Rusiyalı ekspertdən qəza ilə bağlı maraqlı təhlil: “Ya iriçaplı pulemyotla atəş açılıb, ya da…”

"Hazırda bu insidentlə bağlı araşdırma aparılır. Mütəxəssislər ümumi bir mənzərəni əldə edəcəklər. Əgər bu rəsmi araşdırma Rusiyanın günahkar olduğunu göstərərsə, heç bir şübhə yoxdur ki, Rusiya tərəfi öz günahını etiraf edəcək, Azərbaycan hakimiyyətindən və xalqından ən dərin üzrxahlığını dilə gətirəcək və kompensasiya məsuliyyətini öz üzərinə götürəcək."

Bu sözləri rusiyalı politoloq Sergey Markov 

“Cebheinfo.az”-a AZAL-a məxsus Bakı-Qroznı aviareysini həyata keçirən sərnişin təyyarəsinin dekabrın 25-də Qazaxıstanın Aktau şəhəri yaxınlığında qəzaya uğraması ilə bağlı açıqlamasında bildirib. 

"Bu kompensasiya həm təyyarəni itirmiş AZAL aviaşirkətinə, həm də bu faciədə yaxınlarını itirmiş ailələrə veriləcək. Bu cür üzrxahlıq mütləq ediləcək. Amma bu üzrxahlıq yalnız aviasiya komissiyasının mütəxəssislərinin təqdim etdiyi məlumatlar əsasında olacaq, teleqram kanallarındakı isterik çağırışlara əsaslanaraq yox. Bu kanalların bir çoxu Rusiyaya qarşı təxribat xarakterli çağırışlar edir və Qərbin xüsusi xidmət orqanları tərəfindən idarə olunur. 

Rusiyanın nüfuzunu ləkələmək və Rusiya ilə Azərbaycan arasındakı münasibətləri pisləşdirmək məqsədini güdən bu informasiya kampaniyalarının təsiri altında rəsmi Moskva heç bir bəyanat verməyəcək”.

O bildirib ki, əldə olunan məlumatlar əsasında hadisənin rekonstruksiyası təxminən belədir: 

“Təyyarə Ukrayna ordusunun pilotsuz uçuş aparatları ilə hücuma başladığı vaxtda Qroznıya yaxınlaşıb və eyni zamanda hava hücumundan müdafiə sistemi işə düşüb. Görünür, səhv ondadır ki, hava limanının bağlanması barədə vaxtında məlumat verilməyib. Bu, “örtük planı” adlandırılan planın tətbiq olunmaması ilə bağlıdır. 

Buna görə də Bakıdan havaya qalxmış təyyarə Ukrayna ordusunun pilotsuz uçuş aparatları ilə hücumunun başladığı vaxt Qroznı hava limanına enməyə cəhd edib. Hava hücumundan müdafiə sistemi artıq işə düşmüşdü və rəsmi olaraq hava limanı açıq idi.

Bu təyyarə Qroznıya enməyə çalışsa da, bunu edə bilmədi, çünki artıq radioelektron mübarizə sistemləri işə düşmüşdü. Bu sistemlər yalnız Ukrayna ordusunun pilotsuz uçuş aparatlarını deyil, həm də təyyarənin naviqasiya cihazlarını bloklayır".

Ekspertin fikrincə, təyyarə iki dəfə eniş etməyə cəhd edib, lakin eniş alınmadığından Bakıya qayıtmaq qərarına gəlib: 

"Bu hadisə təxminən səhər saat 7:40-8:00 arasında baş verib. Saat 8:16-da təyyarəyə xaricdən zərər dəyir. Pilot PUA hücumundan xəbərsiz olduğu və bu hücum barədə dispetçerin də məlumatsız olduğu üçün pilot bu zərərin quşlarla toqquşma nəticəsində baş verdiyini düşünür. Bu cür hallar kifayət qədər tez-tez baş verir. O, bu barədə dispetçerə məlumat verir.

Dispetçer isə bundan sonra hərbçilərlə əlaqə saxlayaraq, vəziyyətlə bağlı məlumat alır. Hərbçilər pilotsuz uçuş aparatlarının hücumunun davam etdiyini və hava hücumundan müdafiə sisteminin işə düşdüyünü bildirirlər. Bundan sonra dispetçer təyyarəyə vurulan zərərin hərbi xarakterli ola biləcəyi barədə məlumat verir. Nəhayət, yalnız saat 8:21-də Qroznı hava limanının bağlanması ilə bağlı “örtük planı”nın rəsmi şəkildə elan edilməsi haqqında məlumat verilir.

Bu məlumatdan sonra pilotlar qərar qəbul edirlər. Təyyarəyə vurulan zərərin quşlardan deyil, hərbi bir partlayışdan qaynaqlandığını anlayırlar. Bunun quşlardan gələn zərərdən daha ciddi ola biləcəyini nəzərə alaraq, ən yaxın hava limanına eniş qərarını qəbul edirlər. Bu cür hallarda dispetçerlər yalnız tövsiyə verirlər, amma qərarı təyyarə komandiri, yəni baş pilot qəbul edir.

Beləliklə, pilot eniş üçün qərar verir.

Pilot Qroznıya yaxın olan Mahaçqala hava limanına və Manas hava limanına, həmçinin nisbətən uzaq olan Mineralnıe Vodı hava limanına müraciət edir. Lakin görünür ki, bu hava limanlarında da eyni vaxtda “örtük planı” tətbiq olunduğu üçün enişə icazə verilmir. 

Burada, görünür ki, “örtük planı”nın tətbiqi ilə bağlı səhvlər olub. Qroznı üçün bu planın tətbiqi çox gecikib. Onlar artıq Ukrayna ordusunun pilotsuz uçuş aparatlarının hücumunu dəf edirdilər, lakin bu planı hələ tətbiq etməmişdilər. Nəticədə Bakıdan gələn bu təyyarə bir növ tələyə düşüb. Digər hava limanlarında isə ehtiyatlı olmaq üçün “örtük planı” əvvəlcədən tətbiq edilib. Halbuki, Mineralnıe Vodı və ya başqa bir hava limanında bu təyyarəni qəbul etmək mümkündür. Amma artıq həmin hava limanlarında da “örtük planı” tətbiq olunduğu üçün eniş mümkün olmayıb.

Bu şəraitdə təyyarə komandiri ən yaxın açıq hava limanlarını axtarır və yalnız 500 kilometr uzaqlıqda Aktau hava limanının açıq olduğunu görür. O, Aktauya enmək üçün icazə istəyir, icazə alır və ora doğru uçur. Görünür ki, təyyarənin zədələnməsi çox ciddi olmayıb, Qroznı ilə Aktau arasında təxminən 500 kilometr məsafə var və o, bu məsafəni kifayət qədər sabit şəkildə qət edir.

Lakin uçuş zamanı məlum olur ki, partlayış nəticəsində təyyarənin sükan və ya qanad altı idarəetmə sisteminin hidravliki zədələnib. Qanad altlıqları təyyarənin hərəkətini yuxarı, aşağı, sağa və sola istiqamətləndirən dəmir lövhəciklərdir, sükan isə ümumi idarəetmə sistemidir. Nəticədə təyyarənin ümumi istiqamətini müəyyən etmək mümkündür, lakin eniş kimi dəqiq və həssas idarəetmə tələb edən şəraitdə bunu etmək mümkün olmur. Əsasən pilot təyyarəni idarə etmək üçün sol və sağ reaktiv mühərriklərin gücünü tənzimləyir ki, bu da nisbətən təhlükəsiz və yüksək hündürlükdə mümkün olur. Amma aşağı hündürlükdə, yəni eniş zamanı hər saniyə reaksiya tələb edən bir şəraitdə bunu etmək olduqca çətindir”.

O ehtimal edir ki, bu səbəbdən təyyarə eniş zolağına qanadı ilə toxunur və qəza baş verir: 

“Bu qəza nəticəsində bütün ekipaj üzvləri və təyyarənin ön hissəsində olan sərnişinlər həyatını itirir. Təyyarə parçalanır və arxa hissədə oturanlar yaralanır, amma sağ qalmağı bacarırlar.

Hazırda ən mümkün versiya hava hücumundan müdafiə raketinin partlaması hesab olunur, lakin bu, təyyarəyə birbaşa raket zərbəsi ola bilməzdi. 

Əgər raket təyyarəyə birbaşa dəysəydi və ya hətta təyyarənin yaxınlığında partlasaydı, təyyarə dərhal vurulub düşərdi və 500 kilometr məsafə uçmaq mümkün olmazdı. Buna görə də, ya iriçaplı pulemyotla atəş açılıb, bu silahla adətən pilotsuz uçuş aparatlarını vururlar. Ya da çox uzaqda, bəlkə də bir neçə kilometr məsafədə bir raketin partlaması baş verib və onun qəlpələri havada uçaraq təyyarəni zədələyib. Ehtimal var ki, bu, pilotsuz uçuş aparatı tərəfindən atəş açılması və ya partlaması olub.

Bu versiyaları təsdiqləmək üçün həmin anda havada baş verən hadisələrin qeydləri lazımdır. Bundan əlavə, təyyarənin gövdəsində olan güllə və ya qəlpə deşiklərinə ballistik ekspertiza aparılmalıdır. Bu isə müəyyən vaxt tələb edir”.

Ekspert qeyd edib ki, Qərb KİV-lərinə inanmağa ehtiyac yoxdur:

“Çünki onlar hər şeydə Rusiyanı ittiham etməkdə maraqlıdırlar. 

Rusiya “Telegram” kanallarına gəlincə, vurğulamaq istəyirəm ki, hazırda istinad edilən AGPU adlı “Telegram” kanalı Rusiyanın güc strukturlarına yaxın deyil, britaniyalı xüsusi xidmət orqanları ilə sıx əlaqələri olan Mixail Xodorkovski tərəfindən maliyyələşdirilir.

Etiraf etməliyəm ki, bu kanalın işi yaxşıdır və kifayət qədər keyfiyyətlidir, lakin o, obyektiv deyil və Rusiya güc strukturlarının maraqları üçün deyil, onların əleyhinə məlumatlar verir. Bu, Xodorkovskinin əsas informasiya layihələrindən biridir".

Səbinə Uğur
“Cebheinfo.az”

Bizi Telegramda izləyin

Problemlərinizi bizə yazın, şahidi olduğunuz hadisələri çəkib göndərin