SÜLH MÜQAVİLƏSİNDƏ HANSI ÖHDƏLİKLƏR YER ALIB? Politoloq əsas məqamları açıqladı

"Azərbaycan və Ermənistan arasında Vaşinqtonda paraflanmış sülh müqaviləsinin mətni ictimaiyyətə açıqlanması prosesin şəffaflığının göstəricisidir. Bu, öncəliklə Azərbaycan və Ermənistan cəmiyyətləri üçün, eləcə də xarici tərəflər üçün vacibdir".

"AzPolitika" xəbər verir ki, bunu politoloq Fərhad Məmmədov sülh müqaviləsinin mətnini şərh edərkən bildirib.

Onun sözlərinə görə, birgə Bəyannamədən məlum olur ki, tərəflər müqavilənin yekun imzalanması və ratifikasiyası üçün səylər göstərəcəklər. Yəni sənədin tam qəbul edilməsi Ermənistanın yeni Konstitusiyası üzrə referendum keçirilməsindən asılıdır. Bu sənədin ABŞ-da qəbul olunması Bakı tərəfinin mövqeyinin məntiqiliyinə və obyektivliyinə Vaşinqtonu inandırdığını, həmçinin Ermənistan rəhbərliyi tərəfindən bu mövqeyin başa düşülüb qəbul edildiyini göstərir.

Məmmədov vurğulayıb ki, müqavilədə qarşılıqlı suverenlik və ərazi bütövlüyü tanınır və ən önəmlisi, qarşılıqlı ərazi iddiaları tamamilə istisna edilir. Bu, artıq Birgə Bəyannamədə əks olunmuşdu, amma müqavilədə hüquqi öhdəlik kimi əbədi qüvvəyə minir. Hətta bu öhdəlik Ermənistan hökumətindən başqa ölkə ərazisində fəaliyyət göstərən təşkilatlar və şəxslərə də aiddir.

Politoloq deyib ki, diplomatik münasibətlərin qurulması və daxili işlərə müdaxilənin qadağan olunması prinsip etibarilə təsbit olunub.

O qeyd edib ki, SSRİ dövrünün inzibati sərhədlərinin dövlət sərhədi kimi qəbul olunması da müqavilədə yer alıb. Bu, erməni təbliğatında yayılan “dağlıq Qarabağ heç vaxt Azərbaycan tərkibində olmayıb” tezisini əsassız edir və Qarabağın Azərbaycanın tərkibində olduğunu rəsmən tanıyır.

Məmmədov vurğulayıb ki, müqavilədə yalnız qarşılıqlı zorakılığın qadağan olunması deyil, həm də üçüncü dövlətlərin ərazilərindən biri digərinə qarşı istifadə edilməməsi qeyd olunub. Azərbaycanın ərazisində xarici hərbi baza yoxdur, Ermənistan isə Rusiya hərbi bazasına sahibdir. Buradan əlavə mesajların nəzərdə tutulduğu ehtimal edilir.

O deyib ki, sərhəddə üçüncü tərəflərin, məsələn, Avropa İttifaqının müşahidə missiyasının olmayacağı, sərhədin yalnız Azərbaycan və Ermənistan tərəfindən idarə olunacağı nəzərdə tutulur.

Məmmədov bildirib ki, sərhədin delimitasiyası və demarkasiyası hökumətlərarası komissiyanın fəaliyyəti çərçivəsində həyata keçiriləcək, konkret xəritələrdən bəhs edilmir. Bu da anklavlar, problemli zonalar kimi məsələlərin mərhələli və sülh yolu ilə həllinə imkan yaradır. Bu, manevr sahəsinin olması deməkdir.

Politoloq deyib ki, ilk dəfə belə müqavilələrdə 8-ci maddədə qarşılıqlı separatizmə qarşı mübarizə qeyd olunur. Hər iki tərəfin separatizm anlayışı ilə bağlı qanun qəbul etməsi və onun hansı hallarda cəzalandırılmalı olduğunu aydınlaşdırması gözlənilir.

Məmmədov vurğulayıb ki, 11-ci maddədə ölkələrin üçüncü tərəflər qarşısındakı öhdəliklərinin müqavilə ilə ziddiyyət təşkil etməməsi qeyd olunur. Yəni üçüncü ölkələr Azərbaycan və Ermənistanla münasibətlərində tərəflərə qarşı hər hansı ərazi iddiası ehtiva edən sənəd imzalamaq imkanına malik olmayacaq.

Onun sözlərinə görə, bütün mübahisələrin ikitərəfli komissiya vasitəsilə dialoq yolu ilə həll olunması planlaşdırılır və bunun üçün xüsusi struktur yaradılmalıdır.

Fərhad Məmmədov bildirib ki, ən maraqlı maddələrdən biri 15-ci bənddir — beynəlxalq məhkəmələrdə iddialardan imtina. Bu yalnız dövlətlərin indiki iddialarını deyil, həm də region və digər ölkələrdən qeyri-hökumət təşkilatları tərəfindən verilə biləcək iddiaları əhatə edir. Bu iddialar dəstəklənməyəcək, tərəflər belə hallara şərait yaratmayacaqlar.

Nəticə olaraq, Məmmədov sənədin məzmunca çox dolğun və önəmli olduğunu qeyd edib.

Rasim Əliyev 

AzPolitika.info"