Rusun mövhumatı Türkün dəyəridir

İki yüz illik mühasirə müddətində ruslar sadəcə torpaqlarımızı işğal edib iqtisadi gəlir əldə etmədilər, həm də hökmranlıq etdikləri xalqların mənəvi dəyərlərinə də hücum etdilər.

Sovet dövründə bu iki qat çoxaldı. Təzyiqləri qanuniləşdirmək üçün senzura deylən bir maneə yaradıldı ki, orada milli dəyərlər haqqında yazılmış bütün xoş sözlər ilişdi qaldı. Beləcə, biz də fərqində olmadan “müasirləşmək” adı altında hər şeyimizi addım-addım itirdik. Əvvəlcə əlifbamızı dəyişdik, sonra libasımızı, zamanla dilimizi və düşüncə tərzimizi. Rus özünün qoyduğu qadağaları o qədər dərindən təbliğ edirdi ki, oxumuş ziyalı insan utanırdı məsələn, ata-anasının yolu haqqında danışmağa. Mirzə Fətəli Axundov, Cəlil Məmmədquluzadə kimi ziya(n)lıların əli ilə xalqı qamçılayır, hətta üzünə tüpürürdü. Xalqda alçaqlıq kompleksi yarandıqca tək tutanaq kimi öz dəyərlərinə söyməyi görürdü. Axundov dərvişi – insanlığın ali mərtəbəsində oturmuş, əlini-ətəyini dünya malından üzmüş, axirəti üçün yaşayan dərvişi öz əsərində fırıldaqçı bir cadugər etməkdən çəkinmir, kralın xoşuna gəlmək üçün Qarabağlı bir gənci Fransaya aparan Müsyö Jordana isə rəğbət hissi oyatmağa çalışır, Üzeyir Hacıbəylimiz zamanının ən işıqlı insanı Hazı Zeynalabdin Tağıyevi öz əsərlərində ifşa edib təhqir edir və s. Vəziyyət o həddə çatır ki, öz ədaləti ilə məşhur xanlarımızı eyş-işrət dəlisi kimi qələmə veririk. Onlar haqqında saxta rəvayətlər uydururuq. Koroğlu kimi, mifoloji obrazı xanlara, bəylərə qarşı savaşan qaçaq kimi tanıdırıq. Beləcə, zaman axır və biz addım-addım öz dəyərlərimizi necə itirdiyimizin fərqinə varmırıq. Bu hal isə sadəcə bizlərdə - Qərbi özünə müqəddəs ocaq elan etmiş və onlara bənzəməyi özünə məqsəd eləmiş kompleksli xalqlarda belədir. Öz kökünə, soyuna, gələnəyinə bağlı insanlar isə qədimdən üzü bu yana gətirdikləri adətləri əsla unutmaz, lağ hədəfinə çevirməz, sayğılı olar.

Bu yaxınlarda sosial şəbəkələrdə bel çəkmə mərasimini lağa qoyan bir video gördüm. Ürəyim yandı ki, xalqın özünü ziyalı sayanı bu qədər cahildirsə, bəs sadə xalq neyləsin? Dünya artıq xalq təbabətini qəbul edir, alternativ tibb kimi tanıyır. Bizim ölkəmizdə isə bu cür hadisələr küçümsənir və təhqir edilir. Halbuki bel çəkmə mərasiminin 2 saatda insan bədəninə verdiyi sağlamlığı tibb mümkün deyil verə bilməz. Tibbin təklif etdiyi müalicə üsulu dərman, yaxud cərrahiyə ilədir ki, bunların hər ikisi bir şəkildə insan bədəninə ziyan verir. Üstəlik xəstəlik müalicə ilə tam olaraq keçmir. Ancaq bel çəkmə mərasimi ilə şikayət birdəfəlik aradan qalxır. Ona görə də bəzi hallarda mənə elə gəlir ki, sadə xalq çox daha savadlıdır. Bir misal deyim: qadın doğduqdan sonra anası, yaxud qayananası qırx gün onun başında durur, tək qalmağa qoymur. Bunun xalq içindəki səbəbi odur ki, hal anası zaha ananın gözünə görünər, onu öldürər. Əslində, tibbi açıqlaması isə budur ki, yeni doğuş etmiş qadın bədənin bir can çıxıb, ruhundan ruh ayrılıb və o qadının anlayışa, nəvazişə ehtiyacı var. Qırx gün yanında bir insan olduqca zaha qadın özünü daha tez toparlayar. Ancaq müasir günümüzdə nə edirik? Xəstəxanadan çıxırıq hoooppp evdəyik, hamını göndəririk “get uşağımla tək qalım” deyə. Hamı da gedir. Ana və evladı uşağı ilə tək qalır, bunalır, yorulur. Bədəni onsuz da yorğun qadının ruhu da yorulur. Başlayır gizli (bəzən açıq) depressiya. Qadın lohusalıq depressiyasından çıxa bilmir bu hal illər uzunu çəkir. Doğuşdan əvvəl fərqli davranan, düşünən qadın doğuşdan sonra əri ilə fərqli rəftar etməyə başlayır. Ailəiçi travmalar yaranır. Halbuki nənələrimiz bunu 40 gün içində həll ediblər. 40 gün qadına qulluq edirlər, qadın uşağına alışır, onu mənimsəyir. 40 gündən sonra “40 tökmə mərasimi” ilə insan üzərindəki bütün neqativlər silinir və yeni bir mərhələyə başlanılır. İnsanın, xüsusilə zaha ananın və ailə üzvlərinin aurası elə qırxtökmə mərasimi ilə təzələnir. Yəni, sadə bir davranışdır, ancaq ənənədən, təcrübədən süzülüb gəlmiş bir davranışdır. Bu da öz soy-kökünü biləcək qədər savadlı insanların elədiyi adətlərdir. Qəbul edək ki, hər kəs öz ailəsinə soyuna, kökünə bağlı deyil. İndi bu şeylərə mövhumat deyirik, əməl edənləri barmaqla göstərib lağa qoyuruq, savadıszlıqla suçlayırıq, ama anlamırıq ki, əslində savadsız olan bizik ki, barmağımızı hansı gücün qaldırıb öz dəyərlərimizə lağ etdirdiyini görmürük...

Ardı olacaq...

Aynur Qəzənfərqızı