Rəqəmli güzgüdə görünən həqiqətlər

İlham Əliyev: Bu gün Azərbaycanda milli statistika sistemi ardıcıl şəkildə inkişaf etdirilir, rəsmi statistik məlumatların beynəlxalq standartlara uyğun, innovativ yanaşmalar əsasında istehsalı daim diqqət mərkəzində saxlanılır

Bu günlərdə Azərbaycan dünyada ölkəmizə inamın artmasının təsdiqi olaraq daha bir mühüm beynəlxalq tədbirə ev sahibliyi edir. Söhbət Bakıda sentyabrın 24-də işinə başlayan “Statistikanın inkişaf perspektivləri: beynəlxalq layihələrin rolu” mövzusunda III Beynəlxalq Statistika Forumundan gedir. Ümumdünya statistika günü ərəfəsində baş tutan tədbirə 15 ölkənin və 10 beynəlxalq təşkilatın yüksəksəviyyəli nümayəndə heyətləri, nüfuzlu elmi ictimaiyyət nümayəndələri və tanınmış ekspertlər qatılıblar. Forum iştirakçılarına ünvanladığı müraciətində tədbirin önəminə diqqət çəkən Prezident İlham Əliyev bildirib: “Məmnuniyyətlə vurğulamaq istəyirəm ki, bu mötəbər tədbir milli statistika sistemlərinin inkişafı, qlobal statistik təşəbbüslərə inteqrasiya və beynəlxalq əməkdaşlığın dərinləşdirilməsi baxımından xüsusi əhəmiyyət daşıyır”.

Azərbaycan mükəmməl statistika üzərindən çevik dövlət siyasəti həyata keçirir

Statistika ilk baxışda quru rəqəmlər kimi görünə bilər. Lakin bu, yalnız zahiri təəssüratdır. Əslində isə statistika böyük siyasi, sosial-iqtisadi məzmuna malikdir.  Təqdim olunan dövrü statistikalarda yer alan quru rəqəmlərin arxasından milli dövlətlərin və bütövlükdə dünyanın inkişaf mənzərəsi, yaranan yeni tendensiyalar, transformasiya istiqamətləri aydın şəkildə görünür. Buna uyğun olaraq da proqnozlar verilir və gələcək hədəflər müəyyənləşdirilir. Dövlətlərin siyasəti məhz statistika üzərindən formalaşdırılır desək, əsl həqiqəti ifadə etmiş olarıq. Məsələn, hansısa bir ölkədə demoqrafik vəziyyət arzuedilən səviyyədə deyil - əhali qocalır, ölüm doğumu üstələyir. Bütün bunlar rəqəmli güzgüdə - statistikada dərhal diqqət çəkir. Beləliklə, dövlət üçün yeni çağırış yaranır. Demoqrafik vəziyyətin pisləşməsini şərtləndirən səbəblər araşdırılır. Buna müxtəlif amillər - insanların gəlir imkanlarının az olması, səhiyyə sistemindəki vəziyyət, iqlim dəyişmələri, zərərli istehsalatlar və s. təsir göstərə bilər. Dövlət statistikaya istinad etməklə adekvat fəaliyyət istiqamətləri müəyyənləşdirir.

Son illərdə dünya bir sıra çətin dönəmlərdən keçib - təxminən 200 dövləti qısa müddətdə cənginə alan COVİD - 19 qlobal pandemiya sınağı, ayrı-ayrı regionlarda alovlanan müharibələr, ekoloji böhranlar və s. Yenə də kədərli mənzərənin fəsadları statistikada öz əksini tapır. Bunlar milli dövlətlər üçün mənfi xarici təsir amilləridir və təbii ki, hər bir dövlət buna uyğun siyasətə keçid edir. Məsələn, qlobal pandemiya dönəmində biz Azərbaycanda kifayət qədər çevik transformasiya siyasətinin şahidi olduq. Dövlət vətəndaşının yanında olmaq nümunəsi göstərdi, alınan mühüm qərarlar sayəsində həm milli iqtisadiyyatımız qorundu, həm də əhalinin sağlamlığı və sosial müdafiəsi təmin olundu. Beləliklə, aydın şəkildə görünür ki, dövlət siyasətinin çevikliyinin təmin olunmasında hesabatlılıq, düzgün statistikanın təqdim olunması mühüm əhəmiyyət daşıyır. Xüsusilə də son illərdə dünyada baş verən qlobal siyasi, sosial və iqtisadi proseslər fonunda çevik qərarların qəbul edilməsi, onların icra vəziyyətinin qiymətləndirilməsi üçün etibarlı statistikanın təşkili zərurəti qarşıya yeni və daha mürəkkəb vəzifələr qoyur.

Milli statistika sisteminin uğurlu inkişafı Ulu Öndər Heydər Əliyevin adı ilə bağlıdır

Təbii ki, inkişaf etmiş sistem qurulmadan çevik statistikaya artan tələbatı qarşılamaq da qeyri-mümkündür. Prezident İlham Əliyevin bildirdiyi kimi, bu gün Azərbaycanda milli statistika sistemi ardıcıl şəkildə inkişaf etdirilir, rəsmi statistik məlumatların beynəlxalq standartlara uyğun, innovativ yanaşmalar əsasında istehsalı daim diqqət mərkəzində saxlanılır. Eyni zamanda, süni intellekt kimi müasir çağırışlar statistika sahəsində yeni metodologiyaların, alət və yanaşmaların işlənib hazırlanmasını, gələcək hədəflərin düzgün müəyyənləşdirilməsini zəruri edir.

Tədbirdə Azərbaycanın milli statistika sisteminin keçdiyi inkişaf yolu barədə geniş məlumat verilib. Dövlət Statistika Komitəsinin sədri Tahir Budaqov forumda çıxışı zamanı bildirib ki, milli və qlobal çağırışlara layiqincə cavab verməyi özünün əsas hədəfi hesab etməklə qlobal statistika ailəsinin bir üzvü kimi Azərbaycanın milli statistika sistemi də son illər ərzində daim tərəqqiyə can atıb, ciddi islahatlar yolu ilə yeni tələblərə uyğun inkişaf etdirilib. Fikirlərinə davam edən komitə sədri vurğulayıb ki, Azərbaycanda milli statistika sisteminin inkişafı Ümummilli Lider Heydər Əliyevin adı ilə bağlıdır. Ölkədə onun rəhbərliyi ilə yaradılmış hüquqi baza əsasında bazar iqtisadiyyatı prinsiplərinə uyğun milli statistika sisteminin formalaşdırılması prosesinə başlanılıb, sonrakı illərdə uğurla davam etdirilən islahatlar rəsmi statistikanın inkişafına güclü təkan verib, statistikanın inkişafına dair ardıcıl qəbul olunmuş 6 dövlət proqramı uğurla icra edilib. Bu proqramlar çərçivəsində çoxsaylı tədbirlər həyata keçirilib, o cümlədən milli statistik təsnifatların, müasir metodologiyaların hazırlanması və tətbiqi, Milli Hesablar Sisteminin qurulması, yeni statistika sahələrinin yaradılması və təkmilləşdirilməsi, istifadəçilərin statistik məlumatlara olan tələbatının ödənilməsi, elektron statistikanın inkişafı, sahibkarların üzərinə düşən statistik yükün azaldılması, rəsmi statistika istehsalı proseslərinin səmərəliliyinin yüksəldilməsi, keyfiyyəti idarəetmə sisteminin tətbiqi, metaməlumatların işlənilməsi, statistika orqanlarının maddi-texniki bazasının gücləndirilməsi və s. istiqamətlərdə mühüm tədbirlər görülüb. Tahir Budaqovun sözlərinə görə, bunun nəticəsidir ki, ixtisaslaşmış beynəlxalq təşkilatlar tərəfindən aparılmış qlobal qiymətləndirmədə xarici ekspertlər Azərbaycanın milli statistika sistemində həyata keçirilən islahatları yüksək qiymətləndirərək onun beynəlxalq standartlara uyğun olduğunu qeyd edib, Dövlət Statistika Komitəsi “Rəsmi statistika məlumatlarının istehsalı və yayılması” sahəsində nüfuzlu beynəlxalq audit şirkətləri tərəfindən İSO 9001:2015 Keyfiyyəti İdarəetmə Sisteminə dair beynəlxalq uyğunluq sertifikatına layiq görülüb.

Qarşıdan gələn 2026-2030-cu illərin hədəfləri

Layihəsi hazırlanmış və müvafiq dövlət qurumları ilə razılaşdırılmış 2026-2030-cu illərdə rəsmi statistikanın inkişafına dair növbəti Dövlət Proqramında isə Azərbaycanın milli statistika sisteminin qarşısında duran yeni hədəflər göstərilib. O cümlədən beynəlxalq təcrübədən bəhrələnməklə milli statistika potensialının gücləndirilməsi, qabaqcıl milli təcrübə əsasında beynəlxalq metodoloji bazanın təkmilləşdirilməsinə töhfə verilməsi, müasir informasiya və kommunikasiya texnologiyalarından istifadə etməklə statistik innovasiyaların tətbiqinə dair təcrübə mübadiləsi əsas prioritetlərdən biri kimi müəyyənləşdirilib. Hədəflənən nəticələrə çatmaq üçün  Dövlət Statistika Komitəsi bir çox beynəlxalq təşkilatlar və xarici ölkələrin aidiyyəti qurumları ilə əməkdaşlıq edir.

Bakının ev sahibliyi ilə keçirilən “Statistikanın inkişaf perspektivləri: beynəlxalq layihələrin rolu” mövzusuna həsr olunan 3-cü Beynəlxalq Statistika Forumunda isə əsas diqqət Milli Hesablar Sistemi-2025, valyutaların alıcılıq qabiliyyətinin pariteti əsasında Beynəlxalq Müqayisələr Proqramı, əhali və mənzil fondu siyahıyaalınmasının 2030-cu il mərhələsi, Dayanıqlı İnkişaf Məqsədlərinin monitorinqi, həmçinin sahə və çoxsektorlu layihələrlə bağlı məsələlərə yönəldiləcək.

Mübariz FEYİZLİ