Şəxsi məlumatların qorunması, fiziki şəxslərin hüquqlarının mühafizəsi: qanunvericiliyin təsiri

Şəxsi məlumatların qorunması, müasir cəmiyyətdə insanların ən vacib hüquqlarından biri olaraq, hüquqi çərçivələrdə öz əksini tapır. Hər bir fiziki şəxs öz şəxsi məlumatlarının məxfiliyini və təhlükəsizliyini qorumağa haqqı vardır. Şəxsi məlumatların qorunması ilə bağlı qanunvericilik, insanların öz məlumatlarının nəzarətsiz toplanmasından və istifadəsindən qorunmasına yönəlmişdir.

Mövzu ilə bağlı Bakıvaxtı.az-a açıqlama verən hüquqşünas Rüstəm Əzimzadə bildirib ki, Azərbaycanda şəxsi məlumatların qorunması ilə bağlı əsas qanunvericilik aktı “Fərdi məlumatlar haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununudur. Bu qanun, fiziki şəxslərin şəxsi məlumatlarının məxfiliyini təmin edir və həmin məlumatların icazəsiz toplanmasını, işlənməsini və yayımlanmasını qadağan edir. Qanun, şəxsi məlumatların istifadəsinin yalnız qanuni əsaslarla və müvafiq hüquqi icazələrlə həyata keçirilməsini təmin edir.

Onun sözlərinə görə, şəxsi məlumatların qorunması ilə bağlı qanunvericilik, fiziki şəxslərə bir sıra hüquqlar tanıyır:

"Fiziki şəxslər onların haqqında toplanan şəxsi məlumatlara nəzarət etmək hüququna malikdirlər. Bu, şəxsi məlumatların kimlər tərəfindən və hansı məqsədlə toplandığını, işlənildiyini və saxlanıldığını bilmək və həmin məlumatları idarə etmək imkanı verir. Bu hüquq, şəxsə onun məlumatlarının hüquqi və etik əsaslarla işlənməsini təmin edir. Şəxsi məlumatların qorunması qanunvericiliyi fiziki şəxslərə öz şəxsi məlumatlarını əldə etmək və onlarla bağlı məlumatlı olmaq hüququ verir. Yəni, fiziki şəxs məlumatlarının işlənməsi və saxlanması barədə məlumat tələb edə bilər və həmin məlumatları öyrənmək hüququna malikdir. Fiziki şəxslər öz məlumatlarının düzgünlüyünü təmin etmək hüququna sahibdirlər. Əgər şəxs öz məlumatlarının səhv və ya qeyri-dəqiq olduğunu aşkarlasa, həmin məlumatların düzəldilməsi və ya yenilənməsi tələb oluna bilər. Bu hüquq, şəxsi məlumatların doğruluğunu və etibarlılığını qorumaq məqsədilə mühüm əhəmiyyət kəsb edir".

Müsahibimiz qeyd edib ki, şəxsi məlumatların qorunması haqqında qanunvericilik, fiziki şəxslərə şəxsi məlumatlarının silinməsi hüququnu da verir. Bu, məlumatların artıq istifadə edilmədiyi və ya qanuni əsaslarla işlənmədiyi hallarda həyata keçirilə bilər. Beləliklə, fiziki şəxs istədiyi zaman öz məlumatlarının silinməsini tələb edə bilər. Fiziki şəxslər məlumatlarının işlənməsinin müəyyən məqsəd və qaydalarla məhdudlaşdırılmasını tələb edə bilərlər. Məsələn, şəxsi məlumatların yalnız müəyyən bir məqsədlə işlənməsi və ya istifadə olunması halları üçün şəxsin razılığı alınmalıdır. Bu hüquq, fiziki şəxslərin məlumatlarının yalnız zəruri və məqsədli şəkildə istifadə olunmasını təmin edir.

Rüstəm Əzimzadə:Məlumatları icazəsiz toplayan və ya yanlış istifadə edən fiziki və hüquqi şəxslər cəzalandırıla bilər

R.Əzimzadə diqqətə çatdırıb ki, qanunvericilik şəxsi məlumatların qorunmaması və ya icazəsiz toplanması hallarında ciddi hüquqi nəticələr nəzərdə tutur:

"Məlumatları icazəsiz toplayan və ya yanlış istifadə edən fiziki və hüquqi şəxslər cəzalandırıla bilər. Bu cəzalar, həm maddi, həm də hüquqi baxımdan müxtəlif tədbirləri əhatə edə bilər. Məlumatların qorunmaması ilə bağlı hüquqi tədbirlər şəxsi məlumatların təhlükəsizliyini artırmağa və fiziki şəxslərin hüquqlarını qorumağa yönəlmişdir. Şəxsi məlumatların qorunması, yalnız milli qanunvericiliklə məhdudlaşmır. Beynəlxalq səviyyədə də şəxsi məlumatların qorunmasına dair razılaşmalar və qanunlar mövcuddur. Məsələn, Avropa İttifaqının Ümumi Məlumatların Qorunması Qanunu (GDPR) dünya üzrə şəxsi məlumatların qorunması ilə bağlı ən mühüm beynəlxalq hüquqi çərçivələrdən biridir. Bu cür beynəlxalq razılaşmalar və qanunlar, fiziki şəxslərin hüquqlarını qorumağa kömək edir və müxtəlif ölkələr arasında məlumat mübadiləsi zamanı şəffaflığı təmin edir".

Hüquqşünas diqqətə çatdırıb ki, şəxsi məlumatların qorunması, müasir cəmiyyətdə insan hüquqlarının əsas komponentlərindən biridir. Azərbaycanda qəbul olunan qanunvericilik, fiziki şəxslərə öz məlumatlarına nəzarət etmək, düzgünlüyünü təsdiq etmək, silinməsini tələb etmək və məlumatların işlənməsinin məhdudlaşdırılmasını istəmək hüququ verir. Bu hüquqlar, hər bir fiziki şəxsin məlumatlarının təhlükəsizliyini və məxfiliyini qorumağa imkan yaradır. Beləliklə, şəxsi məlumatların qorunması qanunvericiliyi, hüquqi və etik baxımdan şəxsi məlumatların təhlükəsizliyi üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edir.

Əli Hüseynov