Qızxanım nənənin 1918 ci ildə tikdirdiyi Soyuqbulaq Araşdırma

Soyuqbulaq kəndi Laçın rayonunun Qarıqışlaq inzibati ərazi dairəsində tarixi yaşayış məntəqəsidir. Kəndi Qarabağ vulkanik yaylasının Hoçaz dağ silsiləsinin şimal-şərq yamaclarında, Ərtəpə dağının ətəklərində və Həkəri çayının sahilinə yaxın mövqedə yerləşir. Ərazi meşəlik və alp çəmənlikləri ilə əhatəlidir. Kəndin ən yüksək nöqtələri Soyuqbulaq və Ərtəpə zirvələridir.

Göründüyü kimi, Soyuqbulaq həm adını, həm də tarixini bölgənin təbii sərvəti olan bulaqlardan alır. Ərazidə çoxsaylı bulaqlar mövcuddur. Soyuqbulaq-Mişni massivində 150 civarında bulaq olduğu vurğulanır.

Kəndin əsas və əsrarəngiz bulağı 1918-ci ildə kəndin sakinlərinin mənsub olduğu Gəloxçu elindən olan mötəbər və xeyriyyəçi qadın- Qızxanım tərəfindən inşa edilmişdir.

Laçın şəhər sakini, yenidən məskunlaşan rayonun vətəndaş cəmiyyəti liderlərindən olan İsabalı Əsgərov bildirir ki, bu bulaq Soyuqbulaq kəndinin əsas simvolu saymaq olar:

"Soyuqbulaq XIX əsrdə Qarıqışlaq kəndinə məxsus binələrdən biri kimi formalaşıb. Sonradan həmin binədə daimi məskunlaşma baş verib və kənd müstəqil yaşayış məntəqəsinə çevrilib. Adını isə təbii sərin bulaqdan alıb".

Qeyd olunur ki, tarixən kəndin əsas məşğuliyyəti heyvandarlıq olub. Qonur və yaşıl dağ yamacları, zəngin çəmənliklər və su ehtiyatları kənd təsərrüfatı üçün əlverişli şərait yaradıb. Soyuqbulaq ərazisinin yaxınlığında yerləşən Mişni kəndinin coğrafi və təbii xüsusiyyətləri də oxşardır.

"Burada “Yanıx düz”, “Çimənlər”, “Kəvşən”, “Çökəklər”, “Batıxlar”, “Çalbayır” kimi qədim türk toponimləri geniş yayılıb. Bu adlar Soyuqbulaq və ətraf ərazilərin qədim türk məskəni olduğunu sübut edir"- İsabalı Əsgərov bildirir.

1992-ci ildə Soyuqbulaq kəndi Ermənistan Silahlı Qüvvələri tərəfindən işğal edilib. İşğal illərində kənddə qismən yaşayış olsa da, ermənilər evləri və infrastrukturu dağıdıblar. Ərazidəki bulaqların bir çoxu zərər görüb, tarixi bulaq - Qızxanım nənənin inşa etdirdiyi əsrarəngiz çeşmə baxımsız qalıb.

Fotoda: Soyuqbulaq kəndinin sakinləri öz yurdlarını ziyarət edir, əraziyə qayğı göstərirlər

Bu dövrdə kəndin əsas iqtisadi fəaliyyəti tam dayanmış, yerli əhali məcburi köçkün kimi Azərbaycanın müxtəlif rayonlarında məskunlaşmışdı.

Soyuqbulaq kəndi 1 dekabr 2020-ci il tarixində Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin nəzarətinə keçib. Kəndin azad olunması ilə yerli sakinlər arasında doğma yurda qayıdış ümidləri yenidən dirçəlib.

Hazırda kəndin tam bərpası istiqamətində planlar hazırlanır.

Kənd sakinləri hesab edirlər ki, Soyuqbulaq-Mişni massivindəki bulaqların bərpası bölgənin inkişafına ciddi töhfə verə bilər.

İşğal dövründə zərər görmüş bu yaşayış məntəqəsinin yenidən dirçəldilməsi Azərbaycan dövlətinin azad olunmuş ərazilərdə həyata keçirdiyi bərpa siyasətinin mühüm hissəsidir. Bəli, Soyuqbulaq təkcə bir kəndin deyil, bütövlükdə Laçın bölgəsinin yenidən həyat qazanmasının təcəssümüdür.

Məqalə "Pragma" Sosial İnkişafa və Ekologiyanın Qorunmasına Dəstək İctimai Birliyinin Azərbaycan Respublikası Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Agentliyinin maliyyə yardımı ilə həyata keçirilən "Laçın rayonunda su təhlükəsizliyi" layihəsi çərçivəsində hazırlanıb.