Qatıq zəngin probiyotik tərkibi ilə bağırsaq sağlamlığına necə kömək edir?

Sağlam qidalanma bədənin bütün orqanlarının düzgün şəkildə fəaliyyət göstərməsi və ümumi sağlamlığın qorunması üçün əsas tələbatdır. Xüsusilə balanslı qidalanma, ümumi sağlamlığın qorunmasına kömək edən bağırsaq sağlamlığı üzərində birbaşa təsirə malikdir. Bağırsaq sağlamlığını qorumaq və yaxşılaşdırmaq üçün qidalanma rejimində probiyotiklərə, lifli qidalara və fermentləşdirilmiş məhsullara yer verilməlidir. Bağırsaq florasını gücləndirən və probiyotik tərkibi ilə tanınan qidalardan biri də qatıqdır.

Pravda.az qatıq istehlakı ilə bağırsaq sağlamlığı arasındakı əlaqə barədə məlumatları təqdim edir:

Qatığın qida dəyərləri və tərkibi

Qatıq laxtik turşusu fermentasiyası nəticəsində əldə edilən, yüksək qida dəyərinə malik süd məhsuludur. Əsasən protein, yağ və karbohidrat tərkibinə malikdir. Bunların yanı sıra vitaminlər və minerallar baxımından da zəngindir. Qatığın qida dəyəri istifadə olunan südə və istehsal texnikalarına görə dəyişə bilər.

100 qram qatığın kalori dəyəri təxminən 60 kcal civarındadır. Lakin bu dəyər qatığın yağ tərkibinə bağlı olaraq dəyişə bilər. Həmçinin qatıq, vacib vitaminlər arasında yer alan B12 vitamini baxımından da zəngindir. 100 qram qatıq, gündəlik ehtiyac duyulan B12 vitamininin təxminən %10-u ilə %20-si arasında qarşılayabilir.

Qatıq, bağırsaq florasını dəstəkləyən probiyotik bakteriyalar baxımından da zəngin qidadır. Xüsusilə lactobacillus bulgaricus və streptococcus thermophilus bakteriyalarını ehtiva edir. Bu probiyotiklər, qatığın bağırsaq sağlamlığındakı müsbət təsirlərinin əsas səbəblərindən biridir.

Bir mikroorqanizmin probiyotik olaraq təyin edilə bilməsi üçün:

Patogen və toksik olmamalıdır,

Həzm sistemi kanalında canlı qalaraq fəaliyyətini davam etdirə bilməlidir,

Həzm sistemində mövcud olan mədə turşusu və safra duzlarına qarşı dayanıqlı olmalıdır,

Bağırsaqdakı təbii floraya uyğunlaşa bilməlidir,

Əlavə edildiyi məhsulun dadını mənfi təsir etməməlidir,

Göstərilən rəf ömrü boyunca canlı qala bilməlidir,

Zərərli bakteriyaları öldürən antimikrobiyal maddələr ifraz etməlidir.

Bir çox probiyotik mikroorqanizmalar mövcud olsa da, ən çox yayılmışları saccharomyces cerevisiae, lactobacillus və bifidobacterium mikroorqanizmləridir.

Bağırsaq florası olaraq da bilinən bağırsaq mikrobiyotası, milyonlarla mikroorqanizmin meydana gətirdiyi bir ekosistemdir. Sağlam bir bağırsaq florası, həzm sisteminin nizamlı işləməsi üçün vacibdir. Florada yaranan disbalans həzm problemlərinə, şişkinlik, qaz və qəbzlik kimi problemlərə yol aça bilər. Bağırsaq florasındakı balansın qorunmasında probiyotiklər təsirli ola bilər.

Probiyotik qidalar, qidalanma yolu ilə bədənə alınan bağırsaq mikrobiyotasını tarazlayaraq həm bağırsaq sağlamlığını, həm də ümumi sağlamlığı müsbət təsir edən qidalardır. Qatıq, kefir kimi fermentləşdirilmiş süd məhsulları probiyotik tərkibləri ilə tanınan qidalardır. Bu cür qidaların istehlakı bağırsaq mikrobiyotasındakı faydalı bakteriyaların sayını artıraraq zərərli mikroorqanizmlərin çoxalmasını maneə törədir. Aradakı bu balans həzm sisteminin sağlam şəkildə işləməsinə kömək edir.

Qatıq istehlakının həzm sistemi üzərindəki təsirləri

Probiyotik qatıq müntəzəm olaraq istehlak edildikdə həzm sisteminə müsbət təsir göstərir. Bu təsirlərdən bəziləri aşağıdakı kimi sıralanabilir:

Probiyotik bakteriyalar ishalı, qəbzliyi və həzm narahatlıqlarını yüngülləşdirə bilər. Xüsusilə antibiotik istifadəsindən yaranan ishalın qarşısını ala bilər.

Qatığın tərkibindəki probiyotiklər bağırsaq divarındakı mukozal baryerin güclənməsini təmin edir. Beləliklə, bağırsaq keçiriciliyini azaldaraq həzm problemlərinin qarşısını ala bilər.

Müntəzəm qatıq istehlakı, narahat bağırsaq sindromu (IBS) simptomlarını yüngülləşdirə bilər. Aparılan araşdırmalar, probiyotiklərin IBS simptomlarını azalda biləcəyini və bağırsaq hərəkətlərini nizamlayacağını göstərir.

Qatığın faydalarından biri də bağırsaq iltihablarını azaltmağa kömək etməsidir. Probiyotik bakteriyalar, bağırsaq iltihablarına qarşı antiinflamatuar təsir göstərərək bu vəziyyətdən yaranan xəstəlik simptomlarını yüngülləşdirə bilər.

Qatıq laktoz ehtiva edən süd məhsuludur, lakin probiyotik bakteriyalar laktozun daha yaxşı həzm edilməsinə kömək edə bilər. Bu səbəbdən laktoz intoleransı olan bəzi şəxslər qatığı daha yaxşı tolere edə bilərlər.

Adını qatığa bənzəyən yarpaqlarından alan qatıq otu bitkisi də həzm sistemindəki müsbət təsirləri ilə tanınır. Südə əlavə edilib pendir hazırlanan bu bitki, mədə və bağırsaq sağlamlığını dəstəkləyir, spazm aradan qaldırıcı təsir göstərir və həzm sistemindəki iltihablanmanı önləyə bilər.

Bağırsaqlar mikroorqanizmlərin ən çox olduğu yerdir. Burada yer alan mikroorqanizmlər qidaların həzmi, vitaminlərin sintezi və bədənin zərərli patogenlərə qarşı müdafiəsi kimi bir sıra vacib funksiyaları yerinə yetirir.

Bağırsaq florasında infeksiya, istifadə edilən antibiotiklər, alkoqol və siqaret istehlakı, stress və ya yaş kimi amillərə bağlı olaraq disbalans yaranabilir. Yaranan hər hansı bir disbalans, xroniki xəstəliklərə, allergik narahatlıqlara və ya həzm sistemi xəstəliklərinə səbəb ola bilər.

Bağırsaq mikrobiyotası beyinlə bağırsaq arasında əlaqə yaradır. Bu əlaqəyə bağırsaq-beyin ekseni deyilir. Mikrobiyotadakı disbalans, anksiyete və depressiya kimi bəzi ruhi pozuntularla da əlaqələndirilir. Probiyotik qatıq kimi fermentləşdirilmiş süd məhsullarının istehlakı bağırsaq mikrobiyotasının müxtəlifliyini artıraraq bu psixoloji problemləri önləməyə kömək edə bilər.

Qatıq istehlakında diqqət edilməsi lazım olanlar

Hazır qatığın və ev qatığının faydaları olduqca çox olsa da, qatıq istehlak edərkən və alarkən diqqət edilməli bir neçə mühüm nöqtə mövcuddur. Əvvəlcə alış-veriş zamanı məhsul üzərində yazılan məlumatlar oxunmalıdır. Qatığın  son istifadə tarixini yoxlamaq vacibdir. Təbiətə uyğun və qatqısız qatıq məhsulları tərkibindəki qida dəyərləri ilə ümumi sağlamlıq üzərində müsbət təsirlərə malikdir. Bu cür qatıq növlərini seçmək, həzm sistemini nizamlamaya və immunitet sistemini dəstəkləməyə kömək edə bilər.

Bəzi qatıq növləri, xüsusilə meyvə aromalı olanlar, şəkər tərkibli ola bilər. Şəkərin çox istehlakı çəki artımına və metabolik xəstəliklərin riskini artırmağa səbəb ola bilər. Həmçinin, probiyotik qatıq alarkən, tərkibindəki probiyotik bakteriyaların növlərini və miqdarını yoxlamaq da faydalı ola bilər.

Qatığın yağ tərkibi qida dəyərlərini və kalori miqdarına da təsir edir. Tam yağlı qatıq daha çox kalori və yağ ehtiva edərkən, az yağlı qatıq daha az kalori dəyərlərinə malikdir. Bu səbəbdən, yağ istehlakını idarə etmək üçün az yağlı və ya yağsız qatıq məhsulları və ya ev qatığı seçmək daha faydalıdır.

Qatıq laktoz ehtiva edən bir süd məhsuludur. Hər nə qədər qatıqdakı bakteriyalar laktozun həzm edilməsinə kömək etsə də, laktoz intoleransı olan insanlar qatıq istehlakına diqqət etməlidirlər. Çox qatıq istehlakı həzm problemlərinə yol aça bilər. Laktoz intoleransı olan şəxslər, laktozsuz qatıq seçimlərinə yönələ bilər və ya qatığı daha az porsiyalarla istehlak edə bilərlər.

Qatığın soyuducuda saxlanılması da olduqca önəmlidir. Uzun müddət otaq temperaturunda qalan qatıqda bakteriya artışı baş verə bilər. Bu vəziyyət qida zəhərlənmələrinə və müxtəlif sağlamlıq problemlərinə səbəb ola bilər.

Qatığın digər faydaları

Qatıq yalnızca bağırsaq və həzm sağlamlığı ilə əlaqəli müsbət təsirləri ilə tanınsa da, müntəzəm qatıq istehlakı sümük sağlamlığından dəri sağlamlığına qədər bir çox sahədə fayda təmin edir.

Sümük sağlamlığı üçün qatıq istehlakı

Qatıq sümük sağlamlığını dəstəkləyən əsas qidalardan biridir. Bədən üçün vacib olan kalsium mənbəyidir. Kalsium minerali bədəndə sağlam sümük və diş quruluşunun qorunması, qan laxtalanması, əzələlərin düzgün fəaliyyəti və sinir ötürülməsi kimi bir çox vacib funksiyaya malikdir.

Kalsium minerali ilə yanaşı, sümük sağlamlığı üçün önəmli olan digər bir vitamin də D vitaminidir. Bu vitamin bədənin kalsiumu daha yaxşı udmasına kömək edir. D vitamini çatışmazlığı, kalsiumun bədəndə yaxşı udulmasının qarşısını alaraq sümüklərin zəifləməsinə və qırılmasına səbəb ola bilər. Qatıq kimi həm kalsium, həm də D vitamini baxımından zəngin qidalar istehlak etmək, sümükdəki mineral sıxlığını artıraraq yaşla əlaqəli osteoporoz (sümük əriməsi) riskini azaldar.

Qatığın immunitet sistemi üzərindəki təsiri

Qatıq zəngin probiyotik tərkibi və qida dəyərləri ilə immunitet sistemini gücləndirən qidalar arasında yer alır. İmmunitet sistemini dəstəkləyən B12 vitamini, riboflavin (B2 vitamini) və D vitamini kimi vacib vitaminlər ehtiva edir. Bu vitaminlər bədənin infeksiyalara qarşı daha güclü cavab verməsini təmin edir. Həmçinin, D vitamini immun hüceyrələrini aktivləşdirərək viral infeksiyalara qarşı qoruma təmin edir.

Bağırsaq sağlamlığı ilə immunitet sistemi arasında güclü əlaqə mövcuddur. Qatıqdakı probiyotik mikroorqanizmlar bağırsaq florasını tarazlayaraq patogenlərlə mübarizədə bədənə dəstək olur. Bu sayədə, bədən infeksiyalara qarşı daha dözümlü hala gəlir.

Qatığın antiinflamatuar təsiri, bədəndəki xroniki iltihabları azaldaraq immun sisteminin aşırı reaksiya verməsini balanslaya bilər. Müntəzəm qatıq istehlakı, bu çox yönlü faydalar sayəsində immunitet sistemini dəstəkləməkdə mühüm rol oynayır.

Qatığın dəri sağlamlığına təsiri

Qatıq dəri sağlamlığını dəstəkləyən vitaminlər və minerallar ehtiva edir. Xüsusilə B2 və B12 vitaminləri, dəri toxumasının yaxşılaşmasına kömək edə bilər. Qatığın antibakterial xüsusiyyətləri isə çivzə yaranmasını əngəlləyə bilər. Həmçinin tərkibindəki zülallar, dərinin ölü hüceyrələrdən təmizlənməsinə və yenilənməsinə kömək edir. Laktik asid isə dəridəki ləkələrin görünümünü azaldaraq cildin hamar görünməsini təmin edə bilər.

Uşaq inkişafında qatıq istehlakının əhəmiyyəti

Müntəzəm qatıq istehlakı uşaqların həm fiziki, həm də zehni inkişafına qatqı təmin edərək sağlam böyümə prosesinə kömək edir. Zəngin kalsium və zülal tərkibi sayəsində sümüklərin güclənməsinə və sağlam bir skelet quruluşunun inkişafına da dəstək olur. B vitaminləri isə enerji istehsalını artıraraq uşaqların gün ərzində daha enerjili və fəal olmalarına kömək edir.

Bundan əlavə, qatığın digər faydaları belə sıralanabilir:

Kalori tərkibi aşağı, zülal miqdarı yüksək olduğu üçün çəki nəzarətinə kömək edə bilər.

Kalsium tərkibi sayəsində müntəzəm qatıq istehlakı dişlərin sağlamlığını dəstəkləyir.

Qatıq metabolizmanı dəstəkləyən qida maddələrini ehtiva edir. Zülal və kalsium tərkibi, metabolizmanın effektiv şəkildə işləməsinə kömək edir.

Az yağlı qatıq istehlakı xolesterol səviyyəsini azalda bilər.

Qatıq istehlakı vajinal infeksiyaların müalicəsində faydalı ola bilər.

Qatıq beyin funksiyalarını dəstəkləyən vitaminlər və minerallar da ehtiva edir. Xüsusilə B vitaminləri, beyin sağlamlığı üzərində müsbət təsir göstərir.

Əminə Bayramova