilərəkdən arxa plana keçirir.

Kreml üçün 9 May sadəcə tarixi hadisə deyil, həm də daxili təbliğatın mərkəzi simvoludur – xalqı "böyük qələbə" ətrafında səfərbər etmək, düşmən obrazı yaratmaq və sistemin legitimliyini möhkəmləndirmək vasitəsidir.

Avropada Qələbə Günü mayın 8-də qeyd olunur. Səbəbi sadədir – Almaniya 1945-ci ildə imzalanmış təslim aktı Berlin vaxtı ilə 8 may axşamı qüvvəyə minib. Lakin Moskva bu tarixi dəyişərək öz vaxt qurşağına uyğun mayın  9-a keçirib və illərdir bu günü özünəməxsus ideoloji yüklə müşayiət edir. Hərbi paradlar, təntənəli çıxışlar – hamısı bir məqsədə xidmət edir: keçmişin qələbəsini indiki hakimiyyətin güc nümayişinə çevirmək.

Amma bu il keçirilən paradın fonunda Kremlin yaratmağa çalışdığı "böyük mənzərə" çat verir. Qırmızı Meydan əvvəlki illərlə müqayisədə daha tənhadır. Paradın 80 illiyi kimi simvolik və önəmli ildönümündə iştirak edən liderlərin sayı əvvəlki təntənəli illərlə müqayisədə kəskin azalıb.

Xatırladaq ki, 1995-ci ildə – müharibənin 50 illiyində – Moskvaya 56 dövlət başçısı və BMT-nin baş katibi qatılmışdı. ABŞ prezidenti Bill Klinton, Fransa prezidenti Fransua Mitteran, Çin lideri Ciang Zemin, Almaniya kansleri Helmut Kol və digərləri bu tarixi günü birlikdə qeyd etmişdilər. 2005-ci ildə isə bu rəqəm 50-dən çox idi – ABŞ prezidenti Corc Buş, Fransa prezidenti Jak Şirak və digər dünya liderləri yüksək səviyyəli qonaqlar sırasında idi.

İlk çatlar 2015-ci ildə artıq görünürdü – dəvət olunmuş 68 liderdən cəmi 26-sı Moskvaya gəlmişdi. Və nəhayət, 2025-ci ildə – müharibənin 80-ci ildönümündə – vəziyyət dramatik şəkildə dəyişib. Parad bir vaxtlar olduğu kimi dünya liderlərinin toplaşdığı diplomatik və tarixi hadisə deyil – bu gün Moskva səhnəsində yalnız bir neçə "dost" ölkənin rəhbərləri yer alıb. Nə Qərbin aparıcı liderləri, nə də Yaponiyanın, Cənubi Koreyanın və Kanadanın nümayəndələri tədbirə qatılmayıblar.

Putinin illərlə formalaşdırdığı "qələbə kultu" indi onun təkəbbürlə qurduğu beynəlxalq imicinin nə qədər çökmüş olduğunu göstərir. Ukrayna müharibəsi, beynəlxalq təcrid, sanksiyalar və Rusiyanın geosiyasi sabitliyini itirməsi nəticəsində, 9 May paradı daha çox nostalji xarakterli daxili tədbirə çevrilib. Hərbi texnikaların yeriməsi artıq güc nümayişindən çox, keçmişin qalıqlarına bənzəyir.

Qələbə gününü öz mülkiyyətinə çevirmək cəhdi Putini bu simvolun əsirinə çevirib. İndi artıq dünya liderləri Qırmızı Meydana gəlmirlər – bu həm Rusiya diplomatiyasının uğursuzluğunun, həm də Putin dövrünün ideoloji tənəzzülünün simvoludur.

Elnur Əmirov