Şərqşünas alim: İsrailin Qəzza şəhərini işğal etmək planı gözlənilən idi

İsrailin genişlənmə siyasəti heç vaxt dayanmayacaq

İsrail Qəzza şəhərinə genişmiqyaslı hücum hazırlayır. Bu barədə İsrailin “Kan” telekanalı məlumat yayıb. Müdafiə naziri İsrael Kats bu əməliyyatı “Gideonun Arabaları 2” adlandırıb və Qəzza şəhərinin artıq əvvəlki kimi olmayacağını bildirib. Bu açıqlama bölgədə gərginliyin daha da artacağından xəbər verir. Görünən odur ki, İsrailin məqsədi Qəzzanı tam nəzarətə götürmək və HƏMAS-ı oradan çıxarmaqdır. 

Şərqşünas alim Samid Bağırov Sherg.az-a İsrailin Qəzzadakı planları, bölgədə baş verən dəyişikliklər və gələcəkdə baş verə biləcək hadisələrin ehtimallarından söz açıb:

"İsrailin Qəzza şəhərini işğal etmək planı gözlənilən idi. Çünki 2023-cü il oktyabrın 7-dən sonra baş verən hadisələr göstərirdi ki, Qəzzanın tamamilə nəzarətə götürülməsi İsrailin əsas hədəflərindən biridir. Əvvəllər Qəzzanın Xan Yunis, Rəfah kimi bölgələrinin bir-biri ilə əlaqələri kəsilmiş, bir çox ərazi İsrailin nəzarətinə keçmişdisə, artıq mərkəzdə yerləşən Qəzza şəhərinin də tam nəzarətə götürülməsi planlaşdırılır. Bu müddət ərzində 60 mindən çox insan həyatını itirib. Rəsmi səhiyyə qurumlarının məlumatına görə 58 minə yaxın insanın ölümü qeydə alınıb. Bu hücumların əsas məqsədi Qəzza zolağını yaşamaq üçün yararsız hala salmaqdır. Əgər Qəzza zolağı tamamilə yararsız vəziyyətə gətirilərsə iki əsas ssenari gündəmə gələcək: ya əhalinin orada saxlanılması və hansısa inzibati qurumun idarə etməsi, ya da əhalinin kütləvi şəkildə köçürülməsi.

Qəzza zolağı dünyanın ən böyük açıq həbsxanası kimi tanınır. İki milyondan çox insana hava, su, qida və digər əsas ehtiyacların verilməsi ciddi şəkildə məhdudlaşdırılıb. Bölgədə böyük aclıq hökm sürür. Əvvəllər İsrail rəsmiləri 2 milyon yarımdan çox insanın idarə olunması məsələsini gündəmə gətirirdi. Lakin son bəyanatlarında baş nazir Benyamin Netanyahunun hökuməti nəinki HƏMAS-ın, hətta Ramallahda yerləşən Fələstin Muxtariyyətinə rəhbərlik edən Mahmud Abbasın administrasiyasının da Qəzzaya daxil olmasına imkan verilməyəcəyini bildirib".

Şərqşünas Beynəlxalq idarəetmə strukturunun təklif kimi irəli sürüldüyünü, son dövrlərdə ortaya çıxan bəzi məlumatların isə bu təklifin reallaşmayacağını göstərdiyini bildirib:

"Məlumata görə İsrail bir sıra Afrika ölkələri, o cümlədən Cənubi Sudanla razılığa gəlib ki, Qəzzadan çıxarılacaq fələstinlilər bu ölkələrdə yerləşdirilsin. İsrail rəsmiləri artıq açıq şəkildə bildirirlər ki, könüllü şəkildə bölgəni tərk edənlərə müəyyən şərait yaradılacaq. Əvvəllər qeyd edildiyi kimi Qəzzada bir çox bölgədə daş üstə daş qalmayıb. Ancaq hələ də tam İsrailin nəzarətinə keçməyən ərazilər var. Əgər İsrail Qəzza şəhərinə tam şəkildə daxil olsa, bölgədə yaşamaq üçün yararlı heç bir yer qalmayacaq. Bu səbəbdən hazırda 2 milyondan çox insanın köçürülməsi məsələsini İsrail ciddi şəkildə həyata keçirməkdədir.

Daha vacib məqam ondan ibarətdir ki, Qəzzanın və digər Fələstin bölgələrinin işğalı təkcə hərbi-strateji məqsədlərlə deyil, həm də İsrail hakimiyyət dairələrinin ideoloji baxışları ilə birbaşa əlaqəlidir. Təxminən bir həftə öncə Qərb mediasında yayımlanan məlumatlara əsasən İsrailin baş naziri Benyamin Netanyahu “Böyük İsrail” ideyasının gerçəkləşdirilməsini həm maddi, həm də mənəvi məsuliyyəti kimi qəbul edir. Bu kontekstdə ABŞ siyasətində də İsrailə yönəlik açıq dəstəklər müşahidə olunur. Məsələn, ABŞ senatoru Ted Kruz məşhur çıxışlarından birində İsrailin müdafiəsini müqəddəs kitabda qeyd olunan Bəni-İsrailin qorunması vacibliyi ilə əsaslandırır. Onun fikrincə İsrailin təhlükəsizliyi dini və ideoloji məsələdir və ABŞ üçün strateji əhəmiyyət daşıyır. Digər tərəfdən, ABŞ prezidenti Donald Tramp da bir müsahibəsində qarşısındakı kiçik kağız və qələmlə İsrailin coğrafi baxımdan nə qədər kiçik olduğunu göstərərək ətrafdakı ərəb dövlətlərinin İsraildən qat-qat böyük olduğunu bildirib. Qərb dairələrində, başda ABŞ olmaqla İsrail ərazilərinin genişlənməsi üçün dəstəklər verilir. Bir sıra beynəlxalq instansiyalarda bu barədə hər hansısa qətanamə qaldıranda da veto qoyur".

Alim hazırkı gedişatın Qəzzada məhdud da olsa nəzarəti əlində saxlayan HƏMAS təşkilatının silahı yerə qoymaq niyyətində olmadığını söyləyib:

"Regiondakı ümumi vəziyyət, xüsusilə Suriyada və İordan çayının qərb sahilində baş verən hadisələr fonunda, HƏMAS və Hizbullah kimi silahlı qrupların müqavimət mövqeyini qoruyub saxlayacağı ehtimalı güclüdür. Bu isə yaxın gələcəkdə bölgədə qarşıdurmaların daha da dərinləşəcəyinə işarə edir.

Suriyada Bəşər Əsədin devrilməsi və üsyançıların müəyyən bölgələrdə hakimiyyəti ələ keçirməsindən sonra müşahidə etdik ki, İsrail Suriyanın Qüneytrə vilayətində və Dəməşq ətrafında strateji əhəmiyyətə malik əraziləri nəzarətə götürdü. Daha sonra isə Dəra və Süveyda bölgələrində, xüsusilə druz icmaları arasında baş verən iğtişaşlarda İsrailin aktiv şəkildə iştirak etdiyi bildirildi. Bu hadisələr onu göstərir ki, İsrail üçün bölgədəki dövlətlərin mövqeyi, hətta Qərbin tərəfdaşları belə, ikinci plandadır, əsas prioritet isə strateji maraqlar və genişlənmə siyasətidir".

Müsahibimiz İsrailin genişlənmə siyasətinin heç vaxt dayanmayacağını deyib: 

"1980-ci illərdə İsrail bir neçə gün ərzində Livanın paytaxtı Beyruta qədər irəliləmişdisə, son dövrlərdə Livanın cənubunda cəmi 7-10 km-lik bir sahədə belə irəliləyə bilmədi. Bu fakt bölgədə fəaliyyət göstərən silahlı qruplar üçün bir siqnaldır. Əgər silah yerə qoyularsa, İsrail öz genişlənmə siyasətini daha sürətli və rahat şəkildə həyata keçirə bilər. Ona görə də bu təşkilatlar özlərinin varlığını və hədəflərini qorumaq üçün silahlı müqaviməti davam etdirməkdə qərarlıdırlar".