QLOBAL DƏYİŞİKLİKLƏR ASTANASINDAYIQ... Qəvami Sadıqbəyli yazır

İkinci Dünya Müharibəsindən sonra qlobal təhlükəsizlik sistemində yeni arxitektura formalaşmışdı.
Amerikada ABŞ Beynəlxalq İnkişaf Agentliyi (USAID) yaradılmışdı. USAİD Amerika Birləşmiş Ştatları hökumətinin müstəqil agentliyi idi. Təşkilat mülki qaydada xarici ölkələrə yardım göstərir və onların inkişaf etməsinə kömək edirdi. Büdcəsi  27 milyard dollardan çox  olan USAID dünyanın ən böyük rəsmi yardım agentliklərindən biri idi.
USAID üzdə xarici ölkələrə yardım edirdi. Reallıqda isə həmin ölkələrdə vətəndaş  cəmiyyətləri, yaxud qeyri-hökümət təşkilatları (QHT) adı altında ABŞ-ın siyasi tələblərini yerinə yetirən cəsus şəbəkələri yaradırdı. Sistem elə idarə olunurdu ki, ayrı-ayrı ölkələrdə fəaliyyət göstərən yerli təşkilatların rəhbərlərindən başqa (Vətəndaş Cəmiyətləri İnstitutlarının ( VCİ)  və Qeyri-Hökümət Təşkilatlarının 
QHT-lərin) çoxsaylı sıravi üzvləri mahiyyət etibarı ilə əslində ABŞ-a cəsusluq etdiklərini bilmirdi.
Bu qurumların rəhbərləri isə öz ölkələrində  demokratiyanın inkişafına  xidmət göstərdiklərini bəyan edir, USAİD tərəfindən  ayrılan milyon dollarla vəsaiti  xımır-xımır yeyirdilər. Sıravi üzvlərə isə bu böyük pulların cüzi bir hissəsi çatırdı.
Nəticə etibarı ilə ABŞ siyasi dairələri müxtəlif ölkələrin daxili işlərində aktiv şəkildə iştirak edir və yerli hakimiyyət əlehinə kütlə formalaşdırırdı.
Çox təəssüf ki, USAİD uzun illər  Azərbaycanda da sərbəst fəaliyyət göstərmişdir. Respublikamızda yüzlərlə VCİ və QHT indi də fəaliyyət göstərir. Bu təşkilatların bir çoxu həqiqətən ölkəmizdə  vətəndaş  cəmiyyətinin və demokratiyanın inkişafına xidmət edir. Lakin USAİD tərəfindən maliyələşən  qurumların səmimi  fəaliyyəti isə şübhə doğurur.
Bunlardan  başqa, ABŞ hökuməti tərəfindən maliyyələşdirilən "Amerikanın Səsi",  "Vaşinqton Post", "Azad Avropa /Azadlıq radiosu" da uzun on illər   xarici ölkələrdə  əsasən insanların fikrini qarışdlrmaqla məşğul olublar. İndi isə Tramp administrasiyası tərəfindən ABŞ-ın başqa ölkələrin daxili işlərinə qarışan və informasiya diversiyası ilə məşğul olan qurumların fəaliyyəti məhdudlaşdırılıb. USAID-ın yüzlərlə ölkədə həyata keçirilən  təxribatçı layihələrin maliyələşdirilməsi  əməliyyatları dayandırılıb. Bu o deməkdir ki, faktiki olaraq əslində milli hökumətlərə alternativ yaradılan təşkilatların və ayrı-ayrı  qüvvələrin fəaliyyətlərinə son verilir.
Bu hadisələrdən sonra uzun illər özlərinə titullu adlar seçən və "demokratiya", "insan haqlarından" ağız dolusu danışan, əslində isə sadə səmimi  insanların hissləri ilə oynayan bəzi təşkilatların  siyasi liderlərinin "bazarı" bağlanıb. Həmin "liderlərin" yürütdüyü ikiüzlü siyasətə inanan minlərlə  həqiqi  vətənpərvər insanlar uzun illər  mərhumiyyətlər yaşamışlar. Bu sadə insanlar ABŞ və  Avropa ölkələrində fəaliyyət göstərən təşkilatların bu liderləri , "demokratiya", insan  haqqları carçılarını"nədən  və nə üçün müdafiə etdiklərinin fərqinə varmırdılar.
İndi dünyamız qlobal dəyişikliklər astanasındadır. Baş verən tarixi - siyasi proseslərin bu mərhələsində  daha diqqətli olmalıyıq.

Qəvami  SADIQVBƏYLİ
17  mart  2025-ci  il