Sənət dünyasının əfsanələrindən Mirvari sırğalı qız ... Onun əsrarəngiz Mona Liza ilə oxşarlığı nədir?

Kulis.az Elif Çamlıbelin "Yan Vermeerin ölümsüz sirri: Mirvari sırğalı qız” haqqında təəccübləndirən faktlar" yazısını təqdim edir.

Barokko sənətinin ən məşhur adları arasında yer alan Yan Vermeerin “Mirvari sırğalı qız” tablosunu tanımayan yoxdur.

Vermeer karyerası boyunca qadınların ön planda olduğu çoxsaylı əsərlər yaratsa da, “Mirvari sırğalı qız”ın aldadıcı dərəcədə sadə kompozisiyası onu sənət dünyasının əfsanələri sırasına daxil edib.

Onu bu qədər xüsusi edən isə valehedici baxışlarının arxasında gizlənən sirdir.

Leonardo da Vinçinin şah əsəri “Mona Liza” ilə də müqayisə olunan “Mirvari sırğalı qız” tablosu haqqında bilinməyən maraqlı məqamları açıqlayırıq.

“İnci sırğalı qız”ın həqiqi kimliyi hələ də məlum deyil.

Vermeerin bənzərsiz əsəri elmi aləmi tərəfindən 1665-ci ilə aid edilir.

Tablonun tamamlanma ili dəqiq bilinməsə də, alimlərin bu təxmini tablo haqqında bəzi sirlərin açılmasına kömək edir.

Lakin tabloda təsvir olunan şəxsin kimliyi hələ də sirr olaraq qalır.

Onun sirli şəxsiyyəti bu günə qədər romanlara, filmlərə və teatr tamaşalarına mövzu olub.

Amerikalı roman yazarı Treysi Şevalyeri ilhamlandıran rəsm əsəri 1999-cu ildə romana çevrildi.

2003-cü ildə kitab Skarlet Yohansson və Kolin Firsin baş rollarda çəkildiyi "Mirvari sırğalı qız" bədii filminə, daha sonra 2008-ci ildə London teatrına uyğunlaşdırıldı.

Uydurma hekayəsi maraqlı olsa da, tarixçi J. M. Montiasa görə bu, qeyri- real idi.

1665-ci ildə Hollandiyada baş verən hekayə Vermeer və onun qulluqçusu arasındakı sevgi hekayəsindən bəhs edir. Skarlet Yohansson isə sözügedən filmdə Vermeerin ilham pərisinə çevrilən gənc qadını canlandırıb.

Jurnalistlər Ceyn-Luis Vodoyer və Lourens Ueşlerin sözlərinə görə, rəsmdəki qız əslində Vermeerin öz qızı - sənətçinin 10 övladının ən böyüyü Mariyadır.

Əslində, bu, Mariyanın model olduğu yeganə rəsm deyil.

"Mental Floss"dakı iddialara görə, o, "Rəsm sənəti" və "Mirvari boyunbağılı gənc qadın" rəsmlərində də görünür.

Başqa bir ehtimala görə, "Mirvari sırğalı qız" özü də rəssam ola bilər.

İntibah və barokko sənəti üzrə ekspert Bencamin Binstok da qeyd edir ki, Mariya təkcə "Mirvari sırğalı qız" filmində çəkilməyib.

Onun sözlərinə görə, Mariya “Xanım və qulluqçu”, “Qırmızı Papaqlı Qız” və “Lutlu Qadın” filmlərində də görünür. Üstəlik, hər birində bənzər sırğa taxır.

Binstok iddia edir ki, Mariya Vermeerin rəsmlərinin beşdə birində çəkilmiş bir rəssamdır.

“Mirvari sırğalı qız” tablosunun əvvəllər eşitmədiyiniz bəzi adları da var.

Bəziləri bunlardır: "Sarıqlı qız", "Sarıqlı qızın başı", "Sarıqlı gənc qız" və "Gənc qızın başı".

Əsərin Leonardo da Vinçinin əsrarəngiz "Mona Liza"sına bənzədiyini artıq bilirsiniz.

Hər iki rəsm əsərinin arxasındakı sirr onları oxşar edir, bu da "İnci sırğalı qız"ın “Şimalın Mona Lizası” ləqəbini almasına səbəb olub.

Əvvəldə qeyd etdiyimiz kimi, "Mirvari sırğalı qız" tablosunu unikal edən onun gizlətdiyi sirrdir.

2013-cü ildə ABŞ-ı gəzən rəsm hər dayanacaqda böyük izdiham toplayır.

San Fransiskodakı Gənc Muzeyin kurator köməkçisinin dediyi kimi: “Bəzən cavabsız suallar daha maraqlı olur”.

Əsrarəngiz olan təkcə qız deyil, sırğalar da simvolik ola bilər: Sırğalar dini məna daşıya bilər.

Alimlərin fikrincə, "Mirvari sırğalı qız" əxlaq simvolu ola bilər.

Rəsm əsəri ilə 17- ci əsrin əvvəllərində yaşamış yepiskop Müqəddəs Fransisk de Seylsin təlimləri arasında güclü əlaqə ola bilər.

Fransua de Seylsin təlimlərini anlamağa kömək edən Mental Floss-da tapılan mətn budur: "Həm indi, həm də keçmişdə qadınların qulaqlarından mirvari asması adət olub; Plininin qeyd etdiyi kimi, onlar sallanan mirvarilərə toxunmaqdan həzz alırlar. Amma mən bilirəm ki, Allahın dostu İsaq öz sevgisinin ilk əlaməti olaraq pak Rebekaya sırğalar göndərib. Bu, mənə belə gəlir ki, bu ləl-cəvahiratın ruhani əlaməti var: kişi ilk istədiyi, qadının da sədaqətlə qorumalı olduğu bədənin ilk hissəsi qulaqdır. Ora yalnız iffətli sözlərin dadlı səsi, yəni incilərin şərqdəki ləl- cəvahiratı olan İncilin sözləri girməlidir.”

Vermeerin əsərlərində tez-tez eyni aksesuar və modellərdən istifadə etdiyini bilirik.

Bəzən hətta məkan seçimləri də eyni olur.

Tədqiqatçıların fikrincə, oxşar sırğaları gördüyümüz başqa bir rəsm əsəri isə “Xidmətçisi ilə məktub yazan qadın”dır

Sizə dünyaca məşhur bu sırğaların real olmadığını desək, təəccüblənərdinizmi?

Nəzəri astronomiya professoru Vinsent İke tərəfindən yazılan və 2014-cü ilin dekabrında "New Scientist" jurnalında dərc edilən məqaləyə görə, sırğalardan əks olunan işıq əsl mirvarilərə aid deyil.

Bu gün qara görünən tablonun arxa fonu bir vaxtlar parlaq yaşıl idi.

Bərpa zamanı rəsmin bünövrəsində indiqo və sarı boya qarışıqlarının izləri aşkar edilib.

Vermeerin bu rəsmdə çalmada istifadə etdiyi mavi boya "lapis lazuli" adlı yarı qiymətli daş olan ultramarin piqmentinin üyüdülməsi ilə hazırlanıb.

Boyanın inanılmaz dərəcədə baha olmasına baxmayaraq, Vermeer hətta maddi sıxıntı zamanı belə bundan istifadə etməkdən imtina etməyib.

Vermeer "Mirvari sırğalı qız" və digər rəsmlərində “mexaniki üsullardan” istifadə etmiş ola bilər.

İncəsənət tarixçilərinin araşdırmaları Vermeerin işığı təsvir etmək üçün mexaniki vasitələrdən istifadə etdiyini göstərir.

Məşhur rəssamın bu əsərini də güzgülərdən istifadə edərək hazırlamış kimi görünür.

1881-ci ildə hərracda hollandiyalı hərbi zabit və sənət kolleksiyaçısı Arnoldus Andres des Tombe "Mirvari sırğalı qız" tablosunu cəmi 2 qulden 30 sentə aldı.

Des Tombenin ölümündən sonra əsər 1902-ci ildə Mavritşuis muzeyinə bağışlandı.

İllərdir həmin muzeydə saxlanılan "Mirvari sırğalı qız" Yaponiya, İtaliya və ABŞ-a müxtəlif sərgilər üçün icarəyə verilib.

Lakin 2014-cü ilin iyul ayından sonra rəsmin əsərinin kolleksiyada qalacağı və muzeydən çıxmayacağı qərara alınıb.

Təxminən A2 vərəqi ölçüsündə olan rəsm 44,5 sm x 39 sm ölçüdədir.

Kətan üzərində yağlı boya ilə çəkilmiş tablonun kiçik ölçüsü onu daha da təsirli və güclü edir...