Siqaret mafiyası nə qədər qazanır? KONKRET

Son aylarda Azərbaycanda siqaret qaçaqmalçılığı ilə bağlı aparılan əməliyyatlar nəticəsində bir sıra şəxslər həbs edilib.

KONKRET.az bildirir ki, istintaq materiallarında adı keçən əsas fiqurlar bunlardır: “Baku Hovsan International Trade Sea Port”la əlaqəli iş üzrə Ruslan Eyyubov, Rəşad Daşdamirov, liman əməkdaşları Zaur Həşimov, Fərrux Haqverdiyev, gömrük orqanlarında çalışan Fərid Usubov, eləcə də daşınma və saxlama prosesində iştirak edən Elçin Rüstəmov, Fəriz Məmmədov, Firuz Əliyev, Amil Cəbrayılov, Ələsgər İsmayılov və Rövşən Tağıverdiyev. Digər bir iş üzrə gəmi kapitanı Elşən Əhmədov, mexanik və dənizçi də aksiz markasız siqaretlərin qanunsuz dövriyyəsində ittiham olunaraq həbs ediliblər. Rəsmi məlumatlara görə, bu işlərdə söhbət milyonlarla manat dəyərində tütün məmulatının ölkəyə qeyri-qanuni gətirilməsindən gedir.

Bu siyahı təkcə konkret şəxslərin adları deyil, daha böyük bir problemin konturlarını göstərir. Siqaret qaçaqmalçılığı Azərbaycanda artıq təsadüfi gəlir axtarışından çıxaraq planlı, mərhələli və “özünü doğruldan” bir fəaliyyət modelinə çevrilib. Bu modelin mərkəzində insanın risklə qazanc arasında apardığı daxili hesab dayanır. Qaçaqmalçılığa cəlb olunan şəxslərin əksəriyyəti bunu klassik cinayət kimi yox, “sistemdən ağıllı şəkildə yararlanmaq” kimi qavrayır. Onların psixologiyasında bu fəaliyyət oğurluq deyil, fürsətdir.

Azərbaycanda aşkar olunan faktlar göstərir ki, qaçaqmalçılıq əsasən dəniz yolu ilə həyata keçirilir. Gəmilərlə ölkəyə gətirilən yüklər sənədlərdə başqa məhsul kimi göstərilir, ya da konteynerlərin gizli hissələrində saxlanılır. Bəzi hallarda avtomobil nəqliyyatı ilə sərhəddən keçirilmə, yaxud tranzit yüklərin ölkə daxilində “itməsi” üsullarından da istifadə olunur. Bu prosesdə əsas risk nöqtəsi gömrük nəzarətidir və istintaq materiallarında zaman-zaman vəzifəli şəxslərin bu zəncirin bir hissəsinə çevrildiyi iddia olunur.

Mahiyyət sadədir: tütün məmulatları rəsmi vergilərdən və aksiz rüsumlarından yan keçməklə ölkəyə gətirilir və bazara buraxılır. Rəsmi idxalda məhsulun qiymətinin böyük hissəsini məhz vergilər təşkil etdiyi üçün, qaçaq yolla gətirilən siqaret həm satıcıya yüksək gəlir, həm də alıcıya ucuzluq vədi verir. Bu, cəmiyyət daxilində səssiz razılaşma yaradır: alan da, satan da riskin varlığını bilir, amma hər iki tərəf öz qazancını əsaslandırır.

Siqaret qaçaqmalçılığını bu qədər cəlbedici edən əsas səbəb qazancdır. Rəsmi idxal zamanı siqaretin üzərinə aksiz, ƏDV və digər rüsumlar əlavə edildikdə məhsulun maya dəyəri kəskin artır. Qaçaqmalçılıq yolu ilə gətirilən siqaret isə bu xərclərdən azad olduğu üçün bazara xeyli ucuz çıxarılır. Mütəxəssislərin və açıq mənbələrin təxmini hesablamalarına görə, bir blok (10 qutu) siqaretin qaçaqmal maya dəyəri ilə satış qiyməti arasında fərq bəzən 40–60 faiz təşkil edir. Böyük həcmli partiyalarda isə ümumi dövriyyədən əldə olunan təmiz qazanc faizi orta hesabla 30–50 faiz arasında dəyişir. Yəni milyonluq bir partiyada yüz minlərlə, bəzən isə milyon manata yaxın xalis gəlir əldə etmək mümkün olur. Məhz bu səbəbdən riskin yüksək olmasına baxmayaraq, bu sahəyə maraq azalmır.

Qaçaqmalçılığın həyata keçirilməsi yolları da bu psixoloji rahatlıq üzərində qurulub. Dəniz yolu ilə gətirilən yüklər, sənədlərdə başqa ad altında rəsmiləşdirilən məhsullar, konteynerlərin gizli hissələri, bəzən isə sadəcə nəzarətin “göz yumması” bu zəncirin əsas halqalarıdır.

Dövlət son illər bu sahədə nəzarəti gücləndirib, qanunvericilik sərtləşdirilib və iri qaçaqmalçılıq işləri üzrə həbslər həyata keçirilib. Ən vacib olan budur ki, görünür bir vaxtlar “toxunulmaz” hesab edilən şəxslərlə bağlı durum dəyişib. (yeni sabah)