Sazın, sözün ÜRFAN NƏFƏSİ

Əkbər QOŞALI

Azərbaycan aşıq sənəti tarixdən gələn ulu səsdir – bəzən könül titrədən bir yanıqlı havada, bəzən haqqın-ədalətin carçısı olan qılınc kimi kəsərli misralarda, bəzən də insan taleyini naxışlayan incə duyğuların ifadəsində yaşayır o... Ustad Aşıq Əli Ürfan (Quliyev) bu böyük sənətin yalnız daşıyıcısı deyil, həm də onu yeni nəfəs, yeni ruhla zənginləşdirənlərdən biridir. Çağdaş saz sənətinin canlı klassiklərindən, böyük aşıq-ozan gələnəyinin qutsal yolunda yürüyənlərdən Aşıq Əli Ürfanın bugün 75 yaşı tamam olur. - Ustadın mənəvi ustadı Aşıq Veysəl necə deyirdi? -
Uzun incə bir yoldayam
Gedirəm mən gündüz-gecə;
Bilmirəm ki nə haldayam
Gedirəm mən gündüz gecə…

Yollar yolçusuz, qollar sazsız, dillər sözsüz qalmasın!

Ustadın yubileyi sadəcə bir ömür tarixinin tamamlanması deyil, həm də bir saz ömrünün hesabatıdır. Çünki ustad sazı sadəcə bir musiqi aləti olmaqda qalmayıb, həm də dil açıb danışan bir tarix bitigi (kitabı) kimidir. Onun misraları könüldən gəlir, könüllərə yol tapır. Elə ona görə də ustadın adı çəkiləndə hər kəsin zehnində “Dilqəmi”nin yanıqlı sədaları ucalır. Necə ki, Aşıq Ədalətin adı gələndə “Yanıq Kərəmi”, Cilli Müseyib xatırlananda “Orta Sarıtel”, Aşıq Xanlar deyiləndə “Baş Sarıtel” yada düşür, eləcə də Aşıq Əli Ürfan adını eşidən hər kəs “Dilqəmi” havasına köklənir sanki.

Ürfan Əli sadəcə bir saz ifaçısı deyil, o, həm də söz ustadıdır. Onun şeirləri yalnız klassik aşıq şeirinin çərçivəsində qalmır, ürfani dərinlikdən gələn, ilahi eşqə və insan taleyinə bağlılıq daşıyan misralarla doludur. Ustadın sənət uğurları, ona bəslənən sevgi təsadüfi deyil, o, bu yolun dərvişidir, öz sazının və sözünün ustad xidmətçisidir.

Şair deyir:
“Bu sabahlar bir qiyamət qopartdı,
Saz Əlinin, Əli sazın eşqinə”… - Bax, bu misralarda da, yalnız bir sazəndənin eşqi deyil, həm də sazın toxunduğu, canlandırdığı ruhda yaşayan minilliklərin səsi, ünü vardır…

Azərbaycan aşıq sənəti, necə deyərlər, yalnız nominal musiqi sayılmamalı, həm də ruh halı, səsin 1001 çalarını ötən hadisə sayılmalıdır; ozan-aşıq sənəti dərin məhəbbətin, üfüqün ötəsinə səslənişin özüdür. Ürfan Əlinin sazında-sözündə bu gözəlliklər çiçək-çiçək, ləçək-ləçək, ürək-ürəkdir...

Aşıq Əli Ürfan öz sazına, öz sənətinə yalnız bir musiqiçi kimi deyil, can verən, ruh gətirən, mənəvi yük daşıyan hadisə kimi baxır. Onun misralarında ulusun dərdləri, sevinc dolu günləri, ağrıları, umudları və güvəncəsi var. O özü də (hələ cavanlıqdan) bu umudun daşıyıcılarından biri olub. Yoxsa, necə deyərlər, özü bal yeyən loğmanın xəstəyə “bal yemə!” hökmü keçməz(di)…
Aşıq Əlinin sənət yoluna nəzər saldıqda, Aşıq Əmrah Gülməmmədov, Mikayıl Azaflı, Hüseyn Saraclı, Kamandar Əfəndiyev, Əkbər Cəfərov, İmran Həsənov, Əlixan Niftəliyev, Ədalət Nəsibov və Xanlar Məhərrəmov… kimi sənətkarlar silsiləsi yada düşür - Onun adı da bu silsilədə özünəxas yerdə dayanır. Bu, yalnız bir ad sıralaması deyil, həm də ulu sənət yolunun davamılılığının, inkişaf yolunun ifadəsidir. Elə buna görə də, Ürfan Əlinin yetirmələri də artıq neçə illərdir səhnələrdə boy verib görsənir, sənətin gələcəyini nişan verirlər.

Ürfan Əlinin bu gözəl yubiley yaşını, sazın ömrə calandığı bu qutlu günü, könül dolusu sözlərlə salamlayıram. Onun sazını gələcək nəsillər də dinləyəcək, onun qoşmaları, gəraylıları yaddaşlarda yaşayacaq, dillərdən düşməyəcək. Ürfan Əli təkcə sazını deyil, həm də sazın ruhunu yaşadan ustadlardandır.

Saza könül verən, sazda yaşayan, sözün sehrini, sazın hikmətini öz taleyində yoğuran ustad aşığımıza könül xoşluğu içində uzun ömür, sağlam can diləyirəm!