Icma.az
close
up
RU
Tarixi dəyişdirən il: bəşəriyyət dünyanın sonunun gəldiyini düşünüb xaosa necə qərq oldu

Tarixi dəyişdirən il: bəşəriyyət dünyanın sonunun gəldiyini düşünüb xaosa necə qərq oldu

Lent az saytından alınan məlumatlara görə, Icma.az xəbər verir.

Dünya əvvəllər də fəlakətli iqlim dəyişikliyi ilə üzləşib, lakin bəziləri dövrün sonu ilə müqayisə oluna biləcək təsirə malik olub.

Bəşər tarixinin ən qaranlıq dövrlərindən biri eramızın 536-cı ili olub, səmanın qaraldığı, məhsulların məhv olduğu və sivilizasiyaların əsrlər boyu hiss edilən böhrana məruz qaldığı bir dövrdür.

Lent.az bildirir ki, amerikalı təkamülçü bioloq Skott Trevers “Forbes” üçün yazdığı məqalədə Roma və Çin imperiyalarının yazılı mənbələrində iz qoymuş bu sirli hadisənin səbəb və nəticələrini təhlil edir. Müasirlər həmin ili günəşsiz bir dövr kimi təsvir ediblər: gündüzlər səma qalın boz təbəqə ilə örtülüb, hətta yayda qar yağıb, soyuq və məhsul çatışmazlığı geniş əraziləri bürüyüb. Roma salnamələrində “çörəksiz illər”dən, Çin salnamələrində isə “qeyri-adi qış şaxtalarından” bəhs edilir.

Müasir araşdırmalar göstərir ki, bu, mifik “dünyanın sonu” deyil, güclü vulkan püskürməsinin nəticəsidir. Qrenlandiya və Antarktidadan gələn buz nüvələrinin təhlili atmosferə qlobal emissiyaları göstərən sulfat konsentrasiyasında kəskin sıçrayış tapıb. Bununla belə, elm adamları hələ də fəlakətin dəqiq yerini müəyyən edə bilməyiblər, İslandiyadan Alyaskaya qədər.

Ancaq ən pis şey ondan sonra olub. 539 və ya 540-cı illərdə daha bir güclü püskürmə bu dəfə İlopanqo vulkanından (indiki Salvador ərazisində) baş verib. O, iqlim böhranının təsirlərini daha da gücləndirib, planetin temperaturunun daha da aşağı düşməsinə səbəb olub, nəticədə 2°C-lik kəskin soyuma baş verib. Bu, təbii bioloji ritmləri pozan qlobal sistem üçün böyük dəyişiklikdir.

Ekoloji zəncirvari reaksiya

Püskürmələr günəş işığına maneə törədən, fotosintezi yavaşlatan qalın bir kül örtüyü buraxıb. Məhsullar məhv olub və ekosistemlər dağılmağa başlayıb. Problemlər kənd təsərrüfatından çox-çox kənara çıxır - hətta vəhşi təbiət də əhəmiyyətli dəyişikliklərə məruz qalıb.

Treversin yazdığı kimi, tanış olan qida məhsullarının yoxa çıxması böcəklərin sayının azalmasına və quşların miqrasiya yollarının pozulmasına səbəb olub. Məməlilər qida çatışmazlığından əziyyət çəkiblər, bu da yırtıcıları ov axtarmaq üçün insan məskənlərinə gəlməyə məcbur edib. İrlandiya salnaməçiləri üç il ardıcıl olaraq çörəksiz qaldıqlarını və Avropada mal-qaranın yorğunluqdan öldüyünü qeyd ediblər.

Lakin ən dağıdıcı nəticə təkcə iqlim böhranı deyil, ondan sonra gələnlər olub.

Tarixi dəyişən pandemiya

541-ci ildə, ilk iqlim fəlakətlərindən cəmi bir neçə il sonra Bizansda Yustinian vəbası başlayıb. 100 milyona qədər insanın ölümünə səbəb olan xəstəlik dəhşətli sürətlə yayılaraq şəhərləri və bütöv rayonları məhv edib. Qlobal soyutma nəticəsində ekosistemlərdə baş verən dəyişikliklərin vəba xəstəliyinin əsas daşıyıcıları olan gəmirici populyasiyasının artmasına səbəb olduğu nəzəriyyəsi var.

Trevers qeyd edir ki, bu fəlakətlərin nəticələri o qədər geniş miqyaslı olub ki, hətta dünyanın siyasi xəritəsinə də təsir edib. Dövlətlər tənəzzülə uğrayıb, iqtisadiyyatlar dağılıb, miqrasiya nümunələri dəyişib və sosial strukturlar dramatik dəyişikliklərə məruz qalıb.

Ancaq tarix göstərib ki, fəlakətlər heç də həmişə sivilizasiyanın sonu demək deyil. Bəzi cəmiyyətlərin zəiflədiyi yerlərdə digərləri uyğunlaşmağın və onların yerini tutmağın yollarını tapıblar. Bu dövr təkcə iqlim böhranını qeyd etməyib - bu, bəşər tarixində dönüş nöqtəsi olub və bizə öyrəşdiyimiz dünyanın nə qədər kövrək ola biləcəyini xatırladıb.

Ən son yeniliklər və məlumatlar üçün Icma.az-ı izləyin, biz hadisənin gedişatını izləyirik və ən aktual məlumatları təqdim edirik.
seeBaxış sayı:97
embedMənbə:https://lent.az
0 Şərh
Daxil olun, şərh yazmaq üçün...
İlk cavab verən siz olun...
topGünün ən çox oxunanları
Hal-hazırda ən çox müzakirə olunan hadisələr

Mehriban Əliyeva ilə Matviyenkonun görüşü oldu VİDEO

16 Mart 2025 19:20see292

“Yunayted”dən səfərdə inamlı qələbə

17 Mart 2025 00:56see129

Qarın yağını yandırmaq üçün gündə neçə addım atmaq lazımdır..?

17 Mart 2025 01:08see129

Elçin Əzizov: Klassik musiqi heyrətamiz bir sənət növüdür

16 Mart 2025 22:57see128

Prezident Ərdoğan gənclərlə görüşüb VİDEO Yeni Gündəm

16 Mart 2025 23:39see123

Palmer millidə forma geyinməyəcək

16 Mart 2025 21:59see122

Üz dərisini hamar, parlaq və gözəl edən 2 MEYVƏ

17 Mart 2025 02:03see121

Ermənistan yenidən ATƏŞ AÇDI

16 Mart 2025 20:28see121

Sosioloq: Internat məktəblərindəki uşaqların vəziyyəti o qədər də ürəkaçan deyil

17 Mart 2025 14:59see120

İnvestisiya etdiyiniz hər qəpiyə dəyər olan üç işlənmiş avtomobil

17 Mart 2025 00:56see118

Hikmət Babaoğlu: “Dövlətimizin imkanları var ki, həmin şəxsləri Azərbaycana gətirsin”

17 Mart 2025 15:15see117

ABŞ də cinayətkarlar pitonlarla hədə qorxu gələrək YDM ni qarət ediblər

17 Mart 2025 03:02see117

“Sabah” rekorda şərik oldu

17 Mart 2025 12:17see117

Abşeronda yeni çəkilən yol su içində qalıb SƏBƏB NƏDİR?

17 Mart 2025 14:41see117

TƏBİB: "Xızıda yol qəzasında xəsarət alanlar Bakıdakı tibb müəssisəsinə təxliyə olunub" YENİLƏNDİ

17 Mart 2025 15:05see116

Bu film Rusiyada ilin ən çox gəlir gətirən filmləri arasında altıncı sırada yer tutur

16 Mart 2025 22:35see116

“Hər oyun kobud səhvlər buraxırıq” Berdıyev

16 Mart 2025 21:14see115

Ürəyimi nişan al, Kələntər dayı, ağrıdır axı… Cəlalı həmişəlik İTİRDİK

17 Mart 2025 14:55see115

ABŞ Rusiyaya qarşı qurulan beynəlxalq qrupu tərk edir

17 Mart 2025 10:54see115

“Nyukasl” “Liverpul”u məğlub etdi ÇEMPİON OLDU

16 Mart 2025 23:06see114
newsSon xəbərlər
Günün ən son və aktual hadisələri