Tam 137 kilometr: Dünyanın ən uzun tuneli hansıdır?

Nyu-York şəhərinə hər gün milyonlarla ton içməli suyu səssizcə daşıyan, lakin çox az adamın varlığından xəbərdar olduğu Delavare su kəməri adlı nəhəng mühəndislik möcüzəsi yerin dərinliklərində uzanır. 

Qayanrinfo xəbər verir ki, uzunluğu 137 kilometr olan bu qurğu, fasiləsiz inşa edilmiş dünyanın ən uzun tuneli hesab olunur. Nyu-Yorkluların "kran suyu şampanı” adlandırdıqları məşhur içməli suyun keyfiyyətinin böyük hissəsi məhz bu yeraltı arteriyadan qaynaqlanır.

4,1–5,9 metr diametrində olan dairəvi tunel Rondout, Kannonsvill, Neversink və Pepakton su anbarlarından təmiz suyu Nyu-York istiqamətinə daşıyır. O, Hudson çayının altından keçərək cənuba doğru yönəlir və Yonkersdəki Hillvievb su anbarında sona çatır. Bu yeraltı əsas su yolu şəhərin içməli suyunun 50–80 faizini təmin edir. 8,5 milyondan çox insanın bu sistemdən asılı olduğunu nəzərə alsaq, Nyu-Yorkun altından axan suyun miqyası həqiqətən təsəvvür edilməzdir.

1940-cı illərin mühəndislik möcüzəsi

Bu nəhəng yeraltı qurğunun tikintisinə 1930-cu illərin sonlarında başlanılıb və 1940-cı illərdə, II Dünya müharibəsi dövründə tamamlanıb. Tunelin çox uzun və dərin olması səbəbindən onun birbaşa ucdan-uca qazılması mümkün deyildi. Mühəndislər marşrut boyunca 31 şaquli şaxta açaraq işçilərin və texnikanın tunelin müxtəlif hissələrinə eyni vaxtda daxil olmasına şərait yaradıblar. Bu üsul tikintinin sürətini xeyli artırıb.

İşçilər əsas süxurları qazaraq və partlayış üsulu ilə oyaraq tuneli formalaşdırıblar. Beton material xüsusi dəmir yolu vasitəsilə tunelin dərinliklərinə daşınıb və orada dairəvi şəkildə tökülərək möhkəm beton örtüklü keçid yaradılıb. Müharibə illərində inşa edilən bu qurğu "bomba və sabotaja davamlı” şəkildə layihələndirilib. Eyni zamanda, bu layihə ABŞ-da işçilərin məcburi düşərgələrdə saxlanmadığı ilk böyük infrastruktur işlərindən biri olub. İşçilərin avtomobillə işə gəlib-getməsi və yaxın şəhərciklərdə sərbəst yaşaması, XX əsrin ortalarında dəyişən sosial mühiti əks etdirirdi.

Son illərdə yaranan problemlər

Zaman keçdikcə bu tarixi mühəndislik abidəsi yaşlanmanın təsirlərini göstərməyə başlayıb. 1990-cı illərdən bəri "Delavare su kəməri” gündə təxminən 135 milyon litr su sızdırır. Nyu-York Şəhər Ətraf Mühit Qoruma Departamenti 2010-cu ildə bu sızıntıların aradan qaldırılması üçün 1 milyard dollarlıq layihə elan etmişdi. Lakin təmir işləri bir neçə dəfə təxirə salınıb və indi onların 2027-ci ildən sonra tamamlanması gözlənilir. Bununla belə, Hudson çayının altında yeni baypas tunelinin qazıntısı 2019-cu ildə yekunlaşdırılıb.

Tunel təmir üçün bağlandığı zaman, Nyu-York sakinləri içməli sularının dadında fərq hiss edə bilərlər. Şəhərin Ətraf Mühit Komissarı Rohit T. Aqqarvala bildirib:

"Necə ki, müxtəlif markaların qablaşdırılmış sularının dadı bir qədər fərqlidir, eləcə də bizim müxtəlif su anbarlarımızın dadı azacıq dəyişir. Onarım zamanı bu qarışığı dəyişsək də, su təmiz və içməyə yararlı qalacaq”.

Aydın