Icma.az
close
up
RU
Sağlamlığımız üçün CİDDİ TƏHDİD Düyüdə zəhərli maddə aşkarlandı

Sağlamlığımız üçün CİDDİ TƏHDİD Düyüdə zəhərli maddə aşkarlandı

Olke.az saytından alınan məlumatlara görə, Icma.az xəbər verir.

Yeni beynəlxalq araşdırma qlobal istiləşmənin düyüdə zəhərli arseniumun səviyyəsinin yüksəlməsinə səbəb olduğunu müəyyən edib. Bu, xüsusilə düyünün əsas qida məhsulu olduğu Asiyanın inkişaf etməkdə olan ölkələrində milyardlarla insanın sağlamlığını təhdid edir.

"Ölkə.az" xəbər verir ki, planetin yarısı düyü ilə qidalanır. Onun 95 faizi iqlim dəyişikliyinə ən həssas olan ölkələrdə yetişdirilir və istehlak edilir. Lakin indi alimlərin sözlərinə görə, sevimli taxıl insanlar üçün potensial olaraq öldürücü hala gəlir. Səbəb torpağın kimyasını dəyişən və arseniumun bitkilərə hopmasını artıran temperaturun və karbon qazının səviyyəsinin artmasıdır.

Siçanotu (arsenium) sel basmış çəltikli torpaqlarda yığıla bilən və taxıllara asanlıqla nüfuz edə bilən təbii elementdir. Onun qeyri-üzvi forması Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı tərəfindən kanserogen kimi qəbul edilib: o, ağciyər, sidik kisəsi və dəri xərçənginə, həmçinin ürək xəstəliklərinə, şəkərli diabetə və uşaqlarda inkişaf qüsurlarına səbəb ola bilər.

ABŞ və Çindən olan alimlər 10 il ərzində Çinin dörd bölgəsində 28 düyü növünü yetişdirib tədqiq ediblər. Nəticələr narahatlıq doğurur: nümunələrin 90 faizində temperatur və CO₂ konsentrasiyaları artdıqca arseniumun səviyyəsi artıb – məhz iqlimşünasların yaxın onilliklər üçün proqnozlaşdırdığı kimi.

Səbəb təkcə qlobal istiləşmə deyil. Alaq otlarını məhv etmək üçün düyü sahələri çox vaxt suda batırılır ki, bu da arseniumu torpaqdan çıxaran anaerob bakteriyaların inkişaf etdiyi oksigensiz bir mühit yaradır. İqlim dəyişikliyi bu prosesi sürətləndirir: isti, karbonla zəngin mühitdə bakteriyalar daha fəal olur.

Heç bir şey dəyişməzsə, 2050-ci ilə qədər təkcə Asiyada yoluxmuş düyü istehlakı nəticəsində 19 milyon insanın xərçəngə tutulması proqnozlaşdırılır. Xüsusilə də Çin, Hindistan, Banqladeş və istehlakın ən çox olduğu digər ölkələrdə. Qəhvəyi düyüyə keçid vəziyyəti xilas etmir - onun tərkibində ağ düyüdən daha çox arsenium var.

Bütün bunlar hakimiyyətin narahatedici passivliyi fonunda baş verir. Əksər ölkələrdə qidada arseniumun miqdarına dair standartlar ya mövcud deyil, ya da olduqca yumşaqdır. Məsələn, ABŞ yalnız uşaq qidasında arseniumu məhdudlaşdırmağı tövsiyə edir, lakin ciddi məhdudiyyətlər qoymur. Aİ-də standartlar var, lakin +2°C iqlim ssenarisi şəraitində düyünün yarısı onları keçəcək.

Alimlər təcili tədbirlər görməyə çağırır: daha az arsenium hopan növlərin seleksiyası, suvarma üsullarının dəyişdirilməsi, istehlakçıların maarifləndirilməsi, yeni nəzarət və emal standartları. Yalnız kompleks yanaşma milyardlarla insanın sağlamlığını qoruya və qlobal ərzaq təchizatının sabitliyini qoruyub saxlaya bilər.

Məsələ ondadır ki, düyü özü iqlim problemlərinin əsas mənbələrindən biridir. Onun becərilməsi antropogen metan emissiyalarının 9 faizə qədərini yaradır, bu isə bütün aviasiyadan 4,5 dəfə çoxdur. Bununla belə, düyü məhsuldarlığı aşağı düşür: quraqlıqlar, daşqınlar və ekstremal temperatur artıq istehsalı zəiflədir.

Bu mürəkkəb məsələni həll etmək üçün bütün dünyada startaplar texnoloji həllər işləyib hazırlayırlar. “MittiLabs” Hindistan-Amerika və Fransanın “CarbonFarm” şirkətləri emissiyaların monitorinqini həyata keçirmək və karbon kreditlərini hesablamaq üçün süni intellekt və peyklərdən istifadə edirlər. Sinqapurda yerləşən “Rizə” isə fermerlərə metan emissiyalarını azaltmağın ən təsirli yollarından biri olan növbəli suvarma üsullarını tətbiq etməyə kömək edir.(Publika.az)

Daha ətraflı məlumat və yeniliklər üçün Icma.az saytını izləyin.
seeBaxış sayı:44
embedMənbə:https://olke.az
archiveBu xəbər 10 May 2025 14:11 mənbədən arxivləşdirilmişdir
0 Şərh
Daxil olun, şərh yazmaq üçün...
İlk cavab verən siz olun...
topGünün ən çox oxunanları
Hal-hazırda ən çox müzakirə olunan hadisələr

Türkiyə və Şimali Kipr mediası Heydər Əliyev irsi barədə materiallar dərc edir

10 May 2025 18:53see190

İspaniya La Liqası: Atletiko qələbəni darmadağınla qazandı

11 May 2025 02:29see155

Ümummilli Lider Heydər Əliyevin 102 illiyi Lerikdə qeyd olunub FOTO

12 May 2025 02:02see150

İlham Əliyev şəhid atalarının dəstəyindən danışarkən kövrəldi

11 May 2025 01:02see149

Prezident Ağdamda Çıxışın TAM MƏTNİ + FOTOLAR (Yenilənib)

11 May 2025 00:00see144

Beton maşını yoldan çıxdı: Əraziyə beton yayıldı VİDEO

11 May 2025 12:32see143

Sakitlik uzun çəkmədi Kəşmirdə partlayış səsləri eşidilir

10 May 2025 19:50see141

ABŞ nümayəndələri Kiyev Təhlükəsizlik Forumuna qatılmadı KONKRET

10 May 2025 20:26see140

Vüsal İsgəndərlidən məhsuldar ötürmə

11 May 2025 01:47see140

Messi həyat yoldaşından ayrılacaq?

11 May 2025 06:36see139

Veneranın yeni sirləri planetoloqları çaşdırır...

10 May 2025 23:16see138

Gerçəkləşməyən uşaqlıq arzusunu 85 il sonra həyata keçirdi

10 May 2025 22:11see136

Batumi qaranlığa qərq oldu

10 May 2025 22:55see134

Bakıdan Pakistan Hindistan atəşkəsinə reaksiya

10 May 2025 20:15see132

Stalin Avropaya hücuma hazırlaşırdı və...

12 May 2025 01:15see131

Ərdoğanla Putin telefonda danışdı Zelenskidən dərhal reaksiya gəldi: Hazıram

11 May 2025 22:17see127

Ukraynanın “MiQ 29” təyyarəsi rusların bazasını məhv edib

10 May 2025 19:23see126

Ulu Öndərin əziz xatirəsinə ehtiram əlaməti olaraq Bağdaddakı səfirliyimiz ziyarət edilib

11 May 2025 18:36see122

İqtisadçı: Mövcud vəziyyətdə siqaret qiymətləri bahalaşmamalıdır

11 May 2025 17:16see121

Makron Ukrayna planlarından danışıb

11 May 2025 18:45see113
newsSon xəbərlər
Günün ən son və aktual hadisələri